Тақырыбы В.И. Вернадскийдің биосфера–ноосфералық концепциясы. (В.И. Вернадскийдің биосфера және ноосфера туралы ілімі)

2. Мақсаты биосфера құрылымы және шекаралары, заңдылықтары мен экологиялық мәселелері туралы білімдерін қалыптастыру.

3. Дәрiс тезистерi Экологияның не екенін түсіну үшін В.И. Вернадскийдің ғылыми жетістіктерінің шыңы-биосфера туралы ілімді еске түсіру қажет болады. Биосфера – жердің жұқа қабығы, оның құрамы, құрылымы және энергетикасы негізінен бұрынғы және қазіргі тірі организмдер қызметінен болған. Биосфера шектерінің ішінде олардың биохимиялық қызметінің іздері кездеседі. Атмосфера, су, мұнай, көмір, әк, саз және олардың туындылары (сланцстар, мәрмәр және гранит) планетаның тірі затымен жасалған. Биосферада жүріп жатқан бар өмірлік үрдістердің барлығы экологияның зерттеу нысаны болады. Биосфера тіршілік «тірі зат» дамуының сферасын қамтиды, В.И. Вернадский сөзімен, «тірі зат» геологиялық күш ретінде әрекет жасайтын, жер бетін қалыптастыратын жер айналасындағы кеңістік осымен биосфера шекаралары анықталады. Олар бүкіл биосфераны яғни, сулы қабатты (12 км тереңдікке дейін) және 15 км биікткке дейін атмосфераның төменгі қабатын қамтиды. Биосфераның литосферадағы төменгі қабаты 5 км тереңдікте өтуі деп саналады.

Жер атмосферасы (грекше: atmos –бу және sphaіra – шар) – Жерді қоршап тұрған газды қабықша. Атмосфера деп Жерді онымен бірге айнала жүріп, оны қоршап тұрған газды ортаны айтамыз.

4.Иллюстрациялы материалдар: мультимедийлік презентация

5.Әдебиет:

1. У.И. Кенесариев, Н.Ж. Жакашов, Ж.А. Будесова. Математическое моделирование влияния окружающей среды на заболеваемость населения, проживающего в регионе Карашыганакского нефтегазоконденсатного месторождения // Вестник КазНМУ, №1, 2008, часть II, С.47-49.

2. Бигалиев А.Б., Халилов М.Ф., Шарипова М.А. Основы общей экологии. Алматы, «Қазақ университеті», 2007.

3. Экологический кодекс РК, Астана 2007 г.

4. Аскарова Ұ.Б. Экология және қоршаған ортаны қорғау. Алматы, 2007

5. Экология: учеб. пособие/ C.А. Сергейчик. - Минск: Современная школа, 2010. -400 с.,

6. Экология в вопросах и ответах: учеб. пособие/ В.И. Коробкин, Л.В.Предельский: Феникс, 2009.-378с,

7. Учение об окружающей среде: учеб. пособие/ Г.К. Ерубаева: Алматы, казак универс 2011.-153с.

8. Экология и устойчивое развитие. учеб. пособие/ Колумбаева С.Ж., Бильдебаева Р.М., Шарипова М.А. Алматы, Қазақ университеті, 2012 -133 с.

9. Экология: учеб. пособие/ В.И. Коробкин, Л.В.Предельский: Феникс, 2008.-315с, стр. 5-14.

10. Бигалиев А.Б., Халилов М.Ф., Шарипова М.А. Основы общей экологии Алматы, «Қазақ университеті», 2007- 240с.

11. Кенесариев У.И., Жакашов Н.Ж. Экология и здоровье населения. Учебник для ВУЗов и колледжей. - Алматы, 2002 -260 с.

12. Вернàдский В.Н. Химическое строение биосферы и ее окружения. М.: Наука, 1987. С.339.

13. Виноградов Н.Ф. Природопользование.- М. 1994.

14. Ревель П., Ревель Ч. Среда обитания.- М. 1994.

15. Новиков Ю.В., Шицкова А.П. Гармония или трагедия. - М. Наука, 1989, с. 271.

16. Методические проблемы экологии человека. //Новосибирск, "Наука",1988,с.136

17. Новиков Ю.В. Экология, окружающая среда и человек. Учебное пособие. – М.: ФАИР-ПРЕСС. 2000, 320 с.

6.Қорытынды сұрақтары(кері байланыс):

1. Биосфера түсінігі және оның басқа Жер қабаттарынан айымашылығы?

2. Жаһандық экожүйе ретінде биосфераның абиоттық және биоттық бөлімдері неден тұрады?

3. Биосфераның ортатүзуші факторлары?

4. Биосферадағы судың үлкен және кіші айналымдары?

5. Заттардың биогеохимиялық айналымы қандай бөліктерден тұрады?

6. Биосферадағы экологиялық мәлелер?

7. Таралу масштабына байланысты атмосфераның ластану түрлері.

8. Атмосфераның жаһандық ластануының экологиялық салдары.

9. Қазақстанның қалалары мен елді мекендерінің негізгі ластаушылары (поллютанты).

10. Атмосферадағы “парниктік эффект” түсінігі.

11. Озон қабатының бұзылуының себептері.

12. Қышқылды жаңбырлардың пайда болу себептері.

13. Зиянды заттардың адам денсаулығына әсері.

14. Атмосфера ластануының қауіптілік дәрежесін интегралды бағалау.

15. Атмосфераны ластанудан қорғайтын гигиеналық шаралар.