Организмнін иммундік жүйесі 2.1. Иммундік жүйенің ақзалары

Иммуңцік жүйе организмнің иммунитетін, яғни оның 'генетикалык гомеостазын қамтамасыз етеді. Оны лимфоидты жасушалардың, акзалардьщ жэне улпалардың жиынтығы деп 'карастырған жөн. Иммундік жүйе орталык жэне шеткері ақзалардан пурады (4 сурет). Орталық ақзалар кзтарына айырша без немесе Ітимус, күстардың Фабрициев қалтасы, сүт корсктілердің Пейер Түйіндакгары, сүйек майы, сонымен катар жутқыншақ бездері 'жатады. Иммундік жүйенің шеткері акзаларының курамына сөл бездері, көк бауыр жэне кан кіреді. Бул жүйенін ең басты өнімі -лимфоцит.

Айырша без сүт қоректілердің 5-6 жүмалық ұрықгарында қалыптаса бастайды. Ол усақ жарнақшалардан қүралған екі

жарнактан (бөліктен) турады. Әрбір жарнакгың қатгы жэне жұмсак қабатгары болады. Олардың бірінші қабатында кішкене лимфоцитгер тимоцитгер шоғырланады, ал екінші қабаты осы жасушалардып көбею орталығы. Тимустың жұмсақ қабатында лимфоцитгердіи жетілуінде маңызды рөл атқаратьш эіштелиальді жасушалар - Гасселі денешіктері орналасқан. Қазіргі кезде тимус бөліп шығаратыл бірнеше биологиялык белсенді затгар белгілі болып отыр

Олардың іпгінде ең жақсы зертгелгендері тимозин, Т-активин, тимарин, тимопоэтин, тимостимулин. Бул гуморальдік факторлар иммунологиялык процестердің барысьш ретгеуде белсенділік көрсетеді. Айырша без жануарлардың және адамнын жасы үлғаюымен қатар біртіңдеп кішірейе береді. Жатырдағы үрыктыи салмағының 2% тимус болса, жаңа туған нәрестедегі оның үлесі 0,5%. ал кырықа келген адамда 0,01% дейін төмендеп, қартгарда ол тіптен жойылып та кетеді. Адамның картайғанда аурушыл болуы осы бездін жоғалуына байланысты. Тимусы оташылық эдіспен альш гасталған төддердің нашар өсетіні белгілі болып отыр. Мүвдай малдардын канында лимфоцитгердің саны күрт азаяды, иммунитетің сшбір белгілері байқалмайды, міне сондықтан олар жүқпалы ауруларға өте сезімтал келеді. Тимусы кайта салынған жануарлардың ауруға төзімділігі күшейе түседі. Фабридиев қалтасы тек қана күстарда ғана болады. Ол қүстардьщ тік ішегінің үстіңгі бетінде орналасып, клоака Ёеңісгігімен өзек аркылы жалғасқан. Бүл лимфоэпителиалды үлпа Іауық үрығьшың эбриогенезінін 12-13 күндері пайда болып, жеті күмалык балапандарда атрофияға үпшра бастайды. Фабрициев жалтасы да айырша без сияқгы екі қабаттан түрады. Оньщ қатгы Қабатьщца жетілген, ал жүмсак кдбатында жетілмеген В-һимфоцитгері шоғырланған. Сүт қоректілерде бүл ақзаның аналогы жоқ болғандықган В-лимфоциттері сүйек майынан бірден жетілген гүрінде шығады.

Суйек майы - гемопоэздьщ негізгі ақзасы болып табылады. рнда иммундік жүйенің басты жасушасы - лимфощптердің бастапкы іопуляциялары орналасқан. Сүйек майыньщ жасушалары антидене Гүзушілердің стимуляторы (АТС) жэне В-актавин деп аталатын іолипептвдтерді жасап шығарады. Олар антидене түзейтін Касушалардьщ пролиферациясын жэне белсендігін күшейтеді.

Сөл бездсрі антигендерді лимфа қүрамынан үстап қалатын сүзгі ^ызметін атқарады. Олар қан айналымымен тікелей байланыста іолып, лимфоциттерді кеуде өзегі арқылы қуыс көктамырға жеткізіп гүрады.

Кәкбауыр. Бүл ақзаның қызыл жэне ақ пульпалары болады.)ның алғашкысы эритроцитгермен қанығып турады, ал соңғысы Т-, 5-лимфоцитгері жэне макрофагтары бар кэдімгі лимфоидты үлпа юлып табылады. Көктамыр арқылы енген антигендерге кдрсы итвденелер негізінен көкбауырда түзіледі. Қан мен оның Іритроцитгері осы ақзаның иммундық бақылауында болады. Псйер туйіндактары сүт қоректілердің ащы ішегінің кілегейлі Кабығының астында орын тепкен. Кейбір зерттеушілердің жорамалы ройынша олар қүстың Фабрициев қалтасьшын аналогы болып рабылады. Бүл лимфоидтық үлпа гуморальдік иммунитеттін өрістеуіне жауапты В-лимфоцитгеріне өте бай келеді. Жекеленген лимфоидтык түйіндақтар жугқыншакгың, өңештің, асқазанның, ршыс алу жэне несеп бөлу жолдары кабырғаларының ішінде де кездеседі.

Қанның қүрамына эритроциттерден басқа лимфоидты хасушалар, гранулоцитгер жэне моноцитгер енеді. Лимфа (лат. таза су) жэне лимфоидты ақзалар жануарлардың қан айналымын лейкощптермен эмбриогенез кезенінен бастап қаньпсшра бастайды. Лимфа негізінен иммундық жүйенің ең маңызды элементі -лимфоцитгерден турады. Ол канмен бірге денені айналып келіп, сөл бездерінде қаннан қайтадан бөлініп, иммувдық акзаларғ.і жөнелтіледі.