Халықты қорғаудың негізгі әдістері мен принциптері.

-көмекке келген күштердің жүрер долын барлау;

-жолдағы немес апат орнындағы өрттің жайылуына жол бермеу;

-апат болған жердегі баспаналардағы адамдарға көмекке бару, оларға ауа баратын жолдар іздеу, баспананың үстін ашу.

-құлағын үйлер астындағы қалған адамдарды іздестіру.

-зардап шеккендерге дәрігерлік көмек көрсету, ауруханаларға аттандыру

-халықтыхимиялық және радиацияланған аудандарданғ су басқан аудандардан көшіру

-адамдарды олардың киімдерін санитарлық тазалықтан өткізу

+-терр, құрылыстарды, транспортты басқа техниканы химиялық улы заттардан тазарту. Зақымданған ошақтарға барлаушы күштер жіберіледі. Олар радиациялық жағадайды, қорғану құрылыстарының жәйі, апат орнына барар барар жолды, зардап шеккен адамдарды, оларды құтқару шараларын анықтайды. Қираған не радиациялы орында

АҚ күштері кезекпен жұмыс жүргізеді. Адамдарды құтқаруға кәсіпорындардағы біріктірілген отрядтар алдымен жіберіледі. Бұлардың мүмкіндігін күшейту үшін арнайы техника /бульдозерлер, автокрандар,,/бөлінеді. Бұларға көмекке өрт сөндірушілер және ластанған техниканы тазартушылар көмекке келеді. Жасақшылардың күшімен панаханада қалған адамдарды құтқару жұмысы, оларға көмек көрсету, ішке ауа барғызу жағдайы қаралады. Қираған үйлердің астында қалған адамдарды құтқару ең қауіпті жұмыс. Бұл үшін сүймен, темір кесетін ара, ауыр балғалар, техникалардың жаңа түрлері қажет. Іштегі адамдарға кигізетін противогаз, респиратор, шаңға киетін матадан тіккен маскалар болуы керек. Апат болған жерде коммуналдық энергетикалық жүйелер бұзылып,баспананың суға толуы, газдың жарылуы, өрт шығу қауіпі болады. Осының барлығы ескерілуі керек. Суды сырттан жабу, канализация жолдарын басқа бағытқа бұру, сырттағы газ тетігін жабу жұмыстары істелуі керек. Өрт шығармас үшін темекі тартуға, сіріңке жағуға болмайды.Адамдарды қауіпті жерден алыстау жерге әкету жұмыстары қараладыү Зақымдалған жерлерге тиісті ескерту белгілері қойылады, айнала қоршалады, егер жағдай талап етсе адамдар противагазбен жұмыс жасайды. Жұмыс жүріп жатқан жерде аптечкалар, химиялық пакеттер не байлап орау жабдықтары болуы керек. Табиғат дүлейіне су тасу, қар құлау, таудан құлаған су тасқыны, жер сілкіну, қатты дауыл, вулкандардың атуы, құрғақшылық орман торф өрттері т.б. жатады.Барлау қызметі, байланыс жүйесі, хабарлау орындары осындай қауіптің жақындағанын шамалап айта алады, қауіптен сақтану жолдарын алдын ала жоспарлауға мүмкіндік береді.

28. Қорғаныс ғимараттарының түрлері. Қорғаныс ғимараттарына адамдарды қабылдап, орналастыруды және ол жердегі тәртіпті қамтамасыз етуді, панаханаға қызмет көрсететін топтың, жеке құраманың жұмысын ұйымдастыруды осы қорғаныс ғимаратының коменданты – командир жүргізеді.Қорғаныс ғимаратына келген адамдардың жеке қорғаныс құралдары (газ қағаз, респиратор, мақта – мата таңғышы), екі тәулікке жететін азық – түлік қоры, ауыз су қоры,тазалық бұйымдары, ең қажетті заттары мен құжаттары болуы тиіс.

Қажетсіз ғимарат ішінде жүруге, шулауға, темекі тартуға рұқсатсыз керосин шамын, май шамды, электр жарығын инженерлік агрегаттар мен тораптарды қосу мен ажыратуға, панахана аспаптарын, мүлігі мен жабдықтарын рұқсатсыз алуға, белгіленген жерге тамақ қалдықтарын тастауға, коменданттың рұқсатынсыз азық – түлік пен ауыз суға тыйым салынады.

Қорғаныс ғимараттарынан шығу, сырттағы жағдаймен түсетін әмірлар мен дабылдар туралы паналаушыларға коммендант қабылдағаннан кейін, оның бұйрығы бойынша жүргізіледі.

29. Панаханалардың түрлері, оларға қойылатын талаптар. Панаханалар жан-жақты қымталған, радиациялы сәулелердің жолына бөгет бола алатын арнайы салынған баспана. Олардың көмегімен адамдар типті қираған панахананың өзінде үзақ уақыт бола алады, олардың қауіпсіздігі бірнеше төулік бойы қамтамасыз етіледі. Панахананың кіретін және шығатын жерлері болуы керек.

Панаханалар су баспайтын учаскелерде тереңдетілген топыраққа берік материалдардан салынады. Жамылғының төменгі жағы, әдеттегідей, жер бетінен биік орнатылмайды. Панахана еденінің деңгейі жер асты суының деңгейінен барынша жоғары болғаны дүрыс (кем дегенде 0,5 м).

Панахананың сыйымдылығы отыруға (бірінші деңгей) жөне жатуға арналған (екінші және үшінші деңгей) орындардың санымен анықталады. Шағын панахана дегеніміз - 300 адамға дейін, орташасы - 300-600 адамдық, үлкені - 600 ден астам адамдық. Бейбіт уақытта панахана олардың қорғаныс ерекшеліктерін бұзбай, өндірістік және шаруашылық-түрмыстық мақсаттарға пайдалануы мүмкін.

Қорғалған кіретін және шығатын есіктер.

Есіктердің саны панахананың сыйымдылығына байланысты, алайда екеуден аспауға тиіс. Сыйымдылығы 300 адамға дейінгі панаханада бір кіретін есік ұстауға рүқсат етіледі, алайда екіншісі тоннель түрінде апатттық шығатын есік ретінде қызмет етуі қажет. Кіретін есік жасырынатындардың негізгі тобының қозғалысын ескере отырып, панахананың қарсы жағына орнатылады.

Панаханаға өтетін барлық кірер есіктер (тамбур-шлюздері барынан басқалары) ол жер арқылы радиоактивен және улағыш заттардың, биологиялық құралдар және өрт кезінде жанатын өнімдердің түсуінен қор-ғайтын тамбурлармен жабдықталуға тиіс. Тамбурдың сыртқы қабырғасына қорғағыш қымталған есік, ішкі қабырғасына қымталған есік орнатылады. Панахананың апаттық шығар есігі тоннель түрінде жасалады, ол панахананың төбесін жапқан үйіндіден ары шығады жөне баспалдағы бар тік шахтамен аяқталады.

Жылдам тұрғызылатын панаханалар (ЖТП) дер кезінде салынған панаханалардың жеткілікті саны жоқ жағдайда соғыс барысында немесе шабуыл қауіпі кезінде қалалар мен өндіріс обьектілерінде салынады. Олар қысқа мерзімді (бірнеше төулік бойында) темір бетон жиналмалы қүрылысынан немесе ағаш материалынан жасалынады. Мүндай панахананың сыйымдылығы (жататын орынды ескергенде) 150-200 кісілік болады.

ЖТП типті салынған панахана сияқты жасырына-тындарға арналған бөлмеден, сүзгілік желдету қондырғылары, санитарлық топтар үшін арнайы орындары бар, апаттық су қорымен, кіретін жөне апаттық шығатын есіктерімен қамсыздандырылуы тиіс.

30. ТЖ да құтқару және басқа да шұғыл жұмыстарды ұйымдастыру және жүргізу. Төтенше жағдай – белгілі бір аумақтағы апаттан адамдардың өлімі, олардың денсаулығына тигізген әсері қоршаған ортаға және халық шаруашылығы объектісі мен материалдық шығын және елді-мекен жағдайының нашарлауы (ҚР Азаматтық қорғаныс Заңының табиғи және техногендік характері 1 бап). Төтенше жағдай дегеніміз адамдардың қаза табуына әкеліп соққан немесе әкеліп соғуы мүмкін, олардың денсаулығына, қоршаған ортаға және шаруашлық жүргізуші объектілерге нұқсан келтірген немесе келтіруі мүмкін, халықты едәуір дәрежеде материалдық шығындарға ұшыратып, тіршілік жағдайын бұзған немесе бұзуы мүмкін авария, зілзала немесе апат салдарынан белгілі бір аумақтатуындаған жағдай. Төтенше жағдай пайда болу себептеріне қарай табиғи сипаттағы және техногендік сипаттағы төтенше жағдайларға бөлінеді. -көмекке келген күштердің жүрер долын барлау;

-жолдағы немес апат орнындағы өрттің жайылуына жол бермеу;

-апат болған жердегі баспаналардағы адамдарға көмекке бару, оларға ауа баратын жолдар іздеу, баспананың үстін ашу.

-құлағын үйлер астындағы қалған адамдарды іздестіру.

-зардап шеккендерге дәрігерлік көмек көрсету, ауруханаларға аттандыру

-халықтыхимиялық және радиацияланған аудандарданғ су басқан аудандардан көшіру

-адамдарды олардың киімдерін санитарлық тазалықтан өткізу

-терр, құрылыстарды, транспортты басқа техниканы химиялық улы заттардан тазарту.

31. Халықты қорғауда медициналық және жеке құрылғыларды пайдалану. Адамдарды улы заттармен газдардан қорғауға арналған құралдардың ең сенімдісі – противогаздар. Олар өздерінің қорғау принциптеріне қарай сүзуші және айырушы болып 2-ге бөлінеді. Сүзуші прот.-тыныс алу органдарын қорғайтын құрал. Айырушы прот.-ауаны сырттан алмай, өз алдына таза ауа жинақталған ыдыстан демалуға негізделген. Бұлар су астында, өртте, шаңды жерлерде қолд.

Сүзгіш пр. – ГП-4У, ГП-5, ГП-7. олар 3 бөлімнен тұрады: қорабы; бетке киетін бөлігі /резина маска/; сумка. салмағы 2кг. Резина масканың 2 көзілдірік шынысы, 2 клапаны бар.

Пайдалану ережесі: өзіне шақ болу керек. Көзілдірігі терлемес үшін оның шынысының ішіне пленка қояды. Пр.ды 3 түрде ұстайды. 1.оң иық арқылы іліп, дорбасы сол бүйірде болады. 2.киюге дайындалу бұйырығы болғанда аздап алға жылжып, белге жіппен байлап, дорбасының ілгегін ағытады. 3.”газдар” деген бұйрық болғанда прот.ды кию үшін демалысты тоқтатып, көзді жұмып, бас киімді екі аяқ арасына қыстырып, дорбадан масканы алып тез кию керек. Ол әүшін масканың төменгі жағынан 4 саусақпен төмен созып, иекке кигізіп, қолды шығармай жоғары тартып, тез бетке қаптап кию керек. Содан кейін қаттылау 1-2 рет демалып ауаны сырқа шығару керек. Респираторлар– тыныс жолдарын қорғауға ғана арналған.

Жеке қорғаудың медициналық құралдарына жататындар: *радиоактивті шаңға және бактерияға қарсы қолданатын препараттар; *антидоттар; *теріге жартылай санитарлық тазалық өткізуге арналған дәрі-дәрмектер; *дезактивацияны, дегазацияны, дезинфикацияны өткізетін құралдар; *дененің радияциялық сәулелерге қарсылығын күшейтетін аптечка Ё1, 2 – дәрі-дәрмектер. Киетін жеке қорғаныс киімдеріне камбинезон, қорғаушы костюм, жеңіл қорғаушы костюм Л-1, резина етік, подшлемник, резина қолғаптар, қорғаушы алжапқыштар жатады.

 

Сұрақтары:

1.ТҚН тур28. Қорғаныс ғимараттарының түрлері.алы негізгі терминдер және түсініктер.

2.Төтенше жағдайда (ТЖ) халықты басқару және ұйымдастыру бойынша негізгі заңдар және заңдылықтар.

3.ҚР Үкіметінің 28.08.1997ж «ТТС ТЖ-ды ескеру және жоюдың мемлекеттік жүйесі туралы қаулысы.

4.ТЖ Министрлігінің құрылымы және оның жұмысы.

5.ТЖ Министрлігінің пайда болу тарихы.

6.Шаруашылықта қолданылатын күшті әсер ететін улы заттардан қорғану (хлор, аммиак).

7.Шаруашылықта қолданылатын күшті әсер ететін улы заттардан қорғану (сынап, аммиак)

8.Жүйке жүйесін зақымдайтын улы заттар.

9.Қазақстандағы көлік апат\ң болу себептері

10.Өрт,жарылыс және су тасқындары болғандағы іс әрекеттер.

11.Жер сілкіну құбылысы және түсініктері

12.Қазақстандағы жер сілкіністеріне қауіпті аймақтар

13.Жер сілкінісін бағалау(Рихтер,МSK 64 ара қатынасы)

14.Халықты радиациялық қауіптен қорғау.

15.Халықты химиялық қауіптен қорғауда жүргізілетін шаралар

16.Зақымдану ошағындағы химиялық жағдайды бағалау.

17.Химиялық бақылауды ұйымдастыру және жүргізу.

18.Химиялық қаруды қолданудағы адамға әсері (топтары).

19.апатқа алып келетін қару.ң түрлері.

20.Төтенше жағдайды әсер ететін апаттар.

21.ядролық қарудың жарылыс ошағы (талқандау факторлары)

22.Азаматтық қорғаныстың инженерлі-техникалық шараларын жобалау нормалары.

23.Халықты бейбіт және соғыс уақытында инженерлік қорғау.

24.ТЖ-да эвакуациялық шаhаларды ұйымдастыру(жалпы ережелері,жоспарлау).

25.Қазақстандағы табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар.

26.Энергетика объектілерінде болуы мүмкін апаттардың түрлері.

27.Халықты қорғаудың негізгі әдістері мен принциптері.

28.Қорғаныс ғимараттарының түрлері.

29.Панаханалардың түрлері, оларға қойылатын талаптар.

30.ТЖ да құтқару және басқа да шұғыл жұмыстарды ұйымдастыру және жүргізу.

31.Халықты қорғауда медициналық және жеке құрылғыларды пайдалану.