Толтырғыштар, толықтырғыштар және қоспа заттар

Толықтыртырғыштар гидроизоляциялық заттардың механикалық қасиеттерін жоғарлату үшін арналған (беріктілігі, қаттылығы, битумдардың, дектердің, полимердің және тағы басқа анологиялық заттардың гидроизоляциялық заттардың қалған компоненттерін байланыстыратын. Олар ыстыққа, атмлсфераға беріктілігін жоғарлатады, ұзақ уақыт қызмет жасайды, байланыстырғыштарды үнемдеуге мүмкіндік береді. Бұл дегеніміз гидроизоляцияның құнын төмендетеді.

Битумдарға арналған кең таралған толықтырғыштар болып жіңішке майдаланған табиғи ұнтақ ұлпалар немесе тау жыныстарын ұнтау арқылы алынған. Негізінен коорбонаттық – әк сығу кезіндегі беріктігі 30 – 60 МПа, құрамында саз қоспасы 5 % жоғары емес. Осындай мақсатта біршама жіктеулер арқылы доломиттерді және магнезиттерді, мраморларды, шлактар, домендық және мартен пештеріне ТЭС – тің күлін тас көмірдің күлін және сланцтерді пайдаланады. Әк ұнтақтары сілтілі және теңіз орталарында жоғары беріктілігі бар.

Дектер үшін толтырғыштар ретінде поливошпаттық, азбесттік, рогоатланталық және тағы басқа тау жынытарынан жасалған үнтақтар пайдаланады. Сонымен қатар кварц, каолинит, гранит, трахит ұнтақтары пайдаланады. Осы ұнтақтарды толықтырғыштар ретінде битумдерды пайджалануға болады, бірақ бұларды алдын ала гидрофобты заттармен өңдейді немесе битумға жеңіл желпі заттар қосады.

Битумға толтырғыштар ретінде кейбір органикалық заттар енгізілуі мүмкін: канифоль, асфальтит, резеңке және тағы басқа.

Полимерде толтырғыштар ретінде ағаш немесе бакалиттік ұн пайдаланылады: каолин, кварц, азбест шаңдары, бор, тальк, пемза, көлір, көміртектік мжәне ақ күйелерді, ұнталған слюда, трепель диотомит, шлактар және антезиттік ұнтақтар және барид ұнтақтары, органикалық емес периттер, охра және суррид тағы басқа.

Шаң күйіндегі минералды толықтырғыштар бұлар негізінен тальк, талькты – магнезит, оларды жабу массасын дайындағанда рулондық жамылтқылардың, гидроизоляциялық заттарды жабу массасын дайындау үшін пайдаланылады. Олардың тығыздығы 3 гр/ см³ аспауы керек, ылғалдылығы 3 % аспауы керек. Льян майының сіңіргіштік коэффициенті 1,2 % төмен болмау керек. Ішінде түйіршіктері және бөтен заттар болмауы керек. Сапасын көтеру үшін кейбір ұнтақтарды елеп немесе ұнтап байыту керек.

Талшықтылар болып целлюлоздық азбесттік және әйнек қызмет жасайды. Түрлері (3 – 7 мм) қысқа талшықты толықтырғыштар, сонымен капронның, нейлонның, лапсаның талшықтары. Әйнек талшықтары сілтілік әйнектерден дайындайды, өйткені олар атмосфераға қарағанда сілтілі әйнек талшықтарына қарағанда беріктігі жоғары. Пленканың құрамына талшықты толтырғыштарды енгізгенде заттың беріктіліг жоғарлайды және анизотропиясы жоғарлайды.

Толтырғыштар болып қиыршық тастар, малта тастар, құм қызмет етеді. Қиыршық тастың табиғи немесе жасанды түрлерін пайдаланылады, табиғи түрінің сынықтарының өлшемі 5 – 70 мм. Ал жасанды қиыршық тастар тау жыныстарынан майдалау нәтижесінде және әр түрлі өндіріс қалдықтарынан алынады. Әктен, доломиттен, габробазальт қиыршықтары және басқа негізгі жыныстар битуммен жоғарғы демге дейін ұстасады. Сондықтан оларды қосып істеген гидроизоляциялық битумдармен майлау мықтылау болады, қышқыл таулардың графит, порфир, сиенит, транхит жыныстарынан алынған малта тас немесе қиыршық тастан пайдаланған лайлар беріктігі жағынан төмендау.

Құм бұл майда түйіршікті сынықтар (0,14 – 5 мм), таулы жыныстардың және минералдың сынықтары. Көбіне кварцтың далалық шпаттың, каолиниттің, слюданың және тағы басқа заттардың сынықтарынан құмдар жасалады. Құм мен қиыршық тастың сапасынан, байланысты бетондармен лайлардың физико – механикалық қасиеттері осы заттарға байланысты.

Активаторлар бұл заттарды композициялық заттарға енгізеді, мынадай мақсатта: фаза шекарасында адгезия қасиетін жоғарлату үшін. Қандай да бір компоненттің полярлық қасиетін жоғарлату үшін пайдаланылады. Полимеразация және поликонденсация реакцияларын жылдамдату үшін пайдаланылады

(көмірсутектер, мономерлер). Қоспалардың технологиялық қасиеттерін жақсарту үшін пайдаланады.

Битум минерал қоспаларында активатор болып әк қоспалары қызмет атқара алады: магний оксиді, портландцемент, шлакопортландцемент және тағы басқа. Сонымен қоса активаторлар болып жеңіл желпі активті заттар қоспасы (ПАВ). Олар 2 фаза шекарасындағы жоғарға беттердегі тартылысты азайтады. Сөйтіп битум және дегте жағу мүмкіндігі ұлғаяды. Минералдық заттарда адгезиясы жоғарлайды, беріктігі жоғарлоайды, гидроизоляциялық заттардың басқа да қасиеттері жақсарады.

Асфальттық материалдарға төмендегі ПАВ ұсынылады: ферроминосульфонат (ФЛС), ферроапсток (ФС), феррорисайкл (ФР), ферромайлы гудрон (ФМГ), ферроқышқылкеросин (ФҚК). Жеңіл, белсенді заттар үшін бірден – бір белгілері бұл ассиметриялық полярлық молекула құрылысы. Олар органикалық радикал және полярлы топтрдан тұрады, полярлы топ гидрооксидтер, карбоксил, аминосульфо топтар және тағы басқа.

Стабилизаторлар бұл полимер мен пластмастың ескіру процессін тоқтатын заттар. Ескіру ауадағы оттегі әсерінен, ыстық ауадан, бактериядан болады.

Гидроизоляциялық полимер цементті заттар дайындауда органикалық стабилизаторлар қолданылады: казеин, сабын және органикалық емес стабилизаторлар; метафосфаттар немесе полиметафосфаттар.

Латекс және цемент каучук заттардың суға төзімділігін жоғарлату үшін мынадай заттар – битум эмульсиясы, май немесе парафин, ал асфальт заттардың суға төзімділігін жоғарлату үшін дайын қоспалар оны түсіру алдында оған сұйық қамыр немесе сүт қосады. Оларды гидравликалық қоймалжың заттардан дайындайды (гидравликалық әк, портлпндцемент, гидрофобтыцемент және судан тұрады).

Бояғыштар және пигменттер оларға кейбір гидроизоляциялық материалдарға қосады, керекті түс беру үшін. Гидроизоляциялық заттардың өндірісінде арзан органикалық емес пигменттерді пайдаланылады: охра, сурид, умбру, хром, хромдық көктер. Күңгірт түсті заттар үшін күйе қосады, ал ашық түстерге метопон, әк, мырыш ағартқыштарын қосады. Органикалық бояғыштардан кейбір жағдайларда нигрозин, хризоэдин пайдаланылады.

Пигменттер мен бояғыштар гидроизоляциялық заттар өндірісінде пайдалану үшін суға төзімді болу керек, яғни ерімеуі керек, атмосфераға берік қышқылдардың әсерінен мықты болу керек, күн сәулесіне шыдамды болу керек. Пигменттер ұнтау және май сіңіргіштік қасиеттерінің ерекшкліктері болуы керек. Түрлі – түсті құрамдағы зат дайындау кезінде неғұрлым май және лак аз қолданса, соғұрлым пигмент сапасы жақсы болады. Гидроизоляцияда заттың түр – түсінің еш маңыздылығы жоқ болғандықтан ең арзан және қол жетімді пигменттер пайдаланылады: қара, ақ және сары түстер.

Пластификаторлар төменгі температураларда жоғарғы иілгіштік беретін заттар. Пластификаторлар бұл қатты қайнайтын сұйықтық немесе қатты зат болып келеді: олин қышқылы, дибутилфталат, хлор парафин қоспасымен, алюминстеаратр, конфдиактилфталлат, диактилсебацинат, майлы спирттердің сталаттары тағы басқа. Пластификаторларды таңдағанда заттың жалуға беріктілігі, заттың тозғыштығы, химиялық беріктілігі төмендейтінін ескеру керек.

Битумдиктеминерал заттар үшін пластификаторлар ретінде негізінде минерал майларын пайдаланылады. Оны мұнайда немесе дегтені айдағанда алынады. Ең кең түрде пайдаланатындары веретен майы, жасыл май, қышқылданбаған петролатун, мазут, гудрон, анторцин майы. Пластификатордың мазмұны 2 – 40 % массасы бойынша болады.

Еріткіштер композициялық заттарға сұйылту үшін және гидроизоляциялық заттарды жеңілдету үшін қосылады. Олар сұйық концистенциядағы сұйық органикалық заттар, тез буланып кетеді, буланғанда өзінің алғашқы құрамы мен қасиеттерін қалпына келтіреді. Бұдан басқа оларды гидроизоляциялық құрал – саймандарды, құрылғыларды тазалап жуу үшін пайдаланылады. Олар әр түрлі органикалық қоймалжың заттарды ерітіп масыиалдайтын қасиеті бар (бензин); орташа түрлері (толом, ксилол, уайдперрит, метиллспирттері, әтил спирті, бутилспирті, изопропил, күрделі және қарапайым эфирлер – бутилацетат, этилацетат, ацетон); ауыр түрдері (керосин, сольвент, мазут). Кейде еріткіштердің комплексті түрін пайдаланады. Мысалы, Р 4 немесе Р5 және тағы басқа. Бензинді майлы битумды негіздегі толол лак, баяу баяу заттарын сұйылту үшін пайдаланылады. Кремний органикалық смоладан, лак, бояу заттарын сұйылту үшін және күрделі сұйылтқыштар жасау үшін пайдаланылады. Спирттерді спирт негізінде жасалған найтроцеллюза және лак, бояу заттарын еріту үшін пайдаланылады. Корболит, полимит смолдарын еріту үшін және солардың негізінде жасалған лак, бояу заттарын еріту үшін пайдаланылады, күрделі еріткіштер үшін; битумацетат және этилацетат акрилфеноллоформалдегидтік, мочовиновормалдегидтік және солардың негізінде жасалған лак, бояу заттарын және күрделі еріткіштер үшін пайдаланады. Ацетонды кооррозияға қарсы пайдаланатын лак және бояуларды бұйылту үшін пайдаланылады. Қатып қалмаған эпоксил смолдарын сұйылту үшін пайдаланылады. Эфирлер полярлық синтетикалық смолдарды жақсы ерітеді; винилдық және акрилдық. Кейбір еріткіштердің улы қасиеттері бар екенін ескеру керек.

Қатайытқыштар бұл химиялық заттарды өндіріспроцессінде термопластикалық смолдар термореактивтіге айналдыру үшін енгізіледі. Оларға уротропин, оксидтер және магний гидрооксиді, кальций жатады.

Антисептиктер бетон мастиктері үшін және басқа гидроизоляциялық заттар үшін антракцин және крийазот майлары қалайы органикалық қосындылары сынаптан алынғандар, мыс, мырыш, марганец, серя қызмет етеді. Сонымен қатар пентахлорфинал (1 %), кремнийфторнатрий, битум қоймалжың массасының 45% шамасында қолданылады.

Майлағыыш заттар формалағыш массалардың, құрылғылар мен құрал – саймандардың істеп жатқан бөлігіне жабысып қалмау үшін пайдаланылады. Қалыпқа, дірілдеткішке, біліктерге жағылады. Талькдекстрин суспензиясын минерал маййларын соапстоктың басқа да қалдықтарын және басқа да майлағыш заттарды жұқалап бетон заттарын дайындау кезінде ыдыстардың жоғарғы жақтарына жағады. Басқа майлағыш заттар олар стеарин, амин қышқылы, алюминстеарат композиция құрамы кіреді.

Қорғаныш заттар оларды гидроизоляциялық заттардың үстіне олардың тозуын тоқтату үшін жағады. Сонымен қатар атмосфералық беріктігі, отқа төзімділігі жоғарлайды, безендіру қасиеті жақсартылады, заттарды рулонға орағанда арасында жабысу болмайды. Қорғаныш заттарының түрлері: ірі т үйіршіктілер, майда түйіршіктілер, шаң тәріздес және қабыршақ сияқты түрлер. Қорғаныш себілетін заттар қатты болу керек. Майдалап ұнтағанда шаң қалдықтары барынша аз болу керек. Олар атмосфералық әсерлерге тұрақты болып қалуы керек, қоймалжың заттарға адгезиясы болуы керек және жабу қабатын бірқалыпта ұстап тұруы керек, кеуектілігі барынша аз болу керек және рулон заттарын оттан қорғаныш болу керек. Шаң тәріздес қорғаныш заттан тальк тасын майдалаудан алады: қабыршақты қорғагыштарды слюда өндірудің және қайта өңдеудің қалдықтары ретінде слюда скрабынан алынады, бірақ ол аз масштабта пайдаланылады. Сонымен қатар ірі түйіршікті, түрлі – түсті қорғаныш заттарын қолданылады, оған қоса бояғыш зат есебінде хром оксидын және темір суридын қолданылады және тағы басқа. Оларды ірі түйіршікті қорғаныштардың бетіне жағады (азбест, галий, кварц құмы) сұйық әйнек қылып күйдіру процесінде бекітеді.