Нейроглия1. Нервный импульс распространяется по сарколемме(Т-система) 2. Выход из полостей саркоплазматического ретикулума ионов Са(диады(контакт терминальных систем и т-трубочек) 3. Связывание ионов Са с белком тропонином в зоне тропонин-С 4. Открытие активных центров в глобуле G-актина(измен.конформации тропомиозина) 5. Связывание активных центров с головками миозина 6. Смещение тонких нитей в зону Н,тоесть к центру саркомера.
АТФскелетных мышцсаркомеровмышечная клеткаА-дискамиI-дискамиZ-дискоммезаксон Нейроглия Нейроглияның жасушалары үлкен екі топқа бөлінеді. Олар: глиоциттер немесе макроглия және микроглия. Макроглияға жататындар: эпендимоглия, астроглия және олигодендроглия. Эпендимоглия жұлын өзегі (каналы) мен бас миы қарыншаларының ішкі қабырғасын тыстайды. Жасушалары эпендимиоциттер. Эпендимиоциттердің жұлын өзегі ішіне қараған бетінде көптеген кірпікшелері болады. Олар жұлын сұйығын жылжытуға өзінің қимылы арқылы қолайлы жағдай жасайды. Ал, базальді жағында миға бағытталған ұзын өсіндісі болады. Бұл өсіндісі мида миханикалық және шектеулік қызмет атқарады. Көптеген эпендимиоциттер секреторлы қызмет атқарады. Олар қанға және ми қарыншаларына активті (белсенді) заттарды бөледі. Эпендимоциттердің пішіні куб тәрізді. Астроглия. Астроглия орталық жүйке-жүйесінде тіректік аппарат болып саналады. Жасушалары майда көп өсінділі астроциттер. Астроциттердің екі түрі бар. Олар: протоплазмалы және талшықты астроциттер болып бөлінеді. Протоплазмалы астроциттер мидың сұр затында орналасады. Денесінен көптеген тармақталған қысқа өсінділер шығады, цитоплазмасында эндоплазмалық тор, бос рибосомалар, көптеген митохондриялары болады. Бұлардың мидағы атқаратын қызметі шектеушілік (миды бөліктерге бөледі) және трофикалық. Талшықты астроциттер мидың ақ затының құрамында орналасып, тіректік қызмет атқарады. Олигодендроглия – жасушалары олигодендроциттер. Нейроглияның құрамындағы саны жағынан ең көбі. (Орталық және шеткі жүйке-жүйесінің құрамындағы нейрондар мен жүйке талшықтарының сыртын қоршайды. Жүйке жүйесінде трофикалық қызмет атқарады, зат алмасу процесіне де қатысады. Бұларды леммоциттер немесе Шванн жасушалары деп атайды.
10.Жүйкелік талшықтар Нейрон өсінділері – нерв талшықтары болып саналады. Олардың сыртын глиальді қабық қоршап тұрады. Бұл қабықты кұрайтын олигодендроциттер. Нерв жүйесінің құрамындағы нерв талшықтары құрылысы жағынан екі топқа бөлінеді: миелинді және миелинсіз талшықтар болып. Бұлар нейрондардан шыққан өсінділер, құрамындағы білік цилиндрі глиальді қабықпен қоршалған. Сыртқы қабығы олигодендроциттер немесе нейролеммациттер. Миелинсіз талшықтар. Бұл талшықтар көбінесе вегетативтік жүйке жүйесінде болады. Миелинсіз талшықтардың сыртын олигодендроциттердің цитоплазмасы қоршайды, қабықтың белгілі бір жерінде олардың ядролары да көрінеді. Миелинсіз талшықтардың құрамында 10-20-ға дейін біліктік цилиндрлері болады. Талшықтардың мұндай түрлерін кабель типтес талшықтар дейді. Біліктік цилиндрлерінің олигодендроциттердің мембранасына ілінген жері екі қабатты. Жасушаның осы мембранасын (плазмолеммасын) мезаксон дейді. Миелинді талшықтар. Нерв талшықтарының бұл түрі орталық және шеткі жүйесінің құрамында кездеседі. Миелинсізге қарағанда бұлар жуандау келеді. Көлденең кесіндісіндегі диаметрі – 1-2 мкм болады. Миелинді талшықтардың сыртқы нейролеммоциттермен қоршалады, бірақ бұл талшықтардың біліктік цилиндрі біреу. Біліктік цилиндрдің сыртқы екі қабаты қабықпен қоршалған: ішкі – қалың қабаты миелинді, ал сыртқы қабаты жұқа нейролеммоциттердің ядросы мен цитоплазмасы немесе нейролемма. Миелинді қабығының құрамында липидтер болады, сондықтан миелинді талшықты осмий қышқылымен өңдегенде бұл қабығы қара түспен боялады. Миелинді қабығының ерекшелігі миелинді қабығының кейбір жерінде осмиймен боялмайтын, кертік сызықтары болады (насечка миелина). Екінші ерекшелігі миелинді қабығының белгілі бір аралығында қабықтың үзіліп отыратын бөліктері де кездеседі. Миелинді талшықтар нерв импульсін тез өткізеді 5-120 м/сек, ал миелинсізі баяу өткізеді 1-2 м/сек. Жүйкелік аяқтамалар. Нерв талшықтарының ең соңғы терминальді бөлігін – нерв ұштары дейді. Атқаратын қызметіне байланысты нерв ұштары үш топқа бөлінеді. Эффекторлы, рецепторлы (сезімтал) және соңғы бөліктері болып бөлінеді. Соңғы бөліктері нейрон аралық контакт – синапстар. Эффекторлы жүйкелік аяқтамалар. Мұндай нерв ұштарының екі түрі бар: қозғалтқыш және секреторлы. Қозғалтқыш нерв ұштары, қозғалтқыш нейрондардың соматикалық және вегетативтік жүйесіндегі ең соңғы аппараты (ұшы) болып табылады. Бұлардың қатысуымен нерв импульсі жұмысшы мүшелерге таралады (беріледі). Мысалы: көлденең жолақ ет тіндеріндегі нерв ұштары. Бұлардың қозғалтқыш талшықтары жұлынның алдыңғы мүйізінде бас миының қозғалтқыш ядроларында жатады. Секреторлық жүйкелік аяқтамаларыныңқұрылысы қарапайым. Мұндай нерв ұштарында жуандаған бөліктері бар. Бұл бөліктеріндегі синаптикалық көпіршіктерінің құрамында ацетилхолин болады. 11.Рефлекторлық доға Сезім мүшелері – күрделі құрылымдық қызметтік жүйе, олар орталық жүйке-жүйесімен сыртқы және ішкі ортаны байланыстырушы анализаторлар. Әрбір анализатордың 3 бөлігін ажыратуға болады: шеткері, аралық, орталық. Олар рефлекторлық доғаның афферентті бөлімінде орналасады. Сезім мүшелері анализаторлардың шеткері бөлігін, өткізу жолдары аралық бөлігін, ал орталық бөлігін орталық жүйке жүйесі құрайды. Сезім мүшелері 3 топқа жіктеледі: І. 1-ші реттік сезім мүшелеріне көру және иіс сезу мүшелері жатады. Олардың құрамына ерекше рецепторлық жүйкелік жасушалар (нейросенсорлық) кіреді. Бұл жасушалар жүйке ұлпасынан дамиды, арнайы өсінділері болады (дендриттер). Дендриттер тітіркенуді қабылдап, оны нейриттер арқылы анализатордың аралық бөлігіне жеткізеді. ІІ. 2-ші реттік сезім мүшелеріне дәм сезу, есту және тепе-теңдік сақтау мүшелері жатады. Бұл мүшелер эктодермадан туындайтын плакодардан дамиды. Бұл мүшелерде тітіркенуді қабылдауға маманданған эпителиальдық жасушалар (сенсоэпителиальдық) болады. Олардан өзгерген тітіркену жүйкелік жасушаларға жеткізіледі. ІІІ. 3-ші реттік сезім мүшелеріне капсуламен қапталған және қапталмаған жүйкелік аяқтамалар жатады. Мысалы Фатер Пачени денешігі, Гербет денешігі. Кейде оларды тұйықталған және тұйықталмаған деп атайды.
12.Көру мүшесі Көру анализаторының шеткері бөлігі көз болып табылады. Ол көз алмасынан және қосымша аппараттан тұрады. Көз алмасы үш қабықшамен қапталған: фиброзды (склера, мөлдір қабықша), тамырлы және торлы (сенсорлы) және олардың туындыларынан (көз бұршағы, кірпікшелі денешік, алдыңғы артқы камералардың сұйықтығы, шыны тәрізді денешік т.б.) тұрады. Көз алмасында 3 негізгі қызметтік аппаратты айырады: диоптрикалық, аккомодациялық, рецепторлық. Дамуы. Көздің бірнеше даму негіздері болады. Торлы қабықшасы мен көз нервісі жүйке түтікшесінен туындайды. Одан көз көпіршіктері пайда болады. Бұл көпіршіктер көз сабағы арқылы эмбриональдық мимен байланысты. Көз сабағының бойымен тамырлар өтеді. Көз көпіршігінің алдыңғы бөлігі ішіне қарай ойысады, осының нәтижесінде оның пішіні бокалға ұқсайды. Көз бокалының ойығына қарсы орналасқан эктодерма қалыңдап, бокалдың ішіне ойысады да, эктодермадан бөлінеді. Көз алмасының құрылысы Ортаңғы (тамырлы) қабықшасының құрамына: меншікті тамырлы қабықша кірпікшелі дене нұрлы қабықықша жатады. Меншікті тамырлы қабықша – көздің торлы қабықшасын қоректендіруге қатысады. Оның құрамында келесі қабаттар болады. А. Тамырлы үсті В. Тамырлы С. Тамырлы-капиллярлы Д. Базальдық комплекс Тамырлы үсті қабаты – склерамен шекаралас жатады, ол БТДҰ-дан құралған. Құрамында көптеген эластикалық талшықтар, фибробластылар, меланоциттер болады. Тамырлы табақша – артериялармен веналардан, дәнекер ұлпадан, жекелеген жазық миоциттер шоғырынан тұрады. Тамырлы-капиллярлық табақша гемокапиллярлардан құралады. Базальдық комплекс – тамырлы қабықшамен торлы қабықшаның пигментті қабатының арасында орналасқан. Оның өзі 3 қабаттан тұрады: эластикалық; коллагенді (фиброзды)
|
