Хабарлама хатБББ Банки второго уровня создаются в организационно-правовой форме: Акционерного общества Банки второго уровня: Вправе участвовать в уставных капиталах других юридических лиц только в случаях, перечисленных в законе «О банках и банковской деятельности в Республике Казахстан» Банки: Не отвечают по обязательствам государства, кроме случаев, когда они принимают на себя такую ответственность; Банковская система Республики Казахстан построена по типу: смешанной (государственной и негосударственной) модели Банковская система Республики Казахстан характеризуется как: Двухуровневая Банковские операции, осуществленные без соответствующей лицензии: Являются недействительными Банковское право регулирует правоотношения, связанные с: все ответы являются правильными ВВВ В качестве обязательного субъекта банковских правоотношений выступают: Банки или организации, осуществляющие отдельные виды банковских операций В настоящее время в Республике Казахстан действующим законодательным актом, регулирующим банковскую деятельность, является: акон «О банках и банковской деятельности в Республике Казахстан» от 31 августа 1995 года В отношении образования банков в Республике Казахстан установлен: Разрешительный порядок образования юридических лиц В понятие «банковское законодательство» входят: Все ответы являются правильными В понятие «законодательные акты, регулирующие банковскую деятельность», не входят: Нормативные правовые акты Национального банка Республики Казахстан В рамках исполнения договора банковского счета клиенту: присваивается индивидуальный идентификационный код В случае противоречия между нормой Гражданского кодекса Республики Казахстан и нормой, содержащейся в нормативном правовом акте Национального Банка Республики Казахстан, подлежит применению: Норма Гражданского кодекса Республики Казахстан Взаимоотношения между Правительством Республики Казахстан и Национальным банком Республики Казахстан основываются на принципе: Взаимного представительства и независимости друг от друга Вправе ли банк использовать имеющиеся на счетах клиентов деньги: вправе, гарантируя при этом право клиентов беспрепятственно распоряжаться своими деньгами Вправе ли Национальный банк Республики Казахстан вмешиваться в оперативную деятельность банков второго уровня:Не вправе, за исключением случаев, предусмотренных законодательством Вправе ли Национальный банк Республики Казахстан предоставлять кредиты банкам: Вправе Вправе ли Национальный банк РК издавать нормативные правовые акты: Вправе, на основании и во исполнение законов по вопросам, отнесенным к его компетенции Вправе ли физические лица открывать счета в Национальном банке Республики Казахстан: Не вправе Выдача физическим лицам лицензии на совершение банковских операций: Не допускается Высшим органом Национального банка Республики Казахстан является: Правление Национального банка Республики Казахстан ГГГ Годовой отчет Национального банка Республики Казахстан утверждается :Президентом Республики Казахстан Государственная регистрация банка осуществляется: Комитетом регистрационной службы Министерства юстиции Республики Казахстан Государство может быть учредителем и акционером банка (за исключением Банка развития Казахстана): Только в лице Правительства Республики Казахстан Государство: Несет ответственность по обязательствам банков в случаях, когда оно принимает на себя такую ответственность, а также за сохранность депозитов, принятых межгосударственными банками – резидентами Республики Казахстан Граждане Республики Казахстан:могут иметь неограниченное количество банковских счетов в банках второго уровня Гражданский кодекс Республики Казахстан рассматривает договор банковского счета как: самостоятельный гражданско-правовой договор Гражданский кодекс Республики Казахстан: Является источником банковского права ДДД Деньги Правительства Республики Казахстан: Размещаются в Национальном банке Республики Казахстан Для осуществления операций, отнесенных законом к банковским: Требуется соответствующая лицензия как для банков, так и для небанков; Договор банковского счета должен быть заключен: в письменной форме Договор банковского счета, заключаемый между банком второго уровня и клиентом: не подлежит государственной регистрации ни в одном из государственных органов ЗЗЗ Задачей какого государственного органа является обеспечение функционирования платежных систем: Национального банка Республики Казахстан Задачей какого государственного органа является осуществление валютного регулирования и валютного контроля: Национального банка Республики Казахстан Задачей какого государственного органа является разработка и проведение денежно-кредитной политики государства: Национального банка Республики Казахстан Заместители Председателя Национального банка Республики Казахстан назначаются сроком на:6 лет Заместитель Председателя Национального банка Республики Казахстан назначается:Президентом Республики Казахстан по представлению Председателя Национального банка Республики Казахстан ИИИ Иностранные банки: Не вправе открывать филиалы на территории Республики Казахстан Источниками банковского права являются: Все ответы правильные ККК К источникам банковского права относятся: Все ответы правильные К компетенции какого государственного органа отнесено определение порядка, системы и формы осуществления платежей и переводов в Республике Казахстан: Национального банка Республики Казахстан Какие из нижеперечисленных задач являются задачами деятельности Национального банка Республики Казахстан: Все ответы правильные Какие из нижеперечисленных правоотношений не являются банковскими (не относятся к банковской деятельности): Отношения по возмещению банком вреда при дорожно-транспортном происшествии, как владельцем источника повышенной опасности Какие методы правового регулирования применяются в банковском праве: Императивный и диспозитивный Каким лицам Национальный банк Республики Казахстан вправе предоставлять кредиты: Банкам, а также юридическим лицам, открывшим банковские счета в Национальном банке Республики Казахстан Какова организационно-правовая форма Национального банка Республики Казахстан как юридического лица: Государственное учреждение Какой из ниже перечисленных принципов банковского права является неверным: Принцип свободы осуществления банковской деятельности (отсутствие необходимости получения разрешений и лицензий, так как банковская деятельность является разновидностью предпринимательской деятельности) Какой из нижеуказанных нормативных правовых актов можно отнести к специальному закону, регулирующему банковскую деятельность: Закон РК «О банках и банковской деятельности в Республике Казахстан» Кому принадлежит уставный капитал Национального банка Республики Казахстан:Государству Корректно ли следующее выражение: «наложение ареста на банковский счет»: нет, поскольку законодательство допускает наложение ареста только на деньги, находящиеся на банковском счете ЛЛЛ Лицензии на проведение банковских операций: Выдаются на неограниченный срок Лицо признается аффилиированным лицом банка, если: Все ответы являются правильными Лицо, не имеющее соответствующей лицензии: Не имеет права выполнять банковские операции в качестве основной или дополнительной деятельности Лицо, являвшееся первым руководителем принудительно ликвидированного банка в период не более чем за один год до принятия решения о принудительной ликвидации банка: Не может быть назначено на должность руководящего работника другого банка в течение пяти лет после принятия решения о принудительной ликвидации банка МММ Может ли клиент быть ограничен в распоряжении деньгами, находящимися на его банковском счете: да, в порядке и по основаниям, установленным уголовно-процессуальным, гражданско-процессуальном законодательством и законодательством об исполнительном производстве ННН На открытие филиала банка: Не требуется согласия местных представительных и исполнительных органов Назначение руководящих работников банков второго уровня: Осуществляется с согласия Национального Банка РК Национальный банк может быть ликвидирован путем принятия:Соответствующего закона Национальный банк Республики Казахстан подотчетен: Президенту Республики Казахстан Национальный банк Республики Казахстан является: Банком первого (верхнего) уровня Национальный Банк РК подотчетно: Президенту Республики Казахстан. Не может быть назначено на должность руководящего работника банка второго уровня лицо: Имеющее непогашенную или не снятую в установленном законом порядке судимость Необходимым элементом банковских правоотношений является: Все ответы являются правильными Несоблюдение установленной законом формы договора банковского счета: влечет недействительность договора Нормативные правовые акты принимаются Национальным банком РК путем: Их утверждения Правлением Национального банка РК ООО Одним из признаков признания лица крупным участником банка является прямое или косвенное владение: Десятью или более процентами размещенных (за вычетом привилегированных и выкупленных обществом) акций банка Осуществление банковских операций относится к: Лицензируемым видам деятельности Отношения, связанные с созданием, ликвидацией банков: Регулируются Гражданским кодексом Республики Казахстан в части, не противоречащей законодательным актам, регулирующими банковскую деятельность Официальная ставка рефинансирования устанавливается:Национальным банком Республики Казахстан ППП Пассивная банковская операция – это: Операция, в которой банк выступает должником По договору банковского счета банк принимает на себя обязанности: принимать деньги, поступающие в пользу клиента, выполнять его распоряжения о переводе денег и оказывать иные услуги По каким банковским операциям к компетенции Национального банка РК отнесено определение порядка их совершения: Все ответы правильные Права по лицензии на проведение банковских операций:Не подлежат передаче третьим лицам Правительство Республики Казахстан: Несет ответственность по обязательствам Национального банка Республики Казахстан лишь в случаях, когда Правительство принимает на себя такую ответственность Право землепользования: Не может быть внесено в оплату акций банка Право на результаты интеллектуальной деятельности: Не может быть внесено в оплату акций банка Правом на замену денежной единицы в Республики Казахстан обладает: Президент Республики Казахстан Правом выпуска наличных денег в Республике Казахстан обладает: Национальный банк Республики Казахстан Правомочие Национального банка Республики Казахстан на издание нормативных правовых актов по тем или иным вопросам определяется: Законодательными актами Республики Казахстан Правоспособность в сфере банковской деятельности возникает: С момента получения лицензии на осуществление банковских операций Предметом регулирования банковского права выступают: Банковские правоотношения Председатель Национального банка Республики Казахстан назначается: Президентом Республики Казахстан с согласия Парламента Республики Казахстан Председатель Национального банка Республики Казахстан назначается сроком на:6 лет Представительство банка: Не вправе осуществлять банковские операции Применяются ли обычаи делового оборота к банковским отношениям: Применяются, но по своей юридической силе уступают законодательству и договору Проверка финансово-хозяйственной деятельности Национального банка Республики Казахстан любыми государственными органами осуществляется:Только с согласия или по поручению Президента Республики Казахстан ССС Совет директоров (Директорат) Национального банка Республики Казахстан является:Органом оперативного управления Национального банка Республики Казахстан Согласны ли Вы с утверждением: «Банк второго уровня может быть создан в организационно-правовой форме Товарищества с ограниченной ответственностью»: Нет УУУ Уполномоченным государственным органом, осуществляющим регулирование и надзор финансового рынка и финансовых организаций, является:Правительство РК Уставный капитал банков второго уровня формируется: Исключительно деньгами ЧЧЧ Что из нижеперечисленного не входит в понятие «банковское законодательство»: Обычаи делового оборота Что из нижеперечисленного не относится к источникам банковского права Республики Казахстан: Судебный прецедент ЮЮЮ Юридические лица: могут иметь неограниченное количество банковских счетов в банках второго уровня ЯЯЯ Является ли банковская деятельность разновидностью предпринимательской деятельности: Да, является, поскольку направлена на получение чистого дохода Является ли Конституция Республики Казахстан источником банковского права: Является Являются ли банки второго уровня коммерческими организациями: Являются, поскольку основная цель их деятельности состоит в извлечении дохода Являются ли обычаи делового оборота источником банковского права: Являютс
Хабарлама хат 2003 жылдың 31 тамызындағы жасалған келісімшарт бойынша. Сіз қызыңыз Айман Кеңесбаеваның оқуы үшін жыл сайын әр семестрдің аяғына дейін 140 000 (бір жүз қырық мың) теңге төлеуге міндеттенген болатынсыз. 2004-2005 оқу жылындағы 3 семестрдің төлемақысы келісімде көрсетілген мерзімде төленбегендіктен, қызыңыз Айман Кеңесбаева қысқы сессияға жіберілмейді. 1 ай мерзім ішінде оқу төлемақысы төленбесе, қызыңыз Айман Кеңесбаеваның оқудан шығарылатынын мәлімдейміз.
Абылай хан атындағы ҚазХҚ ж ӘТУ-дің ректоры С.С.Құнанбаева 2005 ж., 16 ақпан 19 Конкурс Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі бос қызмет орындарына конкурс жариялайды: Макроэкономика және қаржы статистикасы департаментінің директоры, лауазымдық жалақысы – 25000 теңге. Үміткерге қойылатын талаптар: -жоғары экономикалық немесе қаржылық білім бойынша жұмыс өтілі 5 жылдан кем емес; -мемлекеттік, орыс және ағылшын тілдерін білу; -ғылыми дәрежесі болғаны дұрыс; -компьютермен жұмыс істей білу (Word, Excell). Конкурсқа қатысқысы келетін азаматтар Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет істері агенттігіне мынадай құжаттарды тапсыруы керек: -өтініш; -сауалнама; -жеке іс парағы; -диплом көшірмесі; -денсаулығы туралы анықтама; -еңбек кітапшасының көшірмесі; -3 х 4 өлшемді фотосурет; - мекенжайы туралы мәлімет; - түйіндеме.
20 Жарнама Жарнама дегеніміз – белгілі бір фирма, тауар, оның сапасы немесе қызмет түрі жайлы мағлұматтардың жариялануы. Жарнамалар БАҚ арқылы беріледі, сондай-ақ сыртта ілінетін жарнама, көліктердегі жарнама, сауда орындарындағы жарнама, мәдени және спорт шараларын өткізу кезінде берілетін жарнамалар болады. Жарнама жұмысын жоғары дәрежеге жеткізудің негізгі бір шарты – жарнама мәтіндері тілінің көркемдік әсерін мейлінше жақсарту. Бұл іс жарнама ұйымдастыру мәселесін дұрыс жолға қоюмен қатар жүруі тиіс. Нарық экономикасы мен өндіріс түрлерінің дамуы нәтижесінде жарнаманың жаңа түрлері мен формалары пайда болуда. Қазақ тілінің жарнама саласында жұмсалуы қазір мемлекет тарапынан ресми қолдау табады. Жарнама мәтінінде сөз ерекше қызмет атқарады, демек, «сөз – күллі фактінің киімі». Жарнаманың әсерлілігі тұтынушының жарнамаланған зат туралы анық түсініктеме алуына байланысты. Жарнамалық стиль «көпқабатты». Мұнда публицистикалық, ғылыми, кейде сөйлеу және іс қағаздар стилі де кездеседі. Мамандарға арналған жарнамалар ғылыми немесе іс қағаздар стилінде, ал халық шаруашылығы тауарларын жарнамалағандағы мәтін сөйлеу стилінде құрастырылады. Жарнама тілінің басты ерекшелігі - әдеби тілді ерекше жағдайлардағы нақты мәселелерді шешу құралы ретінде қолдану. Жарнамалар арқылы тұтынушылардың сол тауарларға қызығушылығын арттыру үшін қажетті сөздерді талғап, орынды жұмсау керек. және тістерді қатайтуға жәрдемдеседі. Қысымды қалыптастыруға жақсы әсер етеді. Сонымен қатар арықтауға да көмектеседі. «Қазақ сусындары» сусыны арнайы өңделген айраннан дайындалады. Біздің «Бидай көже» сусынымыз 2005 жылғы 7-ші Халықаралық Көрме Бірлестігі Қазақстан республикасының өндірушілерінің арасында ең жақсы деп аталатын бас жүлде «Гран-При» алды. Табиғи өскен бидайдан адамның ағзасына қажетті дәрумендерді алуға болады. Олар В, С және Е дәрумендер тобына және ферменттер мен микроэлементтерге бай. Зат алмасуға, иммунитетті көтеруге, жүйке жүйесін.
21Аударма туралы түсінік Аударма дегеніміз – бір тілде берілген ақпаратты екінші тілдің тәсілдерімен басқа тілге жеткізу. Яғни аударма дегеніміз – түпнұсқа сөзін аудару немесе грамматикалық конструкциялары мен тілдің басқа тәсілдерін беру емес, түпнұсқаның ойын, мазмұнын жеткізу. Аударма ортақ тілде сөйлемейтін адамдар арасында үнемі туындайтын қажеттіліктерді қанағаттандырады.
22Аударманың негізгі түрлері Аударманың бірнеше түрлері бар. Сөзбе-сөз дәлдік немесе сөзбе-сөз аударма дегеніміз - грамматикалық оралымдарды механикалық түрде көшіру, жеке тілдік бірліктерінің мағынасын беру, терминологиялық және лексикалық тәсілдерді дұрыс таңдамау, түпнұсқа сөйлемдерінің құрылымын өзгертпей сақтау, аудармашыға еркіндік бермеу. Мұндай аударма сапасыз аударма ретінде саналуы мүмкін. Бірақ сөзбе-сөз аударманың артықшылығы да бар, ол аударманың ең объективті түрі болып есептеледі. Бастапқы мәтіннің жеке тілдік бірліктерінің мағынасын бере отырып, синтаксистік конструкцияларды көшіріп бере отырып, аудармашы өзіне еркіндік бере алмайды. Сөзбе-сөз аударманың кемшілігі - аударманы қолданатын адамның коммуникативтік мүмкіндіктерін ескермеу. Мағыналық дәлдікке немесе мағыналық аудармаға екі тілдің стильдік ерекшеліктерін терең біліп, сөйлемдегі сөздердің орын тәртібі мен сөйлемдер құрылымындағы айырмашылықтарды біліп, керек кезінде түпнұсқаның мағынасын сақтау үшін сөзбе-сөз аударудан аулақ болғанда ғана қол жеткізуге болады. Мағынасын сақтап аударуды еркін аударма деп те атайды. Еркін аударма аудармашыға түпнұсқа мәтінін түсіндірулер мен қосымшалар, түбегейлі өзгертулер арқылы жеткізуге шексіз мүмкіндіктер береді. Сол себептен еркін аударма объективті емес, өйткені аударылатын мәтінді жазған адамның дәл солай дегеніне ешкім кепілдік бере алмайды. Көптеген жағдайларда, мысалы, келісімшарттарды, маңызды құжаттарды аударғанда ол жарамсыз болып қалады. Нағыз аударма сөзбе-сөз аударма мен еркін аударманың жиынтығы болып табылады. Сөзбе-сөз аудармадан бастапқы мәтінге мүмкіндігінше мағыналық және құрылымдық жағынан жақындықты алады, бірақ бұл тілдік норманы бұзбауы және түсініксіздік туғызбауы керек. Түсініксіздік туған жағдайда және барабарлық болмаған жағдайда бейімдеуді қолдануға болады, бірақ ол шектеулі көлемде болуы керек. Түпнұсқаға мағыналық-құрылымдық жақындықтан шегіну, яғни бейімделу қажеттіліктен туындаған амалсыз шара ретінде қарастырылады. Бір-бірімен қосылып, жетілдіріле отырып, сөзбе-сөз және еркін аударма аударманың дамуына негіз жасайды. Аударманы мына формуламен белгілеуге болады: түпнұсқа – a, аударма – b, аударылған мәтін – c деп алсақ, a=b, b=c болады да, одан a=c болуы керек.
23 Ғылыми-техникалық әдебиетті аудару Ғылыми-техникалық әдебиетті аударушының ең негізгі міндеті - автордың ойын бұрмаламай, толық беру, аудармада қажетті терминологияны қолданып, сауатты әдеби тілмен аудару. Ғылыми-техникалық әдебиеттің аудармасына қойылатын негізгі талап аударманың түпнұсқаға толық сәйкес келуі керек, оны орысша «адекватность перевода» дейді. «Адекватный» - латын сөзі. Қазақ тіліндегі мағынасын: тең, толық сәйкес келетін, барабар, ұқсас, бірдей, тепе-тең, теңбе-тең деген сөздер береді. Ғылыми-техникалық мәтіннің бірдейлігіне ақпараттық, ғылыми-техникалық дәлдікті сақтай отырып және түпнұсқаның стилистикалық ерекшеліктерін ескере отырып қол жеткізуге болады. Мұндай аударманы басқаша эквивалентті (лат. тең, тең мағыналы) және аутентивті (грек тілінде - түпнұсқаға сәйкес, дұрыс, шын) деп те атайды. Аударманың өн бойында бір затты немесе ұғымды білдіретін бір ғана термин қолданылуы керек. Белгілі бір кәсіпорында ғана қолданылатын жергілікті сөздерді, архаизм-терминдерді қолданбау керек. Қазіргі кезде аудармада бір сөзді бір мәтіндік бірліктің өзінде бірнеше құбылтып қолдану жағдайлары кездеседі. Мысалы, «схема» деген сөзді бір мәтінде немесе бір ақпараттық бірлікте «сұлба», «схема», «сүлбе» деп немесе «сеть» сөзін бірде «желі», бірде «торап» деп аударатын жағдайлар жиі кездеседі. Тілдің барлық грамматикалық нормаларын сақтап, күрделі грамматикалық конструкцияларды көп қолданбай, аударылатын ақпаратты қарапайым және түсінікті етіп беру керек.
24 Қолхат Қолхат – белгілі бір құндылықтардың (құжат, мүлік, зат, ақша) алынғанын куәландыратын ресми құжаттың бір түрі. Қолхат Мен, Жоланова Зарина, Ұлттық кітапхананың сирек кітаптар қорынан Абай шығармаларының алғашқы басылымын алдым. Келісілген мерзімде қайтаруға міндеттенемін. 2005 жылғы 15 қазан қолы
25. Сенімхат Сенімхат – сенімді тұлғаға сеніп тапсырушының атынан қандай да бір іс-әрекеттерді жасауға құқық беруі туралы құжат. Сенімхаттың екі түрі бар: -кәсіпорындарға берілетін ресми; -азаматтарға (жеке тұлғаларға) берілетін жеке. Ресми сенімхат мәмілелер жасауға, ақша, тауар-материалдық құндылықтарды алуға немесе басқа да іс-әрекеттерді жүргізуге кәсіпорын атынан кәсіпорынның өкіліне беріледі. Оның мынадай деректемелері болады: -ұйымның атауы; -ұйым туралы анықтамалық деректер; -құжат түрінің атауы; -құжаттың тіркеу нөмірі; -құжаттың мәтіні, -лауазымды тұлғалардың қолы; -кәсіпорынның мөрі. Сенімхаттың мәтінінде: -сенімді тұлғаның лауазымы және төлқұжат деректері; -сенімхат бойынша іс-әрекет жүргізілетін ұйымның атауы; -іс-әрекет түрі; Сенімхатты кәсіпорынның бланкісінде рәсімдеуге болады. Сенімхатта көрсетілген іс-әрекет ақшаға немесе материалдық құндылықтарға қатысты болса, оған кәсіпорынның басшысы мен бас бухгалтері қол қояды. Көбінесе сенімхаттардың үлгі бланкілері пайдаланылады. Жеке сенімхаттың мынадай деректемелері болады: -құжат түрінің атауы; -құжаттың күні, -мәтіні (сеніп тапсырушы, сенімді тұлға және сенімхат бойынша іс-әрекеттің түрі көрсетіледі); -сеніп тапсырушының қолы және оның талдамасы; -сенімхатты растаған лауазымды тұлғаның қолы; -сеніп тапсырушы жұмыс істейтін ұйымның немесе тұратын жері бойынша тұрғын үй – пайдалану ұйымының мөрі. Сенімхат, әдетте, онда көрсетілген іс-әрекетті өткізу мерзіміне беріледі. Егер сенімхаттың мерзімі көрсетілмесе, онда ол өз күшін берілген сәттен бастап бір жыл бойы сақтайды. Сенімхатты берген күн көрсетілмесе, онда ол жарамсыз болып табылады. Сенімхат 3 жыл сақталады. СЕНІМХАТ Мен, Әлжанов Кеңес, АЭжБИ-дің электрэнергетика факультетінің 3 курс студенті, Алматы қаласы, Байтұрсынов көшесі, 10-үй, 55-пәтерде тұратын Ерлан Жанботаевқа мамыр айының маған тиесілі стипендиясын алуына сенім білдіремін. Әлжанов Кеңес (қолы)
26 Ауызша сөйлеу этикасы Этика (грек тілінде ethos - әдет-ғұрып) – мораль, өнеге туралы ілім. Этика терминін тұңғыш рет Аристотель адамдар дұрыс, өнегелі іс істеуі үшін не істеуі қажет деген сұраққа жауап беретін практикалық философияны атау үшін қолданды. Этикет (француз тілінде Etiquette) – мінез-құлықтың қалыптасқан тәртібі. Іскерлік этикет бойынша өзіңіздің партнерыңыздың еліне тән ұлттық дәстүрлер мен салттарды мүлтіксіз орындауыңыз қажет. Бұл сіздің бизнесіңіздің табысты болуы үшін маңызды шарт болып табылады. Сөйлесу кезінде тыңдаушыға сөйлеушінің даусы, тоны, интонациясы, тембрі көп нәрсені аңғартады. Психологтардың деректері бойынша сөйлеу кезіндегі сөйлеуші интонациясы мен тоны ақпараттың 40 процентін жеткізе алады екен. Сондықтан, көзбе-көз сөйлескенде немесе телефонмен сөйлесу кезінде өз эмоцияңызды тежеп, бірқалыпты сөйлеуге тырысыңыз және сөйлесіп отырған адамыңыздың сөзін бөлмеңіз.
28Анықтама Анықтама – белгілі бір мәселе бойынша мәтін немесе кесте түрінде хабар беретін құжат. Анықтаманың екі тобы болады: бірі қызметтік сипаттағы жағдайларды анықтап, мүдделі тұлғалар мен кәсіпорындарға беріледі, екіншісі атқаратын қызметі, жалақысы, тұратын жері т.б. мәліметтерді растайды. АНЫҚТАМА Осы анықтама азамат Әлібек Нұржанұлына берілді. Әлібек Нұржанұлы Алматы қалалық көлік департаментінде экономист болып жұмыс істейді. Анықтама Бостандық аудандық салық инспекциясы үшін берілді. Алматы қалалық көлік департаментінің бастығы А.Салықов 2005ж. 15 ақпан.
29 Баламасыз лексиканы аудару тәсілдері Аудармада кейде сөздікте жоқ, яғни баламасыз лексика деп аталатын сөздер кездеседі. Мұндай жағдайда аударманы баламасыз лексиканы жеткізудің тәсілдерін қолданып, іске асырады. Баламасыз лексиканы жеткізудің бірнеше тәсілдері бар: 1. Транслитерация. Шетел сөзін алып, оны аударма тілдің әріптерімен бейнелеу. Ондай сөздерге зауыт, пошта, станса т.б. сөздер жатады, бұл сөздер қазақ тіліне сіңіп кеткен. Ал орыс тіліне шетел тілінен енген жаңа сөздер қазақ тілінде де өзгертілмей алынып жүр: дисплей, ноу-хау, программа, модем т.б. сөздер. Бұл тәсілдің артықшылығы - оның сенімділігі. Транслитерация - таныс емес, жеткіліксіз зерттелген сөздің тек дыбыстық сыртқы қабығын ғана көрсету. Мұндай сөздердің мазмұны контекст арқылы ашылады. Аудармашы осы тәсілді қолдана отырып, жаңа сөзді түсіндіруде қателік жіберіп алудан қашады. 2. Калькілеу. Бұл тәсілдің мәні баламасыз сөздің құрылымдық бөліктері олардың аударма тілдегі сөзбе-сөз нұсқаларымен ауыстырылады: іскерлік банк, қызметтік автомашина, жоғарғы палата, директорлар кеңесі, Қауіпсіздік Кеңесі т.б. 3. Баламасыз лексиканың өзіндік сонылығын сақтап, аударма тілдің мүмкіндігін пайдаланып, жаңа сөз немесе сөз тіркесін жасау. Зейнеткер, тіркелім, бағдаршам, іссапар, тікұшақ, күнтізбе т.б. 4. Сипаттама (түсіндірме) аударма тәсілі -баламасыз лексиканы тілдік бірліктің мағынасын кеңінен сипаттау (сөз тіркестері, фразалар) арқылы жеткізу. Оның артықшылығы сипатталатын құбылыстың мәнін толық ашу мүмкіндігін береді. Түпнұсқа тіліндегі сөз беріледі де, оның беретін мағынасы аударма тілдің тәсілдерімен түсіндіріледі 5. Ұқсастырып аудару тәсілі - Аяз Ата, Қарша Қыз т.б.
33. Техникалық аударма Техникалық аударма - әртүрлі тілде сөйлейтін адамдар арасында арнайы ғылыми-техникалық ақпарат алмасу үшін қолданылатын аударма. Техникалық аударманы жүзеге асыратын адам екі тілді білуге міндетті. Түпнұсқаның мазмұнын сауатты, нақ, дәл беру үшін аудармашы екі тілдің біреуін еркін меңгеруі керек. Техникалық аударманы жүзеге асырушы адам жаңа материалдарды пайдаланады, сондықтан оны қабылдау үшін белгілі дайындығы және арнайы білімі болуы керек. Кез келген екі тілді білетін адам техникалық аударманы жүзеге асыра алмайды. Техникалық аударма жасай алу үшін ғылыми-техникалық ақпарат алмасуда аудармашы (делдал) қызметін атқаратын адам қандай қасиеттерге, білімге, біліктілікке, дағдыға ие болуы керек? Бұл жерде әңгіме қазақ тілі мен орыс тілі туралы болып отырғандықтан, біріншіден, аударып отырған тілін (мысалы, аудармашы орыс тілді болып, түпнұсқа қазақша немесе керісінше болса), яғни қазақ тілін түсіне алатындай деңгейде немесе керісінше; екіншіден, басқа тілді (бұл жерде орыс немесе қазақ тілін) ақпаратты сауатты бере білу үшін жеткілікті деңгейде білуі; үшіншіден, ақпарат көздерін пайдалана білуі; төртіншіден, әртүрлі техникалық аудармалар жасай алуы; бесіншіден, терминологиялық минимумды білуі керек. Аудармашы өзіне қажет арнайы мәліметтерді тез табу үшін қандай ақпарат көздері бар екенін, олардан не табуға болатынын, оларды қандай тәртіппен қолдануға болатынын білуі керек. Барлық ақпарат көздерін жалпы, арнайы ақпарат көздері деп бөлуге болады. Жалпы ақпарат көздеріне жалпы қолданыстағы сөздіктер және жалпы энциклопедиялар жатады. Сөздіктер екі тілді және бір тілді болады. Бір тілді сөздіктер: түсіндірме, синонимдер, омонимдер, антонимдер, орфографиялық, фразеологиялық болып келеді. Арнайы ақпарат көздеріне: арнайы сөздіктер, арнайы энциклопедиялар, ғылым мен техниканың әртүрлі салалары бойынша анықтамалықтар, арнайы әдебиеттер жатады. Жалпы екі тілді сөздіктерді табысты пайдалану үшін мыналарды есте сақтау керек: 1. Кез келген жалпы екі тілді сөздік (фразеологиялық сөздіктен басқасы) сөздің аудармасын емес, әрбір сөздің мүмкін болатын баламаларын ғана береді, сөздік сөздің белгілі контекстегі мағынасын тұспалдап қана көрсетеді. 2. Қажет сөзді жылдам табу үшін алфавитті жақсы білу керек. Сөздікпен жиі жұмыс жасаған кезде алфавитті жақсы білу жұмыс уақытын едәуір үнемдеуге мүмкіндік береді. 3. Барлық шартты белгілердің, қысқартулардың, сөздік мақалаларында кездесетін тыныс белгілерінің мағыналарын жақсы білу керек. Ол үшін сөздікті пайдаланбас бұрын сөздікті пайдалану туралы мақаланы зерде қойып оқып шығу және қысқартулар тізімімен танысу керек.
|
