"Түрік" атауы алғаш 542 ж. Қытай шежіресінде аталады. Қытайлар түріктерді ғүндардың үрпағы деп есептейді. 552 ж. түріктердің қолбасшысы Бумын юеарларды (жуан- жуандарды) жеңіп, қираған мемлекеттің орнына Түрік қағанатын қүрады. Ол 553 ж. қайтыс болып, оның мүрагері Мүқан қаған кезінде Түрік қағанаты Орта Азияда саяси үстемдікке жетті. Олар Маньчжуриядағы қидандарды, Енисейдегі қырғыздарды өздеріне бағындырды, Солтүстік Кьітай мемлекеті оларға алым- салық төлеп түрды. Эфталит патшалығын жаулап алды. Түрік қағанатынан шыққан Тоқ жабғуы, Тарду, Истеми қаған, Күтты қаған, Капаған қағаң Бүғы тархан, Білге қаған, Күлтегін, Танықүқ, Жолдытегін сияқты атақты ерлер мен даналар исі түркі жүртының атағын әлемге жайды.
Естеми қаған мен оның үлы Түріксанф билеген түста ішкі соғыстар мен әлеуметтік қайшылықтар қағанатты елсіретіп, бОЗж. Түрік қағанаты екі дербес Шығыс және Батыс қағанаттарына бөлінеді. Батыс түрік қағанатының астанасы - Суяб қаласы (қазіргі Қырғызстанның Тоқмақ қаласының маңьі), ал жазғы орталығы Мыңбүлақта (Түркістан төңірегі) орналасты. Қағанаттағы ең жоғарғы билеуші, ескер басы, бүкіл жердің иесі қаған болды. Жоғарғы лауазымдар - жабғы, шад және елтебер қаған еулетіне берілді. Сот қызметтерін бүйрықтар мен тархандар атқарды. Негізгі халқы - 1Қара будун" деп аталды. Басып алған жерлерінде қағанның орынбасарлары отырды. Олар алым-салықтар жинап, оны қаған ордасына жіберіп түрды.
Түрік қағанаты мал және егін шаруашылығымен шуғылданды. Қалаларда сауда-саттық кеңінен ерістеді. Түріктердің ежелгі көне жазуы болған, оны Жетісу жерлеріндегі ескерткіштерінен керуге болады.
Батыс Түрік қағанатындағы он алты жылға созылған тайпалар арасындағы соғыс қағанатты елсіретеді. Осыны пайдаланған Таң империясының ескері VII ғасырдың ортасында Жетісуды басып алып, онда таққа өз адамын отырғызады. Түріктер Таң империясына қарсы үздіксіз күрес жүргізіп, ақыры VIII ғасырдың басында ол күрес түргештердің жеңісімен аяқталады.
