Ылым классификациясы туралы сөз
Грамматикамен (сөз) байланысқан Логика. Бастапқы ретінде аксиоманы тану арқылы білім ақиқаттылығы анықталады.
Ақиқатқа жету қозғалысы, Заңдары және Формалары. Аристотельдің «Органоны». Логика мыналардан тұрады:
- поэтика
- риторика
- софистика
- диалектика
- аподейтика
|
| Математика
Арифметика
Геометрия
Оптика
Астрономия
География
Музыка
Ғылыми білімнің теориялық және қолданбалы бөлігі.
|
| Физика.
2-ші философия
Зоологияны, ботаниканы, қозғалыс процесстерін, дененің құрылыстарын, ұйымдастыру деңгейлерін, құрылымдарын, заттарды және қасиеттерді жаратылыстану ғылымдары зерттеп таниды
/Космология/.
Метофизика.
1-ші философия.
Материалды емес заттар мәніне ақыл арқылы жету. Теориялық жеке ғылымның негізгі айғақтары. Теориялық ғылымның гносеологиялық және онтологиялық аспектілері. «Құдіретті» ғылым.
|
| Тіл білімі – «Тіл туралы ғылым». «Әмбебаптылық мәні әрбір өнердің заңдылығы».«Тіл - ғылыми ойдың стихиясы».
|
| Азаматтық ғылым - адам еркімен байланыстының барлығы. Жан туралы ілім. Этика. Саясат. Мемлекет туралы оқу. (қайырымды қала).
|
Сызба 1.4.7 Әл-Фарабидің онтологиялық жүйесі
Негізгі принциптері
| Дүниенің мәңгілігі туралы қағидасы. Құдай мен дүниенің пантейістік жарқырауы. Материяның мәңгілігі.
|
| Болмыстың иерархиялық құрылымы. Ақылдың ортақ мәні, білімді туғызып, адамдарды мәңгілікке жетілейді.
|
| Әр түрлі сатыдағы болмыс деңгейінің өзара байланысы. Детерменизм. Құдай – негізгі себеп, себептік байланыстың бастапқы буыны.
|
І саты Бірінші. Мән. Біртұтас.
Ол – мәңгілік, ол өзінің өмір сүруі үшін ештеңені: себепті, бітімді, мақсатты, ұмтылысты т.с.с. кажет етпейді, өйткені оларды ол қажет етсе, онда ол бірінші себеп болмас еді. «Алғашқы Мәнге» оның мән-мағынасын көрсететін басқа ұғымдарды қолданады: «Ол барлығынан биік, барлығын білетін, Дана, Ақикат, Тірі, Өмір», - дейді. Бірінші Мән материялдық болмыс емес, формасы, анықтамасы жоқ. Сондықтан ойшыл оған «белсенді ақыл-ой» (активті интеллект) деген ат қояды.
«Бірінші Мәннен бүкіл Болмыс пайда болады. Өйткені ол өз-өзіне сыймай, тасып ағады (эманацияланды - ақылдың тасуы). Ал Болмыстың Дүниеге келуі - оны тудырған Бірінші Мәннің жойылуы деп түсіну қате», - дейді ұлы ойшыл.
ІІ саты Екінші мән
Әлемдік ақыл, өзінің материясы және оған тиесілі формасы, Жаны бар Аспандық сфера (жоғарғы)
ІІІ саты Үшінші мән - «Бірінші Аспанның» болмыс сферасы.
IV саты Төртінші мән – «Қозғалмайтын жұлдыздар» сферасы.
Ғаламшарлар: Сатурн – Юпитер – Марс – Күн – Шолпан – Меркурий – Ай.
Жан – сфера қозғалысының негізгі көзі, өзіне және алғашқы себепке жете алады.
Іскерлік ақыл (космостық ақыл)– Логос жер шарының ішкі заңдылығы. «Ай астындағы Болмыс», яғни біз өмір сүріп жаткан Дүние. Сонымен ол бірінші «Бірінші Мәннің» тудырған Болмысы болып шықты.
