У жыццёвым змаганні.

Дробненькая мурашка ўзваліла на свае плечы ветачку, у дваццаць разоў большую за сябе. Гэту ветку ёй трэба было з ямінкі занесці ў мурашнік.

Каб чалавек ступіў нагой, дык закрыў бы гэту ямінку з мурашнікам разам. Але мурашцы яна здавалася вялікай процьмай, ад якой галава кружылася і вочы мутнелі. Яна карбкалася патроху ўверх.

Гэта было ўсё роўна, як бы чалавеку трэба было цягаць на высокую гару цэлую сасну.

Не дай Бог зляцець уніз з гэткай махінай – можна сабе і карак зламаць, і душою згінуць.

Мурашка трымалася цвёрда, але не вытрывала – здарылася няшчасце, і яна разам з махінай пакацілася ўніз. Яна моцна пабілася, паранілася, наглыталася пылу і, як нежывая, ляжала ў глыбіні яміны, прыціснутая веткай. Здаецца, апошнія мінуты яе насталі…

Але праца не цярпела адкладу, пяшчоты і гультайства. Мурашка выбралася як-кольвечы з-пад галінкі, расплюснула вочы, атрэслася і, урэпіўшыся зубамі ў махіну, зноў лезла на гару.

Разоў двацццаць здарылася з ёю тое самае няшчасце. Некалькі яшчэ крокаў, і яна была б на месцы, але дзьмухне ветрык, і яна зноў ляціць, як пылінка, у процьму.

Пот пакрыў яе. Цела было ў крывавых ранах. Яна цяжка дыхала. Але ў вачох гарэў агонь вялікай цярплівасці і ўпартасці. Дух вялікага асілка жыў у яе грудзях.

І вось у дваццаць першы раз пусцілася яна наверх памаленьку, асцярожна, абмінаючы апасныя месцы і няроўнасці на цяжкім шляху. Вочы яе ўпіліся са смагай у даль. Лапкі яе працавалі і працавалі. Бокам скокам, і яна з трыумфам дабралася да мурашніка з патрэбнай галінай.

Яна выпаўніла страшэнна цяжкую працу на агульную карысць свайго племені без ніякага шуму, без ніякіх пахвал, як свой натуральны жыццёвы абавязак. 1920

 

Кволыя кветкі.

Кволыя кветкі вясны маёй завялі без пары, і душу маю атуліў халодны туман тугі. Пажарышча майго сэрца знікла, як вядзьмарскі балотны агонь. Белым лебедзем унясліся мае мары, і я перстаў верыць у лепшае жыццё.

Хтосьці пяяў пад маім акном сумную песню глыбокай мінуўшчыны. Нібы птушка за птушкай, нібы зорка за зоркай, лунала мелодыя, і я не мог заснуць. Зажадаў я, каб песня сціхла, каб яна не будзіла мае сэрца, каб яна не гаварыла аб нечым лепшым і святлейшым, каб не выклікала ўспамінаў.

Перарвалася песня. Зыкі яе шчэзлі, нібы човен рыбака ў далечы рэчкі. Рабіна шаптала за вакном, галінамі сваімі ў шыбіны б’ючы. Потым ветрык сціх, і настала цішыня. І я ўсё роўна не мог заснуць. Зажадаў я зноў песню паслухаць, зажадаў я зноў лунаць душой над яе мядовымі хвалямі ў поўначы, але яна не паўтаралася. Песня змоўкла. І толькі тады, як яна змоўкла, я зразумеў яе сілу… 1920