Мосқал оргзшзмнің иммуңцік жауабы

Кэрі малдын зардаптары микробтарға жэне сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларына төзімділігі біршама элсірейді. Қартайған организмде соматикалық жасушалардың мутантты түрлері пайда бола бастайды. Иммувды жауапқа қабілеті бар жасушалар да мутацияға үшырап, дененің қалыпты улпаларына зардабын тигізуі мүмкін. Денеге енгізілген антигенге қарсы кэрі организмде плазмациттердін аз мөлшері түзіледі, ал жасушалық иммунитетгің қарқыны да недэуір элсірейді. Мысалы, мосқал адамдардың қанывда Т- лимфоциттерінщ саны азайып, аллергендерге гиперсезімталдықгьщ баяу түрінің қарқыны тежеле бастайды. Қартайған организмнің иммунды жауабы Т- жэне В- лимфоцитгерінщ өзара қарым-катынастарының нашарлауымен, Т-хелперлер мен Т-эффекторларынъщ ғана емес сонымен қатар, Т- жэне В- супрессорларының да организмде жетіспеушілігімен сипатгалады. Макрофагтардың белсенділігі жануарлардың жас мөлшеріне тэуелсіз болғанымен, кэрі малдың қаны бөгде затгардан жэне микробтардан баяу тазарады.

8. Жаңа туған төлдердің иммунобиологиялық күйінің ерекшеліктері

Жаңа туған төддер өздерінің лимфоидты үлпаларының жетілмегендігшен жэне иммунды жауапка қабілеті бар жасушаларының аздығынан көптеген зардапты микробтарға өте сезімтал келіп, ауруға жиі үшырайды. Осы себептен ене организмінен төлге енжарлы жолмен берілген дайын антиденелердің маңызы өтс зор.

Ене антиденелерін төддер өздерінің құрсакгағы даму кезеңінде плацента арқылы немесе туғаннан кейін уыз сүтімен алады. Тұяқгы жануарлардың плацентасының күрылысының күрделілігіне байланысты олардың төлдері енс антвденелерінен тек қана туғанынан соң уыз сүтімен алады.

Сиырдың уыз сүті І§О1, І§М, І§А жэне 1^02 иммуноглобулиндеріне бай келеді. І§С1 иммуноглобулині бүзаулау алдывда екі жүмадай бурын қан ағымынан желінге ауысып, осы жерде шоғырлана бастайды. Уыз сүттің басқа иммуноглобулиндері сүт бездерінде жасалады.

Төл организмінде уыз сүтінің көмегімен қалыптасатын иммунитетгі колостральді иммунитет деп атайды. Жас төлдін ішегіндегі пиноцитозға қабілеіі бар крипталарындағы (кілегсйлі қабықгағы қалталы кабатгар) арнаулы жасушалар уыз сүтінің І§С иммуноглобулинін өзгеріске үшыратпай лимфаға, сонан соң қаюа тасымалдайды. Еске сала кететін мэселе, иммуноглобулиндер төл организміне оның туғанынан кейінгі алғашқы 4-5 сағатының ішінде ғана сіңіріледі. Міне сондықган төлді уыз сүтпен дер кезінде коректендірудін маңызы өте зор.

Уыз сүтгі емген төлдің табиғи резистентгілігінін факторларының (комплементген басқаларының) қуаты ене организмінің жасушалык жэне гуморалъдік реакцияларының көрсеткіштеріне жақындайды.

Сүт коректі жанаурлардын төлдері өздерінің қорғаныс факторларын ене кұрсағындағы дамуы кезеңінен бастап калыптастыра бастайды. Үрык организмінде эуелі табиғи резистентгіліктің, ал кейінірек иммундік жауаптъщ факторлары жетіле бастайды. Ең бірінші табиғи төзімділіктің жасушалык факторлары, атап айтканда моноцитгер, сонан соң нейтрофилдер мен эозинофилдер пайда болады. Олар эмбриональдік кезеңнің өзінде-ак бөгде затгарды жүту жэне қорыту касиеттеріне ие болады. Осы кезеңнің соңында эмбрионның қан ағымында лизоцим, пропердин жэне аз мөлшерде болса да комплемент жиналады, сонымен қатар иммуноглобулиндік рецепторлары бар Т- жэне В- лимфоцитгері пайда болады. Сиыр мен кой-ешкінің, шошқаның жэне жылкының төлдерінің бөгде затгарға (бактерияларға, вирустарға, токсоидтергс жэне т.б.) иммундік жауабы олардың фетальдік кезеңінен бастап байқала бастайды. Көптеген ғылыми деректер ене күрсағындағы төлдерді кейбір ауруларға қарсы имундеу мүмкіншілігін дэлелдеп отыр. Қалыптасқан үрывдгар антигендік эсерге уыз сүт еміп үлгерген жаңа туған төлдерге қарағанда жаксы жауап қайтарады. Бүл жағдай II жас төлдердің қанында кортикостероидтар мен аналық І§С иммуноглобулиннің мөлшерінің көшігімен түсіндіріледі. Ене антиденелері төл иммуноглобулиндерінің антигенмен эрекетге-суіне кедергі жасайды. Осы мэселеге орай жаңа туған төлдерге вакцинаны оларға уыз сүтін берер алдында немесе бірнеше жүмадан соң (ана иммуноглобулиндерінің төл организімінен толық ығыстырылғанынан соң) егу керек.

Жоғарьща айтып кеткендей, тұяқгы жануарлардың жаңа туған төлдерінің кан ағымы анасының иммунды факторларымен тек қана колостральді, яғни уыз сүті арқылы қаныктырылады. Дегенмен, плацентаны зақымдайтын кейбір қоздырғыштар оның үлпаларының

І~ өткізгіішігін артшрып, ене иммуноглобулиндерінің үрык организміне өтуіне жол береді. Мысалы, бруцеллез ауруына шалдыққан сиырлар мен қойлардың кейбір жаңа туған, уыз сүтгі еміп үлгермеген төлдерінің қан сарысуында бруцелла бактерияларына бағытгалған антиденелердің бар болатындығы аныкгалған (Шенжанов К.Т. жэне баскалар, 1990). Мүндай бүзаулар мен қозылар жүқпайтын ауруларға бейімділік көрсеткен.