ВЯРТАННЕ

 

Янка прачнуўся, калі ўжо ў вокны свяціла сонца. Надзеў кашулю, нацягнуў штаны, падышоў да мыцельніка і, як кот, фыркаючы, пачаў мыцца. Потым спёк яешню, падагрэў чаю і, злёгку паснедаўшы, выйшаў з хаты. У чыстым блакіце то там, то сям плылі белыя, як вата, невялікія хмаркі, шчабечучы, адна перад адной, як навыперадкі, праносіліся хуткакрылыя ластаўкі. Па абодва бакі ганка бела-ружовым полымем цвілі густыя кусты бэзу. Яго даўкі пах стаяў у паветры і аж кружыў галаву. У садзе ў пышны вэлюм апрануліся яблыні і вішні, у голлі якіх была добра чуваць пчаліная музыка.

Праз вуліцу ў сваім гародчыку штосьці рабіла, кешкалася суседка Гануля. Янка здзівіўся, калі ўбачыў яе дома, бо ўжо з месяц як жыла ў сына ў Сібіры, а на дзвярах яе хаты вісеў вялікі, як не на цэлага паўпуда, самаробны замок. Ён ступіў да плота, павітаўся з Гануляй і не то жартам, не то ўсур'ёз сказаў:

— Во, суседка, і добра, што вярнулася. Гаварыў жа я табе, што гарадскія булкі прыядуцца скора. Дык не, не паверыла, нават слязу пусціла, што не ўбачымся болей.

Гануля выпрастала спіну, прыставіла да галавы стрэшкай далонь і доўга глядзела на Янку пустымі выцвілымі вачыма, як усё роўна не пазнаючы яго.

— Анягож... Чым за морам віно піць, лепей у Нёмане вадзіцу. Сяджу ў гэтай камяніцы пад самым небам, як у турме, і рук няма да чаго прыкласці. А тут цыбульку пасаджу, бурачок, бульбачку — усё сваё. Вішанька паспее, яблычак сокам наліецца. Анягож... Родная зямелька, як зморанаму пасцелька...

Я. Галубовіч

 

ПРАГА ЧАЛАВЕЧНАСЦІ

— Свет збудаваны такім чынам, што ўсе людзі лёгка замяняюцца адзін адным, растлумачыў Глеб. І не толькі на любой вытворчасці. У любым сэрцы. Памяць — для суцяшэння. І не пагаджацца з гэтым — хлусіць самому сабе... Я не пагадзілася. Навошта тады жыць? Каб жыць? Каб не ламаліся звенні ў ланцугу часу, як ён лічыць? Мы хлусім у іншым. У большым. Таму што прагнем толькі браць, толькі атрымліваць — і ад людзей, і ад прыроды. Як плату за тое, што жывём.

Калі задумацца, чаму на працягу столькіх стагоддзяў панавала ў свеце рэлігія, атрымаецца: да Бога, да Хрыста, цягнуліся душы якраз таму, што ён — платы не браў. Што ён — сабой заплаціў, даўшы прыклад самаахвярнага служэння ісціне, людзям. Наша ісціна, наша праўда — іншая, але і яе нельга сцвердзіць, пакуль чалавек не адмовіцца ад платы, ад жадання толькі браць, атрымліваць. І нічога я не блытаю, самаадрачэннем гэта называй ці ідэалізмам.

Мікеланджэла, Бетховен, Талстой... Старыя майстры верылі, што чалавек заслугоўвае вечнасці, што душа яго павінна ачышчацца ад усяго цёмнага і балючага ў ёй, каб наблізіцца да неба. Да неба не ў значэнні “раю”, а ў значэнні — вышыні, духоўнага ўздыму, духоўнага прасвятлення. Таму столькі светлай радасці ў адных з іх і столькі імклівай сілы пераадолення ў другіх.

Думаю, нам, нашаму часу не хапае і гэтай веры, і гатага імкнення да гармоніі, да гарманічнага спалучэння будзённай працы і святочнай мары, памкнення ачышчацца ад усяго цёмнага і балючага ў душы. Чалавек капаецца ў дарах і смецці прагрэсу — і літаратура і мастацтва калупаюцца часам у дробным, будзённым, заўважаючы ў чалавеку толькі абывацеля. Не таму, што абывацель выйшаў сёння ў героі і смецця ў наш час больш, чым у любы іншы, не. Смецця заўсёды хапала. Хапала і тых, хто ў ім капаўся. Але раней — класікі — нават паказваючы такога чалавека, верылі і іншых, усіх, прымушалі верыць — у іншае прадвызначэнне яго, чалавека вось гэтага, вось гэткага...

Т. Бондар

 

РЫТМЫ

 

Кожны павінен жыць у сваім часе. Але не кожнаму гэта ўдаецца, а хутчэй за ўсё — нікому, бо за чалавечы век жыццё мяняецца, перакручваецца настолькі, што незразумела — дзе галава, дзе ногі.

Што застаецца рабіць? Жыць–дажываць, бо далейшае жыццё — быццам нелюбімая ежа, якую вымушаны жаваць як не сваімі зубамі — ведаеш, што іншай не будзе...

І гэта штодзённая, нелюбімая «ежа» атручвае душу і ўвесь твой унутраны свет.

Што былі раней за танцы!..

Кожны танец — гэта спалучэнне паводзінаў, манераў, пераўвасаблення. Гэта і своеасаблівы настрой, новыя пачуцці.

Вальс нараджаў крылы, адчуванне палёту, бязмежнасці часу. Полечка выклікала лёгкасць, спрытнасць, імпэт. Ночка і кракавяк патрабавалі элегантнасці, артыстычнай зладжанасці з партнёркай...

А што былі за песні раней!..

Меладычныя, мілагучныя, напоўненыя сэнсам і непаўторнай лірыкай! А як яны выконваліся! З годнасцю, з павагай да творчасці і слухачоў.

Рэдка на якое пытанне можна адказаць адназначна, тым больш на пытанне: «Адкуль сёння столькі жорсткасці ў людзей?»

Сярод шматлікіх прычын ёсць адна, на першы погляд, бяскрыўдная. Гэта — рытм сучаснага жыцця і яго... музычныя рытмы.

Можна не чапаць афіцыйную сцэну, экран, дзе творы, у асноўным, на адзін манер, дзе выканаўцы, мокрыя ад поту, ледзь не поўзаюць па сцэне, а суперапаратура глушыць напавал.

Дастаткова ўважліва зірнуць на падлеткаў, услухацца ў іх музычны свет — і жахнуцца. Жахнуцца ад адсутнасці разумення моладдзю нават «сваёй», сучаснай музыкі. Перамагае дэфармацыя густу і павагі да ўласнага «я», падпарадкаванне натоўпу аднагодкаў, дыскатэчнаму вірусу. Рытмы, далёкія ад музыкі, запаланілі, атручваюць, знявечваюць кволыя душы.

Ідзе малады хлапец, пачэпіць навушнікі — і адбойны малаток рытмаў б'е і б'е па мазгах, лупіць па светаўспрыманню юнака. Дома ці ў сяброў працягваецца гэта духоўнае самагубства.

Але... Але праз пэўны час гэтая моладзь, як і я, азірнецца назад і з настальгічным болем скажа:

— Эх, які цікавы быў наш час! Якія былі мелодыі і рытмы!..

І хто мае права гэтаму пярэчыць? Кожны жыве ў «сваім» часе...

Безумоўна, немагчыма ўсё жыццё «вальсаваць». Юнацтва, маладосць патрабуюць і музыкі, адпаведнай стану душы, але неабходна ведаць, што музыка, песні, танцы ва ўсе часы былі прызваныя не выпустошваць, а напаўняць душы людзей прыгожым і вечным...

А я застаюся ў тым далёкім, сваім часе, які атуляе маю душу незабыўным водарам мелодый і гукаў.

Адсталы я чалавек...

Прабачце!

С. Давідовіч