53.Ағзаның ішкі ортасының біртұтастығын сақтаудағы тіндердің жалпы морфофункционалдық сипаттамасы(гомеостаз).Бұл тіндердің шығу тегі мен жіктелуі.Қан мен лимфа. Организмнің ішкі ортасы (внутренняя среда организма) — адам мен жануарлар организміндегі жасушалық, ұлпалық, мүшелік деңгейдегі зат алмасу процесі мен дене мүшелерінің құрам тұрақтылығын (гомеостаз) қамтамасыз ететін, үздіксіз қорғалыста болатын биологиялық сұйықтар (қан, лимфа және ұлпа сұйығы) мен ішкі орта ұлпалары (ретикулалы, май, талшықты борпылдақ және тығыз дәнекер, шеміршек, сүйек ұлпалары). Организмнің ішкі ортасы — адам мен жануарлар организмінде зат алмасумен қатар қорғаныс және тіректік қызметтер атқарады.Функциялары: 1)Тропикалық-бүкіл организмнің жасушалары мен тіндерін қоректік заттармен қамтамасыз ету.2)Қорғаныш-организмнің генетикалық даралыған және тұрақтылығын сақтауға бағытталған әр түрлі қорғаныш реакцияларды атқару.3)Мезенхималық,тіректік –ағзалардың стромасын қалыптастыруға қатысу;тіректік жүйелердің ағзаларын құру;озінен басқа тіндер мен ағзалардың құрылымдық ұйымын қолдау.4)Регуляциялық,морфогенездік-биологиялық активті заттардың және контакттіәрекеттесудің көмегімен басқа тіндердің іс-әрекеттерін тұрақтандыру.5)Пластикалық-ішкі орта тіндерінің құрылымдары мен функцияларын тірішілк ету ортасының өзгергіш жағдайларына бейімдеу,зақымданған ағзаларды қайта қалпына келтіру. Классификациясы:Морфофункциялық белгілері бойынша ішкі орта тіндерін 4-топқа боледі.1)Қан және лимфа – ішкі орта тіндерінің ерекше тобы.Олаар формалық элементтерден және жасушалық сұйық зат – плазмадан құрылға.Қан және лимфа транспорттық,трофикалық,ұорғаныш функцияларын атқарады.Қан түзуші тіндерге –лимфойдты және миелоидты тіндері жатады.Оларда қанның формалық элементтернің дамуы-гемопоэз өтеді.3)Дәнекертіндері - олар құрылымынң ортақ белгісімен біріктірілген: барлығы да жасушалық элементтерден және оның туындыларынан – талшықты құрылымдар мен негізгі аморфты заттан тұрады. 4)Қаңқалық дәнекер тіндер – әр түрлі дәрежеде минерелданған тығыз және берік жасушааралық затыменсипатталатын тіндер. Лимфа – жартылай мөлдір сарғыш түсті сұйықтық, ол ұлпа сұйықтығынан бөліп шығарылады. Лимфа жасушааралық кеңістікте басталады да лимфа тамырлары бойынша ағады. Құрамына қарай лимфа қан плазмасына ұқсас болады, бірақ онда белоктар аз болады. Лимфа тамырлары бір-бірімен қосылып екі үлкен лимфа тармағын құрайды, олар үлкен венларға құйылады Қан – ашық қызыл түсті сұйықтық, ол тұйық тамырлар жүйесінде айналады және дәнекер ұлпасының бір түрі болады. Органихмде 5 л қан болады.Қан құрамы Қан плазмадан (55%) – жасуша аралық заттың сұйықтығы мен форменді элементтерден (45%) – эротроцит, лейкоцит және қан (тромбоцит) пластинкаларынан тұрады.
54. Қан мен лимфаның құрамы.Олардың атқаратын қызметі.Қанның формалық элементтері.Лимфа – лейкоциттері.Адам қанының құрамындағы жасушасыз құрылым –эритроциттер мен қан пластинкалары(тромбоциттер.) Қан және лимфа – ішкі орта тіндерінің ерекше тобы.Олаар формалық элементтерден және жасушалық сұйық зат – плазмадан құрылға.Қан және лимфа транспорттық,трофикалық,ұорғаныш функцияларын атқарады.Қан түзуші тіндерге –лимфойдты және миелоидты тіндері жатады.Оларда қанның формалық элементтернің дамуы-гемопоэз өтеді. Лимфа – жартылай мөлдір сарғыш түсті сұйықтық, ол ұлпа сұйықтығынан бөліп шығарылады. Лимфа жасушааралық кеңістікте басталады да лимфа тамырлары бойынша ағады. Құрамына қарай лимфа қан плазмасына ұқсас болады, бірақ онда белоктар аз болады. Лимфа тамырлары бір-бірімен қосылып екі үлкен лимфа тармағын құрайды, олар үлкен венларға құйылады Қан – ашық қызыл түсті сұйықтық, ол тұйық тамырлар жүйесінде айналады және дәнекер ұлпасының бір түрі болады. Органихмде 5 л қан болады.Қан құрамы Қан плазмадан (55%) – жасуша аралық заттың сұйықтығы мен форменді элементтерден (45%) – эротроцит, лейкоцит және қан (тромбоцит) пластинкаларынан тұрады. Қанның форменді элементтері Қанның қызыл түйіршіктері немесе эротроциттер – бұл ядросыз екі жақты ойыс пішінде қан жасушалары, оның диаметрі 7,5 мкм. Қанның 1 мм3 көлемінде 5 млн эротроцит болады. Бір адамның эротроциттер мөлшері 3800 м2. Олардың негізгі қызметі - өкпеден ұлпаға оттегін өткізу болып табылады. Эротроциттер қызыл сүйек майында пайда болады. Олар 3-4 ай бойы тіршілік етеді. Көне эротроциттер көк бауырда ыдырайды. а) сау адамның эритроциттері; ә) ауру адамның гемоглобинінің эритроциттері. Америкалық ғалым Л.Полинг 1951 жылы үлкен жаңалық ашты. Медицинада “орақ пішінді клеткалық анемия” дейтін ауру белгілі. Бұл аурумен ауырған адамдардың қанындағы эритроциттер “орақ” пішінді болады. Аурудың аты осыған байланысты аталған. Орақ пішінді эритроциттер оттекті тасымалдау қасиетінен айырылады немесе өте нашар тасиды. Л.Полинг осы аурумен ауыратын адамның клеткасы мен дені сау адамның клеткасының гемоглобиндерінің бірінші деңгейіндегі молекулалық құрылымын зерттеген. Ауру адамның гемоглобинінің құрамындағы аминқышқылдарының тізбегіндегі алтыншы орында тұрған “глутамин қышқылының” орнын “валин” басатынын анықтаған. а) сау адамның гемоглобинінің тізбегі; ә) ауру адамның гемоглобинінің тізбегі. Міне, бұл аурудың себебі гемоглобин құрамындағы бір ғана аминқышқылының орын ауыстыруына байланысты екендігі осы тізбектен көрініп тұр. Сонымен қатар, Л.Полинг пептид молекуласының беріктігі оның құрамындағы оттек пен азот атомдарының сутектік байланыспен байланысуына негізделген деген қорытынды жасады. Бұл еңбектері үшін Л.Полинг 1954 жылы Нобель сыйлығына ие болды. Қан келесі қызмет атқарады:асқорту – қан ұлпалар мен мүшелерге қоректік заттарды, суды, минералды тұздарды және витаминдерді тасымалдайды;бөліп шығару – қан бөліп шығару мүшелері арқылы ыдырау өнімдері шығарады;тыныс алу - өкпе мен ұлпалардыңарасында газ алмасу процесін қамтамасыз етеді;регуляторлық - әр түрлі мүшелердің гуморальдық реттелуін аңықтайды, организмде гормондар мен басқа заттарды жеткізеді, олар мүшелердің қызметіне әсер етеді (күш
