Зав. кафедрой общей и 15 страница

6-тапсырма. Табыс сөзінің антонимін айтыңыз.

7-тапсырма. Табыс сөзінің синонимін айтыңыз.

8-тапсырма. Жаңа сөздермен танысыңыз.

айналым— оборот, обходный

бақыдау құралы — средства наблюдения

бекiтiлу — закрепляться, утверждаться, утвердиться

берiк — крепкий, прочный

болжам— гипотеза, предположение

дербес — персональный, личный

көтеру - повышать, поднять

қозғалыс — движение, восстание

құлып— замок

құбылыс— явление, изменение

құйма - литье, сплав, отливка

құн өлшеуiшi — измеритель стоимости

орта есеппен — в среднем

орнығу — закрепиться, укрепиться

реттеу— привести в порядок

тарау — глава, раздел

тежеу— дискриминация, ограничение

тiкелей— прямо, непосредственно

үзiлу- прерываться, обрываться

шеберхана — мастерская.

бөлшек— доля

деңгейде— на уровне

еңбекқор — трудяга

жоғары — повышенный, верх, высший

жоғалтпау — не потерять

кәсіпкер— предприниматель

кепiлдiк— гарантия, поручительство

қабілетті— восприимчивый, способный

қарапайым— простой, примитивный, скромный

қайырымдылық — милосердие, отзьивчивость

қосымша— дополнительный, надбавка, прибавка

мақсат— задача, цель

ойлану— думать, подумать, задуматься, размышление

өнiм— выработка, продукция, польза

өндiрiс — производство

өтiмдi— ходовой, влиятельный

сапа— качество

табыс— доход

табыс табу — приносить доход

табыс келтiру — приносить доход

табыс салығы — подоходный налог

тұрмыс дәрежесi — уровень жизни

тұтастьқ - единство, общность, целостность

үзiлiс — перерыв, перекур, перемена

9-тапсырма. Мәтінді оқып, орыс тіліне аударыңыз.

Табыс қайдан келеді?

Еңбекте табысты бол — дегендi жиi естимiз. Бiрақ бiз осы «табыс» дегеннiң қандай ұғым екенiн, не екенiн ойланып көрдiк пе? Еңбектiң де түрi көп, табыс табу, табыс жасауды әркiм әрқалай түсiнедi. Сiз уақытыңызды, жұмыс күнiн жоспарладыңыз. Жоспарлы жұмыс табыс әкелу керек пе? Бiрақ әрқашан солай ма?

Табысқа қабiлеттiлер, еңбеқкорлар ғана жетедi. Табыс табу, пайда табу — ол да үлкен өнер, үлкен еңбек. Себебi табыс жасау халықтың тұрмыс-дәрежесiн көтередi.

Әрбір өнеркәсiптiң қарапайым жұмысшысынан бастап, директорына дейiн өздерiнiң еңбектерiнiң табыс әкелуiн ойлау керек. Табыс көбейген сайын өнеркәсiптiң жағдайы жақсарады, жалақы көбейедi, тұрмыс көтерiледi.

Ал ендi табыс қандай тәсiлмен, қандай жолмен келедi? Табыс оңайлықпен келмейдi. Кез-келген өндiрушi еңбектенгенде, бiрiншiден, пайдалы өнiм шығаруды ойлайды, екiншiден, табыс әкелудi ойлайды.

Адамзат қоғамында ең алғаш рет өнiм шығара бастағанда адам үшiн ең қажеттi — тамақ, киiм, халық тұтынатын тауарларды шығарады. Бiртiндеп ол кәсiпорындарды ұстап тұру үшiн, артық өнiмдер, керектi өнiмдер шығара отырып, пайдасын, табысын ұмытпауы қажет.

Әр өнiм бағасы неден тұрады, оны ескерсек, ол бағада өнiм үшiн кеткен шығындар, жалақы, қосымша табыс бар. Егер өндiрiсте табыс болмаса, мемлекет қалай көтерiледi. Өнiмдi шығаруға кеткен шығындар табыс әкелмейдi, табысты еңбек әкеледi. Табыс тек өндiрiсте болады.

Ал өндiрiс берген өнiмдi сату үшiн сатушылар шығады. Сатушыға да пайда керек. Өндiрушi сатушы үшiн де табысының кiшкене бөлшегiн бөледi. Өндiрушi өзiнiң тауарын өткендiгiн ойлайды. Ал сатушы рынокты зерттей отырып, қай өнiм өтiмдi соны алады.

Кейбiр өнеркәсiптерде үзiлiс болмайды. Өндiрiстi көтеруге, тоқтатпауға үнемі қаржы керек. Өндiрушi банкке келедi. Банк те табысы мол өнеркәсiптi, өндiрушiнi қалайды. Себебi табысы бар кәсiпкер алған кредитiн мезгiлiнде қайтара алады. Банк те, сатушы да өндiрушiлер үшiн қызмет етедi.

Тағы да қайталап айтсақ, табыс тек өндiрiсте болады. Сондықтан мемлекеттiң жағдайы жақсы болу үшiн, мемлекет өндiрiстi ойлауы керек, оған көмектесiп, көтерiлуiн қамтамасыз етуi қажет.

Әр адам жұмысында табысын, жалақысын ойласа, жеке банк, жеке өнеркәсiп болса, ол да табысын ойлайды.

Ал әр кәсiпкердiң, өндiрушiнiң мақсаты мемлекет мақсатымен бiрге, тұтастықта болуы керек.

Сонымен, әр өндiрушi мемлекеттi ойлауы керек. Өндiрушi мемлекетке сүйенедi, әр мемлекет өз азаматын қорғай бiлуi керек. Мемлекет дамыған болса, ол елде әрқашан тыныштық болады. Тыныштық болған жерде, жоғары деңгейдегi мемлекеттiк реттеушi болған жерде өндiрушi ештеңе жоғалтпайды.

Өндiрушi өндiрiстi ашқанда, шығынын санайды, екiншiден, салықты санайды, үшiншiден, өндiрiстi адам үшiн, қоғам үшiн ашады. Өндiрiстi көтеру үшiн мемлекеттiк салық жоғары болмаса, өндiрiстi ашуға, дамытуға берiлген қаржының процентi төмен болуы және ұзақ мерзiмдi болуы — бәрi де өндiрiстi дамытуға мүмкiндiк бередi.

Сонымен бiрге мемлекеттiк қызметкерлер өндiрушiге тимесе, мазасын алмаса, сонда ғана осы мақсаттардың бәрiн қарастыра келiп, өндiрiстi ашуға бел байлайды.

Ақылды кәсiпкер, өндiрушi өзiнiң жеке табысы үшiн бағаны белгiлегенде сұраныс жоғары болса ғана жеке табысы көтеріледі. Ал таза табыс молырақ болуы үшiн өнiм шығарушы қай тауарға сұраныс жоғары соны зерттеуi қажет, сонымен бiрге ол тауардың сапасы жоғары болуы тиiс. Мұндай өте сапалы тауар басқа жерде жоқ болса, сiз саудаласпай-ақ соны аласыз. Сонда ғана өндiрушi табысты болады.

Шетелдiктер жер байлығын басқа елге тасымайды, тек қана кепiлдiкке (залогқа) бередi. Себебi қиын күндерде ол байлық өз елi үшiн жұмсалады.

Табыс — келешек үшiн керек. Табысты тапқанда сiз бөлесiз: бiр бөлшегiн өндiрiстi дамытуға, екiншi бөлшегiн қайырымдылыққа, бiр бөлшегiн келешекке, бiр бөлшегiн өзiңiздiң қажетiңiзге. Қайырымдылыққа бергенiңiз — ол да мақсатыңыз үшiн бергенiм деп есептеңiз. Себебi мемлекетте нашар тұрмыстылар азайған сайын, мемлекет экономикасы жоғарылаған сайын, ол мемлекетте қылмыс жамандық, ұрлық азаяды. Өндiрушi тыныштықпен өнiмiн өндiре бередi.

10- тапсырма. Мәтін бойынша 6 сұрақ құрастырыңыз.

23 – сабақ

Меншік және жекешелендіру

Пысықтауыш

1 – тапсырма. Сұраққа жауап беріңіз.

1. Меншік дегеніміз не?

2. Жекеменшік деген не?

3. Жекешелендіру қашан жүргізілді?

4. Жекешелендіру не үшін қажет?

2-тапсырма. Төмендегі сөз тіркестерінің орысша аудармасын жазыңыз

Жеке меншік –

Мемлекеттік меншік –

Қоғамдық меншік –

Кооперативтік меншік –

3-тапсырма. Берілген сөйлемдерді орыс тіліне аударыңыз.

Меншік – белгілі біреудің жеке өзіне тән иелігі. Жекеменшік – жеке адамға ғана тән, соған тиісті дүние, мал-мүлік, меншік. Қоғамдық меншік – белгілі бір бірлестікке тән иелік. Кооперативтік меншік – белгілі бір бірлестікке тән иелік.

4-тапсырма. Берілген сөздер мен сөз тіркестерін сәйкестендіріңіз.

Адамзат собственность

Заңды ұйымдар групповая приватизация

Меншік приватизация

Мемлекеттік меншік отношения собственности

Меншік қатынасы акционерное общество

Топтық жекешелендіру государственная собственность

Акционерлік қоғам юридические организации

Жекешелендіру человечество

5-тапсырма. Мәтінді оқып орыс тіліне аударыңыз.

Меншік және жекешелендіру

Меншік дегеніміз - белгілі біреудің өзіне тән иелігі. Меншіктің екі түрі бар: қоғамдық меншік және индивидуалдық меншік.

Қоғамдық меншікке – мемлекеттік меншік, кооперативтік меншік, акционерлік қоғам жатады. Индивидуалдық меншік – жекеменшік. Жекеменшік – жеке адамға ғана тән, соған тиісті дүние, мал-мүлік, меншік.

Жекешелендіру – жаңа экономикалық жүйеге көшкенде болатын меншік қатынастарын өзгерту тәсілі. Қазақстан Республикасында жекешелендірудің мемлекеттік және жекеменшік түрі көрсетілген.

6-тапсырма. Мәтін бойынша 5 сұрақ дайындаңыз.

7-тапсырма. Төмендегі сөздерге тиісті жалғаулар жалғап, орын тәртібімен орналастырып, 2 сөйлем құраңыз.

Керекті сөздер: меншік, жекеменшік, жерді, мемлекеттік және жеке меншік түрі, бар жатқызу.

1. Сын есім – Зат есім – Етістік.

2. Зат есім – Сын есім – Етістік.

8-тапсырма. Берілген сөйлемдерден пысықтауышты табыңыз.

1.Жылжымайтын мүлікті жекешелендіру үшін қомақты қаражат керек. 2. 2000жыл Қазақстанда жекешелендіру жылы болды. 3. Одақ кезінде меншіктің бір түрі – мемлекеттік меншік болды. 4. Мен жерімді жекешелендіру үшін әдейі Астанаға кеше келдім. 5. Жаппай жекешелендіру кезінде инвестициялық жекешелендіру купоны берілді. 6. Жекешелендіру үшін берген құжаттарымды әрең алдым.

9-тапсырма. «Жекешелендіру» сөзінен 53 жаңа сөз ойлап жазыңыз.

Үлгі: жеке, ену, еш, кеше, т.б.

10-тапсырма. Сөзжұмбақты шешіңіз.

1) Қоғамға, қауымға тән меншік атауы.

2) Меншік қатынастарын өзгерту тәсілі.

3) «Культура» сөзінің қазақша баламасы.

4) Ақыл – дос, ашу - ...

5)«Предприниматель»сөзінің қазақша баламасы.

6) Бір адамға ғана тән мал-мүлік, меншік атауы.

7) «Имущество» сөзінің қазақша баламасы.

24-сабақ

Банк қызметі

Сөйлемнің бірыңғай мүшелері

1-тапсырма. Сұраққа жауап беріңіз.

1. Қаржы жинайтын, ссуда беретін, ақша есебін жүргізетін мекеме қалай аталады?

2. Қазақстанда қандай банктер жұмыс істейді?

3. Банктің филиалдары бар ма?

4. Банктің клиенттері кімдер?

5. Банктер қандай қызмет атқарады?

2-тапсырма. Төмендегі сөздердің орысша аудармасын айтыңыз.

Заңды тұлға, жеке тұлға, жеке адам, өнеркәсіп, мекеме, ұйым, банк жүйесі, банктік қызмет, ақша саясаты, салымдар, кепілдеме беру, несие беру.

3-тапсырма. Берілген сөйлемдерді қажетті сөздермен толықтырып, бірыңғай мүшелерін тауып, астын сызыңыз.

Банктер ..., ..., ... саясатты жүзеге асырады. Банк клиенттеріне ..., ..., ..., ... жатады. Банк қаржы ..., ссуда ..., ақша есебін ... .

4-тапсырма. Жұмыс кестесін толықтырыңыз.

5-тапсырма. Мәтінді мұқият тыңдаңыздар.

Банк қызметі

Банк – қаржы жиналатын, ссуда беретін, ақша есебін жүргізетін мекеме.

Банк бос капиталды өзіне жинап, оны мұқтаж болып отырған кәсіпорындар мен адамдарға қарызға береді.

Қазақстанда банктік жүйе екі деңгейлі. Біріншісі – мемлекеттік, екіншісі – коммерциялық.

Коммерциялық банктер әр түрлі банктік операциялар арқылы кредит – есептік қызмет атқарады. Сонымен қатар коммерциялық банктер өнеркәсіппен ұйымдарға есеп-кассалық қызмет көрсетеді, азаматтар мен заңды тұлғаларға несие береді, ұйымдар мен жеке адамдардан салымдар қабылдайды, банктік қызмет мәселелері бойынша салымдар қабылдайды. Коммерциялық банктер негізінен халыққа қызмет етеді.

Коммерциялық банктер жеке де, акционерлік те болады. Ұлттық банк коммерциялық банктегі ақша айналымын үнемі тексеріп отырады. Банктер ақша, кредит, валюталық саясатты жүзеге асырады. Валюталық саясат – ол теңгенің күшті болуын қарайды. Шетелден әкелінген ақшаның заңсыз айналмауын бақылайды.

Түйіндеп айтатын болсақ, банк – қарыз беруші мен қарыз алушының арасында делдалдық жасайтын, сөйтіп ақша капиталымен сауда жүргізетін мекеме.

6-тапсырма. Мәтін бойынша тест сұрақтарына жауапберіңіз.

1. Банк дегеніміз не?

а) қаржы жинайтын мекеме

в) ссуда беретін мекеме

с) ақша есебін жүргізетін мекеме

д) мұқтаж адамдарға қарызға беретін мекеме

е) аталғандардың барлығы

2. Қазақстанда банктік жүйе неше деңгейлі?

а) 2

в) 3

с) 4

д) 5

е) 6

3. Банк қандай қызмет атқарады?

а) есеп-кассалық қызмет көрсетеді

в) несие береді

с) салымдар қабылдайды

д) ақша, кредит, валюталық саясатты жүзеге асырады

е) аталғандардың барлығы

4. Коммерциялық банктер негізінен кімге қызмет етеді?

а) мемлекетке

в) қоғамға

с) бірлестікке

д)халыққа

е) ұйымға

5. Қарыз беруші мен қарыз алушының арасында делдалдық жасайтын не?

а) мекеме

в) банк

с) сауда үйі

д) мектеп

е) сот үйі

7-тапсырма. Сөйлемдерді көшіріп, сөйлемнің бірыңғай мүшелерін тауып, астын сызыңыз.

Ұлттық банктер бірінші, екінші деңгейдегі банктерді тексереді, тіркейді, лицензия береді. Банк нашар жұмыс жасаса, лицензияны қайтарып алады, жабады. Темір банк, Туран Әлем банк, БТА банк, Альянс банктері – екінші деңгейдегі банктерге жатады. Банктер ақша, кредит, валюталық саясатты жүзеге асырады. Банк жеке адамдарға да, кәсіпкерлерге де кредит бере алады

8- тапсырма. Берілген мақалдардың мағынасын түсіндіріңіз.

1. Алаған қолым, береген.

2. Оң қолыңмен алсаң, сол қолыңмен бер.

9-тапсырма. Банк тақырыбына сұхбат құрастырыңыз.

10-тапсырма. Сөз жұмбақты шешіңіз.

1) «Ту» сөзінің синонимы.

2) «Патриотизм» сөзінің қазақша баламасы.

3) Мемлекеттің басты әні.

4) «Цивилизация» сөзінің қазақша баламасы.

25-сабақ

Бәсеке керек пе?

Салалас құрмалас сөйлем

1-тапсырма. Төмендегі сөйлемдердің мағынасын ашыңыз, орыс тіліне аударыңыз.

Өмірдің өзі бәсеке. Марат пен Самат бір-бірімен бәсекелес. Экономиканы дамыту үшін бәсекелестік қажет. Бәсекеде бір-бірін алдауға, заңсыздық жасауға болмайды. Нарықтық экономикада бәсекелесу – заңдылық.

2-тапсырма. Төмендегі сөздердің сәйкестігін табыңыз.

бәсеке конкурировать

бәсекелес конкурентный

бәсекелестік конкуренция

бәсекелесу соперник, конкурент

бәсекешіл соперничество

3-тапсырма. Берілген сөз тіркестерімен сөйлем құрастырыңыз.

Бәсеке, жарыс, сайыс, күрес, бірлесу, айтыс.

4-тапсырма. Оқыңыз. Ақпаратты назарға алыңыз.

Бәсеке

Бәсеке – нарықтық механизмінің басты элементі. Рыноктық қатынастардың мән-мағынасын байқататын ұғымдардың бірі – бәсеке (латын сөзінен «конкурро» -түйістіру) болып табылады.

Бәсеке - өзара жарыс, бір-бірімен озу сайысы, жақсы өнім сайысы.

Бәсеке – ынталандыру көзі, прогресс көзі. Бәсеке тауар өндірісі үшін де, нарықтық экономика үшін де бірінші заң. Бәсекенің бір жағы – күрес, жарыс болса, екінші жағы – бірлесу. Бәсекелестік жағдайда ұтып шығудың жолын қарастырады. Бәсекеде алдауға, заңсыздық жасауға болмайды, әділетті болу керек. Әділетсіз бәсеке болса, экономикада прогресс болмайды.

5-тапсырма. Сұраққа жауап беріңіз.

1. Ақпарат не туралы?

2. Бәсеке дегеніміз не?

3. Бәсеке не үшін керек?

4. Бәсекенің екі жағын атаңыз.

5. Әділетсіз бәсеке болса, экономикада бәсеке бола ма?

6. Бәсеке керек па?

6-тапсырма. Мәтінді оқып, жоспар құраңыз.

Бәсеке керек пе?

Бәсеке деген не? Бәсеке тауар өндірісі үшiн де, нарықтық экономика үшiн де бірінші заң. Неге солай? Бiрiншiден, әр өндіріске ынталандыру. Осы ынталандыру көзi, прогресс көзі – бәсеке болып табылады. Бұл бәсекенiң бiр жағы. Ал екiншi жағы - бірлістік. Кейбiр әрiптестер қаржысын, шикiзатын ортаға салып, жақсырақ, сапалы әдемi, халыққа өте қажет тауарды шығаруды ойлайды, сол мақсатпен бiрлеседi, рынокта өз өнiмдерiмен бәсекелесе алмайтын өнiмдi өндiруге тырысады. Сонымен бәсекенiң бiр жағы - күрес, жарыс болса, екiншi жағы - бiрлесу. Өмiрдiң өзi бәсеке. Кiшкентай бала өмірiнен де бәсекенің нышандары байқалады. Бала бақшада екi балаға бiрдей тапсырма берiңiз, олар бiрiнен бiрi артық, тез, жақсы орьндауға тырысады. Анасының көңiлiн өзiне көбiрек аударуға ұмтылады. Бұл да бәсеке. Яғни адам бойында бар қасиет. Кейде адамдар өмірi, тiрлiгi үнемi бiр қалыпты бола бермейдi, дағдарыс болады, қиындық болады, банкротқа ұшырайды. Мұндай жағдайда адамдар бiр-бiрiне көмекке келедi, бiрлеседi. Яғни бiрлесу де адам бойында бар қәсиет.

Тұрмыс-тiршiлiкте, өндiрiсте адамгершiлiк тұрғыдағы бәсеке немесе оның қарсы жағы — адамгершiлiк тұрғыға жатпайтын бәсеке де бар. Әр мемлекетте адамгершiлiктi емес (не добросовестный) бәсекеге қарсы заң бар. Одақ кезiнде тек қана мемлекеттiк меншiк болғандықтан, бәсеке болған жоқ, тек бәсекенiң екiншi жағы бiрлестiк болады. Ал өркениеттi қоғамда, мемлекетте бәсекенiң екi жағы бiрдей болу керек. Өркениеттi қоғамда бәсеке қаңдай болу керек? Қытайда мынадай мақал бар: «Жауын бiрiншi дос ете алған адам жеңедi». Неге десеңiз, өркениеттi қоғамда бәсекенiң тек жарыс, күрес, айтыс жағы болмайды, бәсекенiң тек бiр жағы - күрес, айтыс жағы ғана болса, онда адам-адамға жау болып келедi. Мұндай мәдениетпен ешкiм тұра алмайдыi. Қазiргi өркениеттi мемлекеттерде әдiлеттi бәсеке. Осы бәсекеде бәсекенiң екi жағы да бiрге. Бұл мемлекет үшiн жақсы Әр өндiрiс, мейлi ол жеке болсын, кооперативтiк болсын, жаман өнiм берсiн, жақсы өнiм берсiн — бәрi мемлекеттiкi.

Қарапайым мысал үшiн: сiздiң үш балаңыз болсын делiк. Екеуi алғыр, ширақ бiлiмдi, бiреуi жалқаулау сылбыр, әлжуаздау. Сiз бiреуi нашар екен ден оны лақтырып тастай алмайсыз ғой, оған көмектесесiз, үйретесiз, оқытасыз, қаржыны көбiрек бөлесiз. Жақсы өндiрiс те, жаман өндiрiс де мемлекет үшiн солай болу керек. Төмен деңгейдегi өнеркәсiпке мемлекет көмектеседi, аяғынан тұрған кезде жеке меншiкке береді. Бәсекеге қосады.

Бәсекеде алдауға, заңсыздық жасауға болмайды, әділеттi болу керек. әдiлетсiз бәсеке болса, экономикада прогресс болмайды. Әдiлетсiз бәсекеде «жүзден жүйрiк шықпайды», тек орташасы ғана көрiнедi, орташасы жоғары шығады, мыңнан шығатын тұлпарды көрмейсiз.

7-тапсырма. Берілген сөйлемдерден салалас құрмалас сөйлемді тауып, оның мағыналық түрін анықтаңыз.

Нарық экономиканы дамыту үшін бәсеке керек. Бәсекенің бір жағы нарық болса, екінші жағы – бірлесу. Бәсекеде алдауға, заңыздық жасауға болмайды, өйткені әділетсіз болса экономикада прогресс болмайды. Адамдар үнемі бір қалыпты өмір сүрмейді, кейде дағдарысқа ұшырайды. Мұндай жағдайда не бірлесу керек, не күресу керек.

8-тапсырма. Сөйлемді толықтырыңыз.

1) Экономиканы дамыту үшін бәсекелестік керек, өйткені ...

2) Өркениетті қоғамға бәсеке әділетті болу керек, себебі ...

3) Мемлекеттің басқару жүйесінің басты міндеті кәсіпкерлікті дамыту, ...

4) Әрбір кәсіпкер сапалы, халыққа өте қажетті тауарды шығаруды ойлайды, ...

9-тапсырма. Сұхбатты толықтырыңыз.

- Сәлем, достым!

- Сәлем!

- Бүгін бәсеке туралы не түсіндің?

- ...

- Бәсекенің қандай жақтары бар?

- ...

- Бәсеке адамзатқа тән қасиет пе?

- ...

- Әділетсіз бәсеке деген не?

- ...

- Әділетсіз бәсеке мемлекет үшін керек пе? Пайдасы бар ма?

- ... .

10-тапсырма. Сөз жұмбақты шешіңіз.

1) Бәсекенің бір жағы күрес, жарыс болса, екінші жағы не?

2) Бәсеке қандай болу керек?

3) Бәсеке қандай өнім сайысы?

4) Елу жылда ... жаңа.

5) Тұйық етістік формалы сөз.

6) Қазақстан қандай мемлекет?

26- сабақ

Маркетинг қызметі деген не?

Салалас құрмалас сөйлем (себеп-салдар, талғаулықты, қарсылық-

ты салалас сөйлемдер)

1-тапсырма. Сұраққа жауап беріңіз.

1. Маркетинг қандай қызмет атқарады?

2. Жарнамалық шараларды жүргізу маркетингтік қызметке жатады ма?

3. Маркетинг пен менеджменттің айырмашығы неде?

4. Маркетингтік ақпарат дегенді қалай түсінесің?

2-тапсырма. Берілген сөздер мен сөз тіркестерін орыс тіліне аударыңыз.

Ақпарат жинау, шаруашылықты жүргізу, ненің қажет екенін болжау, рынокты зерттеу, істейтін жұмысты алдын ала жоспарлау, ақпаратты талдау, өндіріс орындарына кеңес беру.

3-тапсырма. Сәйкестігін табыңыз.

Ақпарат жинау исследование рынка

Ақпаратты талдау сделать план

Рынокты зерттеу консультировать

Шаруашылықты жүргізу сбор информации

Жоспар жасау разбор информации

Кеңес беру вести хозяйству

4- тапсырма. Жаңа сөздермен және сөз тіркестерімен танысыңыз.

алдын-ала — заранее, предварительно

бағыт-бағдар — направление

бағалау— оценивать, расценка

демеушi— спонсор

жылжыту — двинуть, продвинуть, сдвинуть

зиян — вред, убыток, ущерб

зерттеу— изучить, исследование

кеңес беру — консультация, консультировать

көлем— объем, размер

келешек — будущее, будущий

қадам — шаг, начинание

қарастыру — изыскивать, разыскивать

мәлiмет— данные, сведение

өзi— лично он сам

насихаттау— пропагандировать

тетiк— ключ

тегiн — даром, бесплатно

ұрлау — воровать, украсть

ұту— выиграть

шаралар— меры

шарықтау — пафос, взлет, парить высоко в небе, подняться

шегерме — скидка

хабардар— осведомленный, знающий, сведущий

iлгерi— вперед, впереди.

5-тапсырма. Мәтінді оқып орыс тіліне аударыңыз.

Маркетинг қызметі деген не?

Жалпы нарық немесе қазiргi экономика үш тағанға сүйенедi.

Оның бiрi — менеджмент, екiншiсi — маркетинг (ақпарат жинау, шаруашылықты жүргiзудi жоспарлау, ненiң қажет екенiн болжау), үшiншiсi — қаржы.

Маркетинг — iстелетiн iс пайдамен шығу үшiн оны алдын-ала жоспарлайды, сол сала бойынша басқалар не iстеп жатқаны жөнiнде мәлiмет — ақпарат жинайды. Бәсекелестiк жағдайында ұтып шығудың жолын қарастырады. Ол алдын-ала жиналған ақпараттарды талдау, өндеу барысында зиянға қалатынын немесе пайдаға шығатынын бiледi. Соған орай шаруа немесе өндiрiс орындарына кеңес бередi.

Дамыған елдерде маркетинг қызметiнсiз бiр қадам да жасалмайды. Маркетинг шығарылған өнiмдi қозғалысқа түсiредi. Яғни маркетингтiк ақпарат бағыт-бағдар беретiн барометр сияқты. Сонымен, маркетинг дегенiмiз — рынокты зерттеу.

Маркетингтiк ақпарат — нарық билеген елде экономиканы iлгерi жылжытудың басты тетiгi, көзi.

Жарнамалық шараларды жүргiзу де — осы маркетингтiк қызмет болып табылады. «Жарнама — сауда двигателi» деп бекер айтпайды.

6-тапсырма. Берілген кәсіпке сәйкес сызбаларға қажетті етістіктерді қойып жазыңыз.

7-тапсырма. Мәтін бойынша сұхбат құрастырыңыз.

8-тапсырма. Төмендегі сөйлемдерді себеп-салдар салалас құрмалас сөйлем етіп аяқтаңыз.

1. Өндіріс өте жақсы дамиды, сондықтан........ .

2. Ұлттық банк лицензия береді, себебі ........ .

3. Банктің басты міндеті – инфляцияны болдырмау, өйткені ...... .

4. Банк шетелден заңсыз келген ақшаны бақылайды, себебі ...... .

5. Мемлекеттің өзі банктен қарыз алады, неге десеңіз ....... .

6. Ақша айналымын әрқашан тексеріп отыру керек, өйткені ....... .

9-тапсырма. Төмендегі сөйлемдердің жалғасын табыңыз.

10- тапсырма. Сөйлемдерді аяқтаңыз.

1. ........ , не мемлекет басқарады.

2. ........ , немесе инфляция болады.

3. ........ , я өнімді өндіруге тырысады.

4 ........ , немесе елдің экономикалық тәуелсіздігін қамтамасыздандыру.

5 ........ , я басқа өнеркәсіптермен бірлесуі керек.

27- сабақ