Дәрістің қысқаша конспектісі

 

№ 1 дәріс

Тақырыбы: Экологиялық туризмге кіріспе

Мақсаты: Экологиялық туризм жайлы студенттерге толық ақпарат беру

Жоспар:

1. Экологиялық мәдениет түсінігі

2. Экологиялық туризм және рекреация

3. Экологиялық туризм экономиканың саласы ретінде

Негізгі ұғымдар: Экологиялық туризм, инфрақұрылым, экоотуристік бизнес

 

Экологиялық жүйе тіршілікке қажетті жанды және жансыз табиғаттан тұратың болғандықтан ол табиғаттың құрамының негізгі болып есептелінеді де, барлық ғылыми зерттеулер экологиялық жүеден басталады. Табиғатты қорғау мәселесі экологиялық ғылыми негізі болып табылады.

Жер бетінің түпкі – түпкірінде экология жағдайдың ншарлауы барлық мемлекеттерді онан шығу жолдарын іздеуге мәжбүр етті. Табиғатты қорғау мен жақарту туралы Зандар мен Кодекстер қабылданып, табиғи ортаның сапасын бағалау, қалдықтарды ауаға, топыраққа, суға жіберуді нормалау, экологиялық сарап жүргізу тәжірбиелері көзделген.

100- ден астам мемлекеттерде қоршаған ортаны қорғауды басқаратын министірліктер, департаменттер мен агентіктер құрылған. Олар әртүрлі атлғанымен айналасатын жұмыстары біреу – табиғатты сақтау.

Экологиялық проблемалар, өткенде айтқандай, бір елдің емес бірнеше елдерге бар қатысы мәселе. 70 – ші жылдардан бастап экологиялық дағдарыстан шығу жолдарын бірігіп іздестіріп, қажетті шаралары бірге жүргізу туралы келісімге қол жетті.

Табиғатты қорғау проблемаларына арналған бірінші халықаралық жиналыс 1971 жылы көкек айында Чех елінде өтті. Бұл БҰҰ Еуропаның экономикалық комиссиясының симпозиумы болатың.

1972 жылы 5 маусымда Стогольм қаласында БҰҰ – ның қоршаған орта жөніндегі конференциясы ашылды. Осы күн Халықаралық ынтымақтастықтың басталу күні болып есептеліп конференция «Жер беру» деген ұранмен өтті.

БҰҰ – ның XXVII – Бас Ассамблеясы сессиясы 5 – ші маусымда Дүние жүзі қоршаған ортаны қорғау күні деп жариялап, ол күн жыл сайын аталып өттеді.

Халықаралық табиғат қорғау ұйымына, одаққа кенеске бағдарламаға мыналар кіреді:

Қоршаған орта жөніндегі ғылыми қомитет – биологиялық циклдарды қоршаған ортаның улануың зерттейді.

Халықаралық табиғат қорғау одағы – табиғат байлықтарын ұтымды пайдалану және қорғау мәселерін зерттейді.

Дүниежүзілік метеорологиялық ұйым – жер шары ауасындағы құбылыстар мен өзгерістті бақылайды.

Халықаралық океанографиялық комитет – жер шары мұхиттарының жағдайын бақылайды.

Осыдан басқа көптеген одақтар мен комитеттер дүниежүзілікте орын алған.

Қоршаған ортаны сақтау саласындағы халықаралық бірлесіп қолдану объектілері былайша бөлінеді: барлық мемлекетерге ортақ мәселе (атмосфера, озон қабаты); бірнеше мемлекетер қолданатын мәселе (Антарктида, Қара, Балтық теңіздері); екі мемлекеттің шекара аймағындағы мәселе (Дунай, Амур). Қазақстант да осындай екі жақтық келісімдерге қатысуда (Каспий теңізі мәселесі).

Дәріс курсын оқу бойынша әдістемелік нұсқау

Дәріс материалдарын толық меңгеру үшін:

– көрсетілген әдебиеттерді қолдануы;

– тақырып бойынша негізгі ұғымдарды пайдалануы;

– әртүрлі бағыттар мен теорияларды нақты айта білуі;

– әртүрлі көзқарастарды салыстыра білу;

– өзінің жеке көзқарасы мен пікірін жүйелей білуі тиіс.

 

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. Сергеева Т.К. Экологический туризм. 2004 г., Москва

2. Мироненко И.С., Твердохлебов И.Т. Рекреационная география.1981г., Москва, МГУ

3. Введение в туризм.1990 г., Москва

1. А.А. Бузыкаев, Экология туристкой деятельности 2004, Москва
2. А.Ю. Александрова, Международный туризм. 2004, Москва
3. С.Р. Ердавлетов, География туризма. 2004, Москва
4. А.С. Кусков, В.Л. Голубаев, Т.Н. Одинцова. Рекреационная география.

 

№ 2 дәріс

Тақырыбы: Экологиялық туризмнің пайда болу тарихы және қазіргі жағдайы

Мақсаты: Экологиялық туризмнің пайда болу тарихы және қазіргі жағдайы туралы студенттерге толық мәлімет беру.

Жоспар:

1. Экологиялық туризмнің әлеуметтік-экономикалық мәні.
2. Адамның туристік қажеттіліктері.

3. Экологиялық туризмнің табиғи алғышарттары.

 

Негізгі ұғымдар: Экотурист, экотуристік ұйымдар, рекреация, саяхат

Елімізде туризм саласы жақсы дамып келеді. Әсіресе, экологиялық туризм.Қазіргі уақытта экологиялық туризм әлемдік деңгейдегі туризмнің басқа түрлерінің ішінде елеулі үлесті алады (40-тан 60% дейін). Экологиялық туризмді адамның тамаша, танымдық, ғылыми, өлкетану қажеттіліктерін қанағаттандыратын нысандармен және табиғаттың экзотикалық, қайталанбайтын құбылыстарымен тікелей өзара қарым-қатынасы, ең алдымен «ашық» табиғат жағдайында болуы ретінде айқындауға болады. Отандық және шетелдік ақпарат көздерінде экологиялық туризмге әр түрлі анықтама беріледі: «жасыл туризм», «техникаландырылмаған туризм», «табиғатқа жақындатылған», «бейімделген туризм».
Әрине, «экологиялық туризм» ұғымы жер шарының адам аяғы баспаған, әрі пайдаланылмаған жерлерімен саяхат жасауды ғана білдірмейді. Қазіргі уақытта бұл ұғым кең ауқымды қамтиды. Ол экологиялық туризмнің басты мақсатымен анықталады: табиғатпен бірігу, оның түпкілікті маңызын ұғыну және қорғау қажеттілігін түсіну. Экологиялық туризмнің басқа туризмдерден принциптік айырмашылығы – табиғатта туристердің берілген тәртіпке бағынуы, табиғи ландшафттарды шамадан тыс ластаудан қорғау және индустриялық туризм дамуының басты шарты болып табылатын табиғи ресурстардың деградациясын болдырмау.

Экологиялық туризмнің негізгі мақсаты мыналар болып табылады

- экологиялық білім, табиғатпен өзара қарым-қатынас мәдениетін арттыру, табиғи ортада этикалық нормаларды жасау, табиғаттың және оның жеке элементтерінің тағдыры үшін жеке жауаптылық сезіміне тәрбиелеу;

- адамның рухани және физикалық күштерін қалпына келтіру, табиғи жағдайдағы табиғи ортада толыққанды демалысты қамтамасыз ету.
Бүкіл әлемге танымал болып келе жатқан экологиялық туризмді жалпы туризмнің тұрақты дамуының және де мәдени, табиғи ресурстарды қолданудың экологиялық қауіпсіз әдісі ретінде қарастыруға болады.
Бүкіләлемдік банктің ұйымдастыруымен өткізілген әр түрлі шаруашылық істерге баға беруде экологиялық туризмді дамытуға бағытталған жобалардың басқалардан айырмашылығы қарастырылды: бұл жобалар табиғатты және мәдени ескерткіштерді қорғауды бірге ұйымдастырады, экономикалық пайда табады және толыққанды демалуды қамтамасыз етеді.
Орнитолог, археолог жә не көркем өнерпаздар сияқты ғылыми қызығышулығы бар туристерді қанағаттандыруға арналған экологиялық туризмге қарағанда рекреациялық туризм өзі қажет ететін қонақжай комплекстерімен, спорттық қарулануымен нәзік экожүйелерге көбірек зардабын тигізеді.
Экологиялық туризмнің объектілері табиғи аймақтар, тарихи ескерткіштер, ғылыми және білім беруде қолданылатын мәдени және архитектуралық ескерткіштер болып табылады. Бұл экологиялық туризмнің жан-жақты болуын қамтамасыз етеді.
Экологиялық туризмнің ең өзекті бағыттары:
-танушылық;
-ғылыми;
-спорттық;

Қазақстанның табиғи климаттық зоналары (жеке шөлді аймақтар, таулы аймақтар) спорттық және ғылыми бағытта экологиялық туризмнің ерекше формасы «экстремалды туризмді» дамытуға мүмкіндік береді. Бұл адам аяғы баспаған және адам өмір сүруге бейімделмеген аймақтарға экстремалды жағдайларда тіршілік ету және өзін-өзі ұстау стратегиясын қалыптастыру мақсатында саяхат жүргізу. Айта кетерлік жағдай, экологиялық туризмді дамыту үшін әр түрлі табиғи ресурстар қажет. Дәл осы жағдай туризмдік жұмыстардың территориялық аймағын және олардың қай бағытта жүруін анықтайды.
Экологиялық туризмнің ресурстары болып табылады:
- табиғи –климаттық факторлар: рельеф, су объектілері, флора және фауна, ерекше және қызықты қарапайым табиғи аймақтар.
- тарихи-мәдени ескерткіштер: белгілі бір аймақтағы адамзаттың материалдық және рухани мәдениеті, айналадағы ортамен тығыз байланысты тарихи, археологиялық, мәдени ескерткіштер.
Президентіміз Н.Ә.Назарбаев өзінің «Қазақстан – 2030 Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі, және әл-ауқатының артуы» атты жолдауында «тек шикізатқа бағдарланған ел болып қалмау үшін жеңіл және тамақ өнеркәсібін, инфрақұрылымды, мұнай мен газ өңдеуді, химия мен мұнай химиясын, машина жасаудың жекелеген шағын салаларын, ғылымды қажет ететін түпкілікті өндірістерді, қызмет ету саласын, туризмді, оның ішінде экологиялық туризмді бұрыннан да ілгері қарқынмен дамытуға тиіспіз»; «жылға дейінгі бастапқы кезеңде өз мүмкіндіктері мен бәсекелестік қабілеті тұрғысынан келешегі бар еңбекті қажет ететін салаларға көңіл бөлу керек. Бұл басымдық тәртібімен айтатын болсақ – ауыл шаруашылығы, орман және ағаш өңдеу өнеркәсібі, жеңіл және тамақ өнеркәсібі, туризм, тұрғын үй құрылысы және инфрақұрылым жасау. Осы салаларды дамыту арқылы біз экономиканың құрылымдық мәселелерін ғана емес, жұмыспен қамту және кедейлік мәселелерін шешеміз, бұл қазіргі кезде ерекше және маңызды нәрсе» деген.

Кедейшілік және жұмыссыздыққа қарсы күрес мәселелерін көтере отырып, Президентіміз өз стратегиясының маңызды мәселесі ретінде қызмет көрсету саласын және әсіресе туризмді дамытуға негізделгенін атап көрсеткен болатын

 

Дәріс курсын оқу бойынша әдістемелік нұсқау

Дәріс материалдарын толық меңгеру үшін:

– көрсетілген әдебиеттерді қолдануы;

– тақырып бойынша негізгі ұғымдарды пайдалануы;

– әртүрлі бағыттар мен теорияларды нақты айта білуі;

– әртүрлі көзқарастарды салыстыра білу;

– өзінің жеке көзқарасы мен пікірін жүйелей білуі тиіс.

 

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. Сергеева Т.К. Экологический туризм. 2004 г., Москва

2. Мироненко И.С., Твердохлебов И.Т. Рекреационная география.1981г., Москва, МГУ

3. Введение в туризм.1990 г., Москва

1. А.А. Бузыкаев, Экология туристкой деятельности 2004, Москва
2. А.Ю. Александрова, Международный туризм. 2004, Москва
3. С.Р. Ердавлетов, География туризма. 2004, Москва

a. А.С. Кусков, В.Л. Голубаев, Т.Н. Одинцова. Рекреационная география

 

№ 3 дәріс

Тақырыбы: Экологиялық туризмдегі туроперейтинг

Мақсаты: Туроперейтинг түсінігіне сипаттама бере отырып, экологиялық турларды жобалау кезіндегі туроператорлық ерекшеліктерге тоқталу.

Жоспар:

1. Туроперейтинг түсінігі мен құрауыштары

2. Экотурларды жобалау

3. Гидтың қонақтармен жұмысы

4. Туристерге қызмет көрсету сапасының менеджменті

Негізгі ұғымдар: Туроператор, инициативті туроператор, ұсынылған туроператор, рецептивті туроператор.

 

Туроператор түсінігі термин ретінде 2001 ж пайда бола бастады. Туроператор болуы мүмкін:

Туризмнңғ түрріне байланысты;

Бағыты бойынша туроператор;

Нарық сегментіне байланысты туроператор

Орналастыру орнына байланысты туроператор;

Көлік түрі бойынша туроператор

 

Туроператорлар іс әрекет ету орнына байланысты бөлінуі мүмкін:

Жергілікті туроператорлар;

Шығу операторлары;

Қабылдаудағы туроператорлар.

Сонымен қатар туроператорлар инициативті және рецептивті болып бөлінеді. Инициативтілер Шетелдегі туроператорлармен қатынас жасаушылар болса, рецептивтілер олар шаталдегі туристік қызметті жеткізушілермен келңсңм шарт жасаушылао жатады. Тур толық және дұрыс орындалуы үшін төмендегілер орындалуы қажет:

Туристік саяхаттың технологиялық картасы;

Туристңк қызметті жеткізушілермен жұмыс;

Туристік саяхаттың ақпараттық парағы;

Туристерге қызмет көрсету бағдарламасы.

 

Дәріс курсын оқу бойынша әдістемелік нұсқау

Дәріс материалдарын толық меңгеру үшін:

– көрсетілген әдебиеттерді қолдануы;

– тақырып бойынша негізгі ұғымдарды пайдалануы;

– әртүрлі бағыттар мен теорияларды нақты айта білуі;

– әртүрлі көзқарастарды салыстыра білу;

– өзінің жеке көзқарасы мен пікірін жүйелей білуі тиіс.

 

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. Сергеева Т.К. Экологический туризм. 2004 г., Москва

2. Мироненко И.С., Твердохлебов И.Т. Рекреационная география.1981г., Москва, МГУ

3. Введение в туризм.1990 г., Москва

1. А.А. Бузыкаев, Экология туристкой деятельности 2004, Москва
2. А.Ю. Александрова, Международный туризм. 2004, Москва
3. С.Р. Ердавлетов, География туризма. 2004, Москва

a. А.С. Кусков, В.Л. Голубаев, Т.Н. Одинцова. Рекреационная география

 

№ 4 дәріс

Тақырыбы: Экотуристерге қызмет көрсету менеджменті

Мақсаты: Экотуристерге көрсетілетін негізгі және қосымша қызмет түрлері туралы ақпарат беру.

Жоспар:

1. Экотуристерді орналастыруды ұйымдастыру;

2. Шытырман оқиғалы турдағы туристердің тамақтануын ұйымдастыру;

3. Қызмет көрсету бағдарламасын орындау

 

Негізгі ұғымдар: туристік базалар, Альпинистік лагерьлер, Тұрақ орындары, Бивак

• Туристік базалар – туристік топтарға түнейтін жер, тамақтану, туристік- экскурсиялық қызмет, мәдени-тұрмыстық, сауықтыру қызметін ұсынатын қонақ үй типтес кәсіпорын.

• Альпинистік лагерьлер - альпинистердің оқу-жаттығу жұмысын ұйымдастыратын спорттық база.

• Тұрақ орындары - дем алу мен түнеп шығуға арналған топтың орналасуына арналған орын.

• Бивак - туристік топтың маршруты бойында түнеуі немесе дем алуы үшін құрастырылған орын.

• Түнеу - орындары тауға шығу жоспарланып отырған таудың астындағы кең қолданыстағы орналастыру орыны.

• Базалық лагерь - туристердің оқу жаттығу жорығына барғанда жиі және ұзақ пайдаланатын орны.

Шытырман оқиғалы турларда туристтердің тамақтануын ұйымдастыру

• Туристердің жеке талғамдарын ескеру;

• Астың энергетикалық құндылықтарын есептеу;

• Тамақтану режимін құрау;

• Типтік мәзірді құрастыру;

• Тамақтану режимін құру;

• Керекті азық түліктерді есептеу;

• Ас үй құралдарын, ыдыстарды есептеу.

Экологиялық турдағы мәзір болуы қажет:

• Әртүрлі құрауыштардан құралған;

• Концентраттарды пайдаланбау;

• Таңғы мезгілде суы мол жеңіл тамақ қабылдау;

• Екі сағат сайын тамақтану және су ішу;

• Күннің соңында жеңіл тамақтану.

 

Дәріс курсын оқу бойынша әдістемелік нұсқау

Дәріс материалдарын толық меңгеру үшін:

– көрсетілген әдебиеттерді қолдануы;

– тақырып бойынша негізгі ұғымдарды пайдалануы;

– әртүрлі бағыттар мен теорияларды нақты айта білуі;

– әртүрлі көзқарастарды салыстыра білу;

– өзінің жеке көзқарасы мен пікірін жүйелей білуі тиіс.

 

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. Сергеева Т.К. Экологический туризм. 2004 г., Москва

2. Мироненко И.С., Твердохлебов И.Т. Рекреационная география.1981г., Москва, МГУ

3. Введение в туризм.1990 г., Москва

1. А.А. Бузыкаев, Экология туристкой деятельности 2004, Москва
2. А.Ю. Александрова, Международный туризм. 2004, Москва
3. С.Р. Ердавлетов, География туризма. 2004, Москва

a. А.С. Кусков, В.Л. Голубаев, Т.Н. Одинцова. Рекреационная география

 

№ 5 дәріс

Тақырыбы: Экологиялық туризмдегі қауіпсіздік

Мақсаты:

Жоспар:

1. Экотуризмдегі қауіпсіздік

2. Туризмдегі қауіпсіздік анықтамасы

3. Туризмдегі қауіп қатерлер

4. Тур бойындағы қауіп қатерлерлердің алдын алу шаралары

5. Экологиялық турлардағы іздеу және құтқару шараларын іске асыру.

Негізгі ұғымдар: қауңп қатер, қауіпсізідік,

 

Соңғы уақытта шытырман оқиғалы туризмнің барысында адам өміріне қауіп төну үрдісі азаймаған. Коммерциялық тауға шығулардың өсуі турдың қауіптілігін арттыруда. Қауіпті тудыратын ең үлкен себеп ол туристермен болған бақытсыз жағдайлардың сараптамасын жасамау болып табылады.

Шытырман оқиғалы туризмде кездесетін қатерлер

Қауіп қатер түрі	Аурулар түрлері
Метеорологиялық жағдайлардың қолайсыздығы	Суық тию
Таулы аймақ климаты	Жүрек қызметінің бұзылуы, тау ауруы
Күн радиациясы	Көз аурулары, күнге күю
Үйреншікті есем тамақтану режимі	Зат алмасудың бұзылуы, гастрит, ылғалдың азаюы, буындардың ауруы
Көп уақыттық физикалық жұмыс жасау	Омыртқаның қисайуы, тамырлардың кеңейуі, буындардың ауруы
Насекомдардың шағуы	Клещевой энцефалит

 

Экологиялық тур барысында кездесетін қауіп қатерлер пайда болуына байланысты объективті және субъективті болып бөлінеді.

 

Дәріс курсын оқу бойынша әдістемелік нұсқау

Дәріс материалдарын толық меңгеру үшін:

– көрсетілген әдебиеттерді қолдануы;

– тақырып бойынша негізгі ұғымдарды пайдалануы;

– әртүрлі бағыттар мен теорияларды нақты айта білуі;

– әртүрлі көзқарастарды салыстыра білу;

– өзінің жеке көзқарасы мен пікірін жүйелей білуі тиіс.

 

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. Сергеева Т.К. Экологический туризм. 2004 г., Москва

2. Мироненко И.С., Твердохлебов И.Т. Рекреационная география.1981г., Москва, МГУ

3. Введение в туризм.1990 г., Москва

1. А.А. Бузыкаев, Экология туристкой деятельности 2004, Москва
2. А.Ю. Александрова, Международный туризм. 2004, Москва
3. С.Р. Ердавлетов, География туризма. 2004, Москва

a. А.С. Кусков, В.Л. Голубаев, Т.Н. Одинцова. Рекреационная география

 

№ 6 дәріс

Тақырыбы: Экологиялық туризмдегі адам ресурстарының менеджменті

Мақсаты: Экологиялық туризмдегі адам ресурстарының менеджментіне сипаттама жасау.

Жоспар:

1. Фирманың стратегиясына персоналмен жұмыс жасау стратегиясының сәйкес келуі

2. Персоналға қойылатын талаптар, кадрлар көшкіні, еңбек өнімділігі

3. Туристік бизнес саласына дайындалатын кадрларға қойылатын талаптар

Негізгі ұғымдар: кадрлар, кадрлар көшкіні, маркетингтік жоспар, маркетинг, менеджмент

Туризмде ұйымдастырушылық құрылымның жеті түрі қарастырылады;

Функционалды;

Өнімділік;

Матрицалық;

Территориялық;

Нарық каналдары бойынша;

Тұтынушылар принциптері бойынша;

Аралас.

Персоналды басқару стратегиясының алғышарттары болып саналады:

Туристік қйымның дамуға араналған ішкі стратегиясы;

Адам ресурстарын басқару стратегиясы;

Нарықтағы жағдай.

Нарыққа кіру стратегиясының негізгі мақсаты көрсетіліп жатқан қызметтерді одан әрі ұлғайту болып табылады. Олар:

Тұтынушыны одан көп сатып алуларға ынталандыру;

Бәсекелестердің клиенттерін өзіне қарату;

Клиент болғысы келмейтін адвмдарды тарту.

 

Дәріс материалдарын толық меңгеру үшін:

– көрсетілген әдебиеттерді қолдануы;

– тақырып бойынша негізгі ұғымдарды пайдалануы;

– әртүрлі бағыттар мен теорияларды нақты айта білуі;

– әртүрлі көзқарастарды салыстыра білу;

– өзінің жеке көзқарасы мен пікірін жүйелей білуі тиіс.

 

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. Сергеева Т.К. Экологический туризм. 2004 г., Москва

2. Мироненко И.С., Твердохлебов И.Т. Рекреационная география.1981г., Москва, МГУ

3. Введение в туризм.1990 г., Москва

1. А.А. Бузыкаев, Экология туристкой деятельности 2004, Москва
2. А.Ю. Александрова, Международный туризм. 2004, Москва
3. С.Р. Ердавлетов, География туризма. 2004, Москва

a. А.С. Кусков, В.Л. Голубаев, Т.Н. Одинцова. Рекреационная география

 

№ 7 дәріс

Тақырыбы: Экологиялық туризм түрлері.

Мақсаты: Экологиялық туризм түрлеріне сипаттама жасау.

Жоспар:

1. Ерекше қорғауға алынған табиғат аймақтарындаға экотуризм.

(акваторий)

2. Ерекше қорғауға алынбаған табиғат аймақтардағы экотуризм.

 

Негізгі ұғымдар: қорықтар, ұлттық парктер, ерекше қор,алатын айтақтар, қорықшалар

Қазіргі дүниежүзілік рыноктің тенденция дамуының арасында және туристік байқауы глобализацияның процесіне байланысты.Бұл тенденция білімдік глобализацияның кеңестік корпорациясында айқын бақалады.

Олардың санның тез өсуі келесі реттік фактордын ықпалынан пайда болады,олардың арасында шешеуші тұрғызуі әсер ету конкуренттік күрес дүниежүзілік нарықта.

Глобалдық кеңесінің маңызы адамның байлынысынан тұрады,қаржылық және ғылыми –техникалық ресурстан әр түрлі фирмалардан мақсатқа жету үшін ең тиімді жол бұл қызметтік көмекпен жасалады.Олар бірдей жетістіктермен пайдаланады қатусышылардан жақтардан және шығынның бөлуі және тәуекел,қоғамдық программамен іске асырумен байланысты.

Қазіргі уақытта,глобалдық кеңестен басқа стратегиялық альянстар қалыптасып жатыр.Бірінші олардың өзгерістердің тәні бұл мүліктік қатынастар.Екіншісі бұл келісім жағының негізгі сі және жеке мүлікті қатынастарды ескермейді,сондықтан олар тым кең тасымалдауға ие болды.

Мейрамханалық шаруашылығында стратегиялық альяныстар өзіне бірнеше өзара компаниямен бірге іс ті асыраумен қызмет қортынлайды,бір өтім жүйесін жасауы,маркетинг іспен қадағалап,үлкен қаржылық үлесін іске асыру.Негізгі осының мотивітің бірігуі мейрамхананың тауарлық маркінің нарықта көтерлуі.Альянстің шетінде продукт бір фирманың басқаға нарыққа шығуына көмектеседі,қаржылық өтімнің бөлуінен олар экономикалық конъектура әсерінен банкротқа ұшырауынан сақтайды.

Туризм үлкен эмоциялық адамға әсеріне ие.Туризм келбетіне адамдар оны демалумен,жаңа әсерімен,рақатымен байланыстырады.Ол адам өміріне нақты оның табиғи қарқынмен ашу және болмаған жерлерді тану,табиғи ескерткіштерді,тарихты мен мәдениетін,дәстүр мен салты әр ұлтың танып білу.

Әйгілі туризм бұл көп табысты салаларының және экономиканың саласының ең динамикалық болып келеді.Туризм аясында 205 млн астам адам жұмыс істейді,санақ бойынша әр оныншы адам.Оның бөлігіне 7% бірлестік көлімнің инвестициясына келеді,11% дүниежүзілік тұтынушылардың шығыны,5% бүкіл салықтан және үштен бір бөлігі әлемдік қызмет сатудан.Туризм үлкен әсері келесі сектор шаруаға тиеді,бұл трансопрт және байланыс,сату,құрысшылық,ауылдық шаруашылық,тауарлық өнгімдер және көптеген басқа,әлеуметтік-экономикелық дамуына катализатор болып келеді.Специалистердің болжау бойынша ХХІ ғасыр туризм ғасыр болып келеді.

Туризм өз қиын білімді сұрау етеді.Бір тұтас бөлік секілді ол өзінің қарым-қатынасын макроаясымен байланысады:саясаттық,экономикалық,әлеуметтік,техникалық және экологиялық.Сыртқы орта туризмге әсерін тиеді,бір жағынан оның алдынан үлкен мүмкіншіліктер ашылады,ал басқадан –жаңа қиыншылақтарды тұғызады.Нақты даму үшін мақсатымен ол әр сыртқы ортаға кіру керек.

Қазақстандағы экологиялық туризмді дамыту бағдарламасы жүзеге асырылған бес жылда ауыл тұрғындары 60 млн. теңгеден астам табыс тапты. Онда атап көрсетілгеніндей, бес жылда елімізде 11 экологиялық сайт, яғни демалыстың туристік базасы құрылып, 15 мыңнан астам туристке қызмет көрсетілген, нәтижесінде ауылдық экотуристік қызметтерді жеткізушілер 60 млн. теңгеден астам табыс тапқан. Аталмыш бағдарлама «ЭксонМобил Қазақстан Инк» компаниясының, АҚШ-тың Халықаралық даму жөніндегі агенттігінің және Жаһандық экологиялық қордың қолдауымен жүзеге асырылды. 2004 жылы басталған Қазақстандағы экологиялық туризмді дамыту жөніндегі бастама ағымдағы жылы аяқталатын болады. Бастаманың мақсаты - ауылды өңірлердегі тұрақты экономикалық дамуды қамтамасыз ету және ауыл тұрғындары арасында экологиялық сана-сезімнің деңгейін арттыру болып табылады.

2009 жылы экологиялық туризм жөніндегі қоғамдастық үкіметтік емес ұйымдардың көмегінсіз туристік фирмалармен тікелей жұмыс істей бастады. «Экологиялық туризм жөніндегі қоғамдастық тұрақтылығын және өмірге қабілеттілігін көрсетуде. Бұл бағдарламаның маңызды жетістігі болып табылады», деді бүгінгі баспасөз мәслихатында Орталық Азияның Еуразия қорының президенті Джефф Эрлих.

Ал АҚШ-тың Қазақстандағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Ричард Хоугланд экотуризм ауыл-аймақтардың тұрғындарын сапалы жұмыс орындарымен қамтамасыз ететін, туризмнің есебінен тапқан ақша қаражаттарын елдің ішінде қалдыруға мүмкіндік беретін тұрақты экономикалық дамудың жарқын мысалы екенін атап көрсетті. Өз кезегінде Қазақстанның туристік қауымдастығының президенті Рашид Шәйкенова: «Біз жергілікті тұрғындарды өздерін қоршаған табиғатқа жауапкершілікпен қарауға ынталандыра және республикамыздағы халықтың арасында экологиялық білімді ілгерілете отырып жекелеген ауылдық жерлерде жеке кәсіпкерліктің дамуына ықпал жасадық», деді Атап өтерлігі, бастама жүзеге асырылған уақыт ішінде Орталық Азияның Еуразия қоры Қазақстандағы сегіз экологиялық туристік демалыс базаларын дамытуға қолдау көрсеткен, сонымен қатар Ақмола және Солтүстік Қазақстан облыстарында ауылдық экотуристік қызметтерді жеткізушілермен туристік фирмалар арасында қарым-қатынастар орнатуға жәрдемдескен

Дәріс курсын оқу бойынша әдістемелік нұсқау

Дәріс материалдарын толық меңгеру үшін:

– көрсетілген әдебиеттерді қолдануы;

– тақырып бойынша негізгі ұғымдарды пайдалануы;

– әртүрлі бағыттар мен теорияларды нақты айта білуі;

– әртүрлі көзқарастарды салыстыра білу;

– өзінің жеке көзқарасы мен пікірін жүйелей білуі тиіс.

 

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. Сергеева Т.К. Экологический туризм. 2004 г., Москва

2. Мироненко И.С., Твердохлебов И.Т. Рекреационная география.1981г., Москва, МГУ

3. Введение в туризм.1990 г., Москва

1. А.А. Бузыкаев, Экология туристкой деятельности 2004, Москва
2. А.Ю. Александрова, Международный туризм. 2004, Москва
3. С.Р. Ердавлетов, География туризма. 2004, Москва

a. А.С. Кусков, В.Л. Голубаев, Т.Н. Одинцова. Рекреационная география

 

№ 8 дәріс

Тақырыбы: Экологиялық туризмнің дамуының әлемдік тенденциялары мен перспективалары

Мақсаты: Дұниежүзілік экономикадағы экологиялық туризм рөлін анықтау.

Жоспар:

1. Туристік қызметтің жіктелуі.

2.Экологиялық туризмнің негізгі түрлері.

3. Экологиялық туризмнің қызметі.

4. Қазақстандағы экологиялық туризм объектілері.

 

Қазақстан Республикасында экологиялық туризмдi дамыту қажеттiлiгi тек экономикалық фактормен - жаңа жұмыс орындарын ашу, шалғай өңiрлердегi жергiлiктi қоғамдастықтарды дамытумен ғана емес, сонымен бiрге әлеуметтiк тапсырыспен - халықтың денсаулық және бос уақытын пайдалану проблемасына тұтастай әрi жүйелi түрде мән берумен де түсiндiрiледi. Дүниежүзiлiк туристiк ұйым сарапшыларының деректерi бойынша соңғы он жылда экологиялық туризм неғұрлым танымал және кез келген мемлекеттiң тұрақты даму құралы болып табылады.
Туристiк әлеуеттi зерттеу қорытындылары көрсеткендей, Қазақстанның экологиялық туризмдi дамыту үшiн үлкен мүмкiндiктерi бар. Оның негiзiн Еуразия орталығындағы бiрегей табиғи жағдайлар мен ландшафттар, көптеген табиғи, тарихи ескерткiштер, түрлi тарихи кезеңдерде Қазақстан аумағына орын тепкен халықтардың мәдени және этникалық мұрасы құрайды.
Қазақстандағы экологиялық туризмнiң жағдайы тұрақталып келедi. Қазақстан Республикасы Статистика агенттiгiнiң деректерi бойынша, заңды тұлға мәртебесiндегi ұлттық ерекше қорғалатын аумақтар 2005 жылы 391,6 мың туристке қызмет көрсеткен, туристiк топтардың келуiнен түскен кiрiс 2005 жылы 9,1 млн. теңгенi құраған.
Экологиялық туризмнiң басқа туризм түрлерiне қарағанда табиғи ортаға әлсiз әсерiне және кең дамыған инфрақұрылымды қажет етпейтiнiне қарамастан, осы бағыттың дамуы күрделi қиындықтарға ұшырауда, ол рекреациялық-туристiк инфрақұрылымның көп бөлiгiнiң әлi қалыптасу кезеңiнде болуына байланысты.
Қазақстандағы экологиялық туризмнiң экономикалық әлеуетi iс жүзiнде шектелмеген, алайда оны қалыптастыру мен дамыту елеулi капитал салымы мен шығындарды қажет етедi. Экологиялық туризмге қажеттi инфрақұрылым жасау туристер үшiн табиғаттың бiрегей жерлерiнiң тартымдылығын және қолжетiмдiлiгiн қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi. Шығыс Қазақстан облысындағы Мұзтау тауы маңындағы Рахманов бұлақтары туристiк кешенiнiң құрылысы, Алматы облысындағы тау шаңғысы курорттарының желiсiн құру және басқалары сияқты экологиялық туризм объектiлерi бойынша инвестициялық жобаларды iске асыру мақсатында инвестициялар мен жеке капитал тарту үшiн жағдайлар жасау қажет.
Осы процестi жандандыруға бағытталған шаралар мыналар болып табылады:
ерекше қорғалатын табиғат аумақтарында экологиялық туризмнiң инфрақұрылымын қалыптастыру мақсатында мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң және мемлекеттiк табиғи резерваттардың техникалық-экономикалық негiздемесiн, инфрақұрылымды дамытудың бас жоспарларын әзiрлеу бөлiгiнде түзету;
Қазақстанның халықаралық ынтымақтастығын экологиялық туризм бөлiгiнде дамыту;
Қазақстан бекiткен конвенциялар бойынша биологиялық әркелкiлiктi сақтау және дүниежүзiлiк табиғи және мәдени мұраны қорғау бөлiгiндегi мiндеттемелердi орындау.
Сонымен қатар Бүкiләлемдiк экологиялық саммитте 2002 жылғы мамырда қабылданған экологиялық туризмдi дамыту мәселелерi жөнiндегi Квебек декларациясының ұсынымдарын iске асыруды қамтамасыз ету қажет:
табиғатты, жергiлiктi мәдениеттi қорғауды және жергiлiктi халықпен, жеке сектормен, үкiметтiк емес ұйымдармен серiктестiкте ұлттық дәстүрлер мен генетикалық ресурстарды сақтау жөнiндегi шараларды ескере отырып, экотуризмдi дамыту жөнiндегi ұлттық, өңiрлiк және жергiлiктi саясатты тұжырымдау;
табиғи ортаға керi әсер етудiң алдын алу үшiн пәрмендi тетiктер әзiрлеу;
шағын және орта бизнес өкiлдерi үшiн техникалық, қаржылық және адами ресурстарды дамытуға қолдау жасауды қамтамасыз ету;
қоршаған ортаны қорғау саласында үкiметтiк және үкiметтiк емес ұйымдармен ынтымақтастықты жүзеге асыру.
Аталған ұсынымдарды орындау мен қорғалатын табиғи аумақтардағы экологиялық туризм ерекше қажеттiлiктерiн қамтамасыз ету, халықтың өзiндiк мәдениетi және дәстүрлерiмен үйлесiмдiлiкте сирек кездесетiн жануарлар мен өсiмдiктердi сақтау, сондай-ақ турлардың географиясын үнемi кеңейтiп тұру Қазақстанда туризмнiң осы түрiнiң табысты дамуын батыл болжамдауға мүмкiндiк бередi.

 

Дәріс курсын оқу бойынша әдістемелік нұсқау

Дәріс материалдарын толық меңгеру үшін:

– көрсетілген әдебиеттерді қолдануы;

– тақырып бойынша негізгі ұғымдарды пайдалануы;

– әртүрлі бағыттар мен теорияларды нақты айта білуі;

– әртүрлі көзқарастарды салыстыра білу;

– өзінің жеке көзқарасы мен пікірін жүйелей білуі тиіс.

 

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. Сергеева Т.К. Экологический туризм. 2004 г., Москва

2. Мироненко И.С., Твердохлебов И.Т. Рекреационная география.1981г., Москва, МГУ

3. Введение в туризм.1990 г., Москва

1. А.А. Бузыкаев, Экология туристкой деятельности 2004, Москва
2. А.Ю. Александрова, Меж