М±най ±њѓыларын мењгеру єдістері

¦њѓыны мењгеру-аѓымды шаќыру жєне ондаѓы µнімділікті арттыру операцияларыныњ технологиялыќ комплексі ол ќабаттыњ м‰мкіндктеріне сєйкес тањдалады. ¦њѓыны ќабатќа µткізгеннен кейін ќабатты ашу жєне шегендеу ±њѓысын перфорациялау, кейде оны ќабатты екінші ќайтара ашу деп те атацды, ±њѓыны т‰п аймаѓы єсіресе ашылѓан ќабат ‰сті ж±ќа сазды известтен немесе сазды ќабыќшамен ластанѓан болады.

Менгеру маќсаты-коллекторлардыњ табиѓи µткізгіштігі ±зындыѓы бойынша, ќабаттаѓы перфорацияланѓан коналдыњ ашыќ бетіне дейін ќалпына келтіру жєне ±њѓы µнімін оныњ сєйкес потенциялыды м‰мкіндігінше алу.

Ќабатты менгеру єдістері ќысым µте жоѓары болѓанда, яѓни фонтандауды к‰ткен жаѓдайда жєне ќысымы аз, яѓни ашыќ фонтандау ќаупі жоќ жєне механикаландырылѓан єдіс ќолданылатын болып екіге бµлінеді. М±най µндіру практикасында кµптеген ашыќ фонтанды ±њѓыларыныњ ±заќ уаќыт жануы, оныњ себебі ќабатты ашу жєне ±њѓыны мењгеру технологиясын б±зылыу салдарынан болады. М±ндй ќ±былыстар ±њѓыныњ істен шыѓуымен ќоймай, кен орынныњ µзініњ µнімі азаюына єкеліп соќтырады.

Аѓым шаќырудыњ негізгі алты єдісін атап айтуѓа болады:

- тартание

- поршендеу

- ±њѓы с±йыѓын біршама жењіліне аудару

- компрессорлы єдіс

- газды с±йыќ ќоспаны айдау

- терењ сораппен сору

Тартание-б±л ±њѓыда с±йыќты 16мм ж±ќа ќанатты лебедка кµмегімен желогнка т‰сіру арќылы алу. Желонка 8м ±зындыќты ќ±бырдан дайындалады, оныњ тµменінде штокты клапан бар, яѓни шток белгілі бір жерге тірелгенде клапан ашылады. Желонка диаметрі кµбіне шегндеу ќ±бырыныњ 0,7 диаметірінен аспайды. Желонканыњ жоѓарысында ќанатќа бекітілген ќысќыштар ќарастырылѓан желонканы бір т‰сіргенде с±йыќ кµлемі 0,06м³ тен аспайды.

Поршенде- поршендеуде поршен немесе сваб диаметрі (25-37,5мм) клапанды ќ±быр к‰йінде болады. Ќ±бырдыњ сыртќы бетінде серпімді резиналы менжеттер (3-4мт) сымды ќор арќылы ±сталѓан. Поршень с±йыќ баѓанына т‰сірілгенде с±йыќ поршень арќылы поршень ‰сті кењістігіне µтеді. Кµтерілгенде клапан жабылады, ал манжеттер с±йыќ баѓанасын ќысып т±рѓан ќысым арќылы, НКТ ќабырѓаларына ќысылып, тыѓыздалады. Поршенді єдісте де саѓа ашыќ ќалады, ол єр ќарай к‰тпеген ќауіптердіњ болуымен байланысты.

Ќабат с±йыѓын ауыстыру. Ауыстыру ±њѓыѓа т‰сірілген НКТ жєне гермотизацияланѓан саѓада ж‰ргізіледі, б±л лаќтырылуларды жєне фонтанды ќ±былыстан ќорѓайды. Б±рѓылаудан шыќќан ±њѓы єдетте сазды ќоспамен толтырылѓан болады. ¦њѓыны жуу сумен немесе газдандырылѓан м±наймен болсын жуѓанда, оныњ т‰п ќысымын мына кµлемге азайтуѓа болады:

(1)

м±ндаѓы сазды ќоспа тыѓыздыѓы; жуу с±йыѓыныњ тыѓыздыѓы; НТК т‰сірілген терењдік; ±њѓы ќисыќтарыныњ орташа б±рышы.

Осындай єдіспен ќабат ќысымы ‰лкен жєне мењгеруге жаќсы берілетін коллекторлары бар ±њѓылар мењгеріледі. (1) формуладан кµріп отырѓандай сазды с±йыѓйн м±найѓа ауыстырѓанда, максималды ќысымныњ т‰суі тек барлыќ ќысымнан 25% ѓана азаяды.

Осыдан да єдістіњ ќолданылуы шектеледі. ¦њѓыда с±йыќтыњ ауыстырылуы сорапты агрегат кµмегімен ж‰реді, ал кейде б±рѓылау сораптарымен де іске асады. Кей жаѓдайларда берілген кенорында игеру кезіндегі ќауіпсіздік жєне сенімділік біршама бар болса, онда ќосымша поршенді єдісте ќолданылады.

Мењгерудіњ компрессорлы єдісі фонтанды ±њѓыны мењгеруде, жартылай фонтанды жєне біршама механизацияланѓан ±њѓыларда ќолдануда кењ µріс алды. ¦њѓыѓа НКТ тізбегі т‰сіріліп ал саѓасында фонтанды арматура ќондырылады. Ќ±быр аралыќ кењістікке ќозѓалмалы компрессордан айдау ќ±быры ќосылады.

Газды айдаѓанда ќ±быраралыќ кењістіктегі с±йыќ НКТ башмагына дейін ыѓыстырылады немесе НКТ-ныњ т‰сірілу тесігіне дейін ол сєйкес терењдікте алдын ала жасалады. Газ НКТ-ѓа келіп, ондаѓы с±йыќты газдайды. Нєтижесінде т‰п ќысым біршама тµмендейді. Газдыњ шыѓымын баќылп, мµлшерлей отырып (ауа): ќ±бырдаѓы газды –с±йыќ ќоспаныњ тыѓыздыѓын, сонымен бірге т‰п ќысымын да Р₃ –да мµлшерлеуге болады. болѓанда аѓым басталады, осыдан ±њѓы фонтанды немесе газлифті режимге µтеді. Тєжірибе жєне т±раќты аѓым алѓаннанкейін ±њѓы аѓымы стационарлы режим ж±мысына ауыстырылып, ж±мысын жалѓастыра береді.

Мењгеру герматизацияланѓан ±њѓыларда процесстіњ параметрлерін ‰здіксіз баќылаумен ж‰реді. Сондыќтан єдіс біршама ќауіпсіз жєне ќабатќа депрессияны єсер еткізуде біршама тиімділіктерге жетеді. Біраќ компрессорлы мењгеру єдісі б±зылѓыш, т±раќсыз компрессорларда ќолдану ж±мысы шектеулі кей аудандарда ±њѓы терењдігі 4500-5500 метрде мењгеру ќасиеттілігі туады, ал терењдіктіњ µсуі ол да компрессорлы мењгеру єдісін ќолдануда оныњ ж±мысын шектейді.

Ќабат энергиясын с±йыќ шыѓаруда жєне єрт‰рлі жууларда барынша пайдалану ‰шін НКТ башмагы перфорацияныњ жоѓарѓы тесігіне дейін т‰сіріледі. С±йыќ баѓанасын НКТ башмагына дейін ыѓыстыру ‰шін, єсіресе µте ‰лкен терењдіктерде бірнеше мегапаскальѓа дейін кµтеретін ќуатты компрессорлар керек. Б±л мењгеруді ќиындатады, сондыќтан ќ±быр тізбегінде алдын ала аныќталѓан терењдіктерде т‰сірілетін тесіктер деп аталатындар жасалады. Ќ±быр аралыќ µтіп жатќан с±йыќ баѓанасы осы тесікке келгенде, айдау газы НКТ арќылы с±йыќќа ќосылып тесіктен жоѓары с±йыќ баѓанасын газдайды. Егер НКТ-даѓы с±йыќ баѓанасыныњ тесіктен кейінгі газдалѓан ќысымы Р₁ болса, онда т‰п ќысым Р_с мынаѓан тењ

(2)

М±ндаѓы т‰п терењдігі (жоѓарѓы перфорацияѓа дейін); т‰сіру тесігі терењдігі; ±њѓы с±йыѓыныњ тыѓыздыѓы; ±њѓы ќисыѓыныњ орташа б±рышы.

Айдалѓан газѓа дейінгі т‰п ќысым

(3)

(2) (3) тен есептеп ќабат депрессиясын аныќтаймыз.

(4)

Біраќ L діњ кµбеюімен Р₁ де кµбейеді, ол негізінен айтќанда газ шыѓымына тєуелді, біраќ (4) формулада аныќталѓан гидростатикалыќ ќысымнан 7-10% тыќ артыќ т‰сірілмейді. Сондыќтан терењ ±њѓыларда мењгеру ‰шін жоѓары ќысымды беретін компрессорлар ќолданылуы керек.

¦њѓыны газды с±йыќ айдау арќылы мењгњру. ¦њѓыѓа газды с±йыќ айдау арќылы мењгеруде таза газдыњ орнына ќ±быраралыќ кењістікке газ ќоспасын айдайды. Б±ндай газды с±йыќ ќоспаныњ тыѓыздыѓы айдалатын газ жєне с±йыќ шыѓыныныњ ќатынасына байланысты. Б±л процесс параметрлерін ќадаѓалап отыруѓа м‰мкіндік береді. Газды с±йыќ ќоспаныњ тыѓыздыѓы таза газ тыѓыздыѓынан кµп болѓандыќтан, ол біршама терењ ±њѓыларды ќысымы аз компрессорлар кµмкгімен менгеруге кµмегін тигізеді. Б±л процесс ќиын.

Газды с±йыќ ќоспа айдаѓанда ауа кµпіршіктеріне Архимед к‰ші єсерінен олар аѓымда бетке шыѓады. Бетке шыѓу жылдамдыѓы газды кµпіршіктердіњ µлшеміне байланысты, с±йыќ т±тќырлыѓына жєне оныњ тыѓыздыѓына байланысты: кµпіршік ќаншалыќты кіші, оныњ бетке шыѓу жылдамдыѓы соншалыќты аз. Одан басќа газ НКТ башмагына жетпей, т‰п ќысымы азайады. Біршама ќажетті жылдамдыќ болу ‰шін ‰лкен шыѓымдар болуы ќажет. Процесстіњ ќажетті жылдамдыѓын 0,8-1 м/с болса процесс ќуанарлыќтай нєтижеге жетеді.

Т‰птен ауыр т±нбаларды ашып шыѓу ‰шін єдетте керу, жуу ќолданылады. Сондыќтан ГСЌ айдау, ол жуудан кейін іске асады, олда керу, жуу ж‰йесіндей жолмен ж‰ргізіледі.

ГСЌ айдау кезіндегі балансты ќысымды саќйналы кењістіктегі сораптыњ ќысымы максималды болѓан кездегі мєнді жазып аламыз. НКТ башмагќа дейін с±йыќќа толтырылып; ол ќ±быр сырты кењістік ГСЌ толтырылсын; сонымен бірге екі ж‰йеніњ ќозѓалу жылдамдыѓы ГСЌ айдау жылдамдыѓына тењ болѓан жаѓдайды ќарастырып кµреміз.

а_т-с±йыќтыњ НКТ да ‰йкелу жерінен ќозѓалыс жылдамдыѓын жоѓалту; С±йыќта.

а_к-с±йыќтыњ саќиналы кењістікте ‰йкелу єсерінен ќозѓалыс жылдамдыѓын жоѓалту; ТСЌ-да.

Кері жуудаѓы НКТ башмак ќысымы саќиналы кењістік жаѓынан мынаѓан тењ:

(5)

башмак ќысымы НКТ жаѓынан тењ:

(6)

М±ндаѓы -саќиналы кењістікте ГСЌ тыѓыздыѓыныњ орта айдау мєні; -ќйсаю б±рышы; -саќиналы кењістіктіњ саѓасындаѓы айдау ќысымы; -жылдамдатылѓан еркін ќ±лау.

Осыдан Р_т=Р_см; сондыќтан (5) жєне (6) ны тењестіре отырып L-ді шешкенде мынаны аламыз;

; (7)

(7)формула НКТ башмагыныњ берілген мєндерде шектеулі терењдігін аныќтайды.

(7) формуладан саѓалыќ ќысымды аламыз, ол ГСЌ-ныњ айдау ‰шін берілген L терењдікке НКТ-і т‰сіруге ќажет:

(8)

Р_у; L; -мєндері єдетте белгілі болады. жєне олар -єдеттегідей ќ±быр гидравликасы формуласымен аныќталады; ал жєне -ЭВМќолдану арќылы ќиын тењдеулермен аныќталады.

С±йыќтыњ орналасу мµлшеріне байланысты, ГСЌ айдау ќысымы ‰лкейе береді, ГСЌ НКТ башмагына жаќындаѓанда ќысым максимумѓа жетеді. ГСЌ НКТ –ѓа т‰скенде айдау ќысымы азайа бастайды.

 

Негізгі: 1[90-100], 3[13-42], 1[100-113], 3[43-61],1 [113-133],[62-94]

Баќылау с±раќтары:

1. Ќабатты ашудыњ неше єдісі бар?

2. ¦њѓы т‰бініњ т‰пкі конструкциясын атањыз?

3. Перфорациялы т‰бі бар ±њѓыныњ ќандай артыќшылыѓы бар?

4. Несовершенный ±њѓысыныњ ќандай т‰рлері болады?

5. Гидравликалыќ совершенство коэффиценті деп нені айтамыз?

6. Ќандай ±њѓы фильтірлері бар?

7. Перфорация дегеніміз не?

8. Ќандай перфораторлар бар?

9. Гидротопыраќ арынды перфорацияда ќ±мды- с±йыќ жасаудыњ неше єдісі бар?

10. Мұнай ұңғыларын игеру дегеніміз не?

11. Меңгерудің мақсаты не болып табылады?

12. Сұйық шақырудың негізгі неше түрі бар?