Ля вапеннай гары.
У дзікія горы пайду я, дзе гаротнікі ўвесь доўгі гарачы дзень без аддухі вапну капаюць… Шпарка рухаюцца іх чорныя мазолістыя рукі. Не выпростваючы спіны свае на колькі гадзін, яны рыдлёўкамі падкідаюць цяжкое каменне, нібы пярынкі… Простыя вельмі людзі яны: вераць нават у нячыстую сілу ды, шчыра молячыся, незвычайнага цуда чакаюць… Адзін лахматы сівы вапеннік жудасныя казкі баіць перад сном, ажно палохаецца грамада ўся і туліцца бліжэй адзін к аднаму… Добрыя людзі яны! Апошні кавалак хлеба аддаюць жабраку на дарозе… Іду я да іх шэрай гадзінай, калі ля вялікай печы ў яме, дзе вапна паліцца, сядзіць дачка сівога вапельніка і гатуе вячэру. Цямней робіцца навокал, сумней становіцца расцяроб, ахоплены цёмнымі ценямі… …………………………………………………………………………………………………………… Чаму я палюбіў гэтую вясковую дзяўчыну? А яна, - нібы тая бярозка сярод поля, - як тая крынічка пад узгоркам, чыст яе сэрца… Быццам лічаныя, з’яўляюцца зоркі… падобныя да вачэй дзяўчыны…
Пяюць начлежнікі. …Пяюць начлежнікі… Слоў не разбярэш – надта закацістая песня, але зірнеш, адкуль плыве яна, і ўбачыш чырвоны слуп з чорнай каронай над лесам – гэта вогнішча начлежнікаў… …Пяюць начлежнікі… Зычная маркотная песня лунае да неба, аж да зорак… Гэта стогн загнанага жыцця, жальбы крывавай працы, споведзь доўгай нядолі, кананне веры пад ударамі цяжкай крыўды… …Пяюць начлежнікі… Якая моцная падмога ідзе ад цябе, шчырая святая пенся!.. Нудным і вясёлым часам ты заглядаеш у нашы душы! Ты лечыш наша беспатольнае гора, ты аблягчаеш нашу працу, ты абціраеш кроў і пот, даеш надзею і моц і, малюючы шэрае жыццё, цешыш надзеяй на лепшае. Чуе цябе душа наша, і радуецца, ілунае разам за табой да светлага неба… …Пяюць начлежнікі… Шчыры напевы іх і поўны задумы, як цёмнае неба, каторае навісла над імі; як белыя туманы над рэчкай атуляюць яны душу тваю, і на клік гэтай песні звіняць струны твайго сэрца, а ў вачах слёзы блішчаць… …Пяюць начлежнікі… Бяссоннасць. Маці ўжо вугалле выгранула з ямкі на чалеснік, раздзьмухала, запаліла лучыну і села за прасніцу, а я яшчэ нават не заснуў. Цёмна была доўгая восеньская ноч. У млыне за возерам блішчэў агонь, і чуваць было, як ў канцы вёскі шумела малатарня. Я накінуў кажух на плечы і выйшаў з хаты. У блізкім фальварку загаўкалі сабакі, як пачулі мяне. Брыў я па вуліцы, чапляўся часта за мокрыя кусты. Гэтак дабраўся я да манежа, дзе жыта малацілі; спрытна і складна ішла праца ў таку, вясёлымі і здаровымі выглядалі твары… У гэты самы час ўспомніліся мне словы: “У поце твару твайго будзеш ты есці хлеб свой!”. Во калі толькі чалавек можа быць шчаслівым на зямлі!..
|
