Практикалыќ (семинарлыќ) сабаќтыњ жоспары

1 Практикалыќ сабаќ. Ќабат м±найыныњ физикалыќ ќасиеттерін есептеу. Ќабат суларыныњ физикалыќ ќасиеттерін есептеу. Су м±най ќоспасыныњ физикалыќ ќасиеттерін есептеу.

Тапсырма. жєне кезінде, бір рет газдандыру процесінде м±найдыњ физикалыќ ќасиеттерін аныќтау. Аныќтау керек ќабат суында еріген т±здыњ массалыќ концентрациясын, ќабат суыныњ газ ќаныѓуын жєне кезінде ќабат ќысуыныњ кµлемдік коэффициентін, ќабат суыныњ тыѓыздыѓын, ќабат суыныњ т±тќырлыѓын, ќабат суыныњ беттік керілуін.

әдістемелік ұсыныс: зат к‰йініњ негізгі термодинамикалыќ параметрлерін, к‰й тењдеуін аныќтау жєне оны есептеу кезінде ќолдану.

Қосымша.: 8[12-30], 9.[19-40]

Баќылау с±раќтары:

1. Температуралыќ корреляцияны ескергкенде, ќабат м±найыныњ газ ќаныќќандыѓы ќалай аныќталады?

2. Ќабат жаѓдайында м±найда еріген газдыњ салыстырмалы тыѓыздыѓы ќалай аныќталады?

3. Температуралыќ корреляцияны ескергенде, ќабат суыныњ газќаныќќандыѓы ќалай аныќталады?

4. Ќабат суыныњ кµлемдік коэффициенті ќалай аныќталады?

5. Ќабат суыныњ т±раќтылыѓы ќалай аныќталады?

6. Ќабат суыныњ газбен шекарада беттік керілуі ќалай аныќталады?

2 Практикалыќ сабаќ. ¦њѓыманы мењгеру. ‡йкеліс кезінде жоѓалтуды есептеу. Т‰птік аймаќты ќышќыл ерітіндісімен µњдеу.

Тапсырма. Домалаќ ќималы ќ±бырда ‰йкелістегі жоѓалтуларды есептеу. Жергілікті ќарсыласуы бар сќиналы сањылаудаѓы‰йкелісті жоѓартуларды табу. Т‰птік аймаќты т±з ќышќылы µњдеу ќажетті реагент мµлшерін аныќтау жєне µњдеудіњ жоспарын ќ±ру. Ќышќыл ерітіндісін дайындау реті. ¦њѓыны µњдеу.

Әдістемелік ұсыныс:

Есептеу кезінде, ломинарлы ќ±рылымды жєне турбулентті режим кезінде, Ньютондыќ жєне Ньютондыќ емес т±тќыр пластикалыќ с±йыќтар ќозѓалысын ќарастыру.

Қосымша.: 8[75-92], 9.[76-94], 9.[210-215]

Баќылау с±раќтары:

1. Домалаќ ќималы ќ±бырды ‰йкеліс кезінде жощѓалтулар ќалай аныќталады?

2. Саќиналы сањылауда ‰йкелістегі жоѓалтулар ќалай аныќталады?

3. Жергілікті ќарсыласуы бар саќиналы сањылауда ‰йкелістегі жоѓалулар ќалай аныќталады?

4. Стабилизатор деген не жєне оныњ кµлемі ќалай аныќталады?

5. Ингибитор деген не жєне оныњ кµлемі ќалай аныќталады?

 

№3Практикалыќ сабаќ. Ќалыптасќан шыѓым єдісімен ±њѓыманы зерттеу. М±най ±њѓымасыныњ кµтеру ќ±бырыныњ баѓанасында газ с±йыќ ќоспасыныњ ќозѓалысын гидродинамикалыќ есептеу.

Тапсырма. µнімділік коэффициентін жєне дипрессия ‰лесін аныќтау, т‰птік аймаќтыњ гидро µткізгіштігін шамалы баѓалау.

Әдістемелік ұсыныс:

Ќалыптасќан шыѓын єдісімен зерттеу берілгендерін µњдеу кезінде сендикаторлыќ диаграмма т±рѓызылады. Индикаторлыќ диаграммаларды екі н‰ктені алып, ±њѓыманыњ µтімділік коэффициентін аныќтайды. Кейінгі есептеу Дюпюн формуласымен есептеледі.

Қосымша.: 8[30-47], 9.[94-97], 8. [96-129],

Баќылау с±раќтары:

1. Индикаторыќ сызыќ деген не?

2. ¦њѓыманыњ µтімділік коэффициенті деген не?

3. Жетілмеген ±њѓыманыњ келтірілген радиусы деген не?

4. ¦њѓыманыњ жетілмеу т‰рлері

5. Газ с±йыќ ќоспасыныњ ќ±рылымы?

6. Газдыњ салыстырмалы жылдамдыѓы деген не?

7. Идеал ќоспа деген не?

№4 Практикалыќ сабаќ. Фонтанды кµтергішті есептеудіњ аналитикалыќ єдісткрі. Газ лифт ±њѓымасыныњ жіберу ж‰йесін есептеу.

Тапсырма. Фонтандардыњ минималды т‰птік ќысымын аныќтау. ¦њѓыма ‰шін фонтандардыњ басы мен аяѓындаѓы жаѓдайды ескергенде фонтан кµтергіштіњ диаметрін аныќтау.

Фонтандардыњ шартты ќабаттан келетін, ќоспаныњ тиімді газ факторыныњ жєне газ с±йыќ кµтергіш ж±мыс жасауына, газдыњ салыстырмалы шыѓыны арасында ќатынаспен аныќталады. ¦њѓыма фонтандау ‰шін тиімді газ факторы, кµтергіштіњ оптималды режим ж±мыс кезінде, газдыњ салыстырмалы шыѓыныныњ кµп немесе тењ болу керек. Жіберу ќысымын есептеу кезінде, с±йыќтыќ ќабатымен толыќ жартылай жыртылуын жєне ж±тылудыњ болмаѓан жаѓдайывн ќарастырады.

Қосымша.: 8[183-198], 9.[147-167]

Баќылау с±раќтары:

1. Оптималды режим деген не?

2. Максималды режим деген не?

3. Газдыњ салыстырмалы шыѓымы деген не?

4. Тиімді газ факторы деген не?

5. Жіберу ќысымы деген не?

6. Газлифт кµтергішініњ ќандай конструкциясы бар?

7. Жіберу ќысымыныњ тµмендетудіњ єдістері?

8. Жіберу ќысымыныњ жалпы формуласы?

9. Газлифт клапындарыныњ т‰рлері?

 

№5 Практикалыќ сабаќ. Ш¦СЌ ќ±растыруды тањдау.

Сорап ќабылдауында газдыњ сиперация коэффициентін есептеу.

Тапсырма. Табу керек ¦њѓымылыќ штангалыќ сораптыњ т‰сіру терењдігін R_н, плунжер диаметрін Д_пќ жєне ±њѓымалы штангалыќ сораптыњ т‰рін, сорапта компрессорлы ќ±быр баѓанасыныњ конструкциясын. Сораптыњ ќабылдау жерінде газдыњ салыстырмалы ќозѓалыс жылдамдыѓын, ќ±бырлыќ газ факторын, бос газдыњ шыѓынын жєне газ с±йыќ ќоспаныњ шыѓынын аныќтау керек. Газдыњ зиянды жеррін ескере отырып, терењдік сораптардыњ толу коэффициентін аныќтау.

Әдістемелік ұсыныс:

¦њѓыман штангалы сораппен пайдалануды жобалау кезінде, тербермелі- станоктыњ жєне электроќозѓалтќыштыњ тип µлшемін, ±њѓымал сораптыњ т‰рін жєне диаметрін, кµтеру ќ±бырыныњ кострукциясын тањдайды жєне келесі параметрді есептейді: сорапты т‰сіру терењдігін, айдап шыѓару режиміне ±зындыѓын жєне тербеліс санын, штангалы баѓананыњ конструкциясын табу керек. Ќ±бырлы газ факторын жіне оѓан сєйкес ќаныѓу ќысымын аныќтау ‰шін формуланы ќолданѓанда, сораптыњ ќабылдануындаѓы температура кезіндегі ќаныѓу ќысымыныњ орнына, оныњ ќабат температурасы кезінде сєйкс мєні ќабылдайды. Сорап цилиндіріне келіп т‰сетін бос газдыњ єсерін толу коэффициентімен аныќтайды.

Қосымша.: 8[183-198], 9.[147-167]

Баќылау с±раќтары:

1. Ш¦СЌ жер ‰сті жєне жер асты жабдыќтарына не кіреді?

2. Штангалы сораптыњ ќандай т‰рлері бар?

3. Сорап ќабылдауында газ факторы ќалай аныќталады?

4. Факторлы газ факторы ќалай аныќталады?

5. Газ с±йыќ ќоспаныњ сорап арќылы тєуліктік шыѓыны ќалай аныќталады?

6. Сорап цилиндірінде бос газдыњ болмауы кезінде толу коэффициентін ќалай аныќтайды?

7.. Сорап цилиндірінде бос газдыњ болуы кезінде толу коэффициентін ќалай аныќтайды?

 

№6 Практикалыќ сабаќ. Штангалы баѓананыњ конструкциясын тањдау.

Тапсырма. Штанга материалыныњ маркасын тањдау, ќажетті сатылар санын, єр сатыныњ штанга диаметрін жєне ±зындыѓын аныќтау.

Әдістемелік ұсыныс:

¦њѓыманы штангалы сораппен пайдалануды жобалау кезінде, ењ жєй жєне жылдам єдісі арнайы кесте бойынша штанга баѓанасыныњ конструкциясын тањдау керек. Біраќ, б±л кесте бойынша тањдалѓан штангалы баѓаны берік емес болуы м‰мкін, сол ‰шін кейінгі есептеу кезінде, оныњ кнструкциясы дєлелдену керек.

Қосымша.: 8[199-202], 9.[169-174]

Баќылау с±раќтары:

1. Штангалы баѓаны конструкйиясын тањдау ‰шін, арнйы кестені ќолданѓан кезде нені білу керек?

2. ¦зындыѓы бойынша ќандай штангалар бар?

3. Штанганыњ номиналды диаметрі

№7 Практикалыќ сабаќ. Штангалы баѓанаѓа т‰сетін ж‰ктемені есептеу.

Тапсырма. Статикалыќ жєне динамикалыќ ж‰ктемелі ќуатын аныќта. Максималды циклдіњ ќуатын, циклдіњ минималды ќуатын, амплитудалыќ жєне орташа ќуатын аныќтау.

Әдістемелік ұсыныс:

¦њѓымалы сорап ж±мысыныњ цикл бойы, сорап штангасыныњ баѓанасына шама жєне баѓыты бойынша т±раќты, сондай аќ айнымалы ж‰ктеме єсер етеді. Практикалыќ есептеу ‰шін, максималды жєне минималды ж‰ктемені аныќтауѓа арналѓан жай формуланы ќолданылады. Штангалы баѓананыњ кµлденењ ќимасына єсер ететін ќуат, циклді µзгереді. Штанга баѓанасы ж±мысы кезінде кµлденењ ќимадаѓы ќуаттыњ µзгеру циклі симметриялы емес. Б±л жаѓдайда баѓананыњ ж±мыс сенімділігі тек максималды ќуатпен ѓана емес, µзгеру амплитудасыменде аныќталады. Ќуаттыњ µзгеру циклініњ бір сипаттамасы ретінде циклдіњ елтірілгген ќуаты шартты шамасын ќолданамыз.

Қосымша.: 8[202-213], 9.[174-179]

Баќылау с±раќтары:

1. Т±раќты ж‰ктемегк не жатады?

2. Айнымалы ж‰ктемеге не жатады?

3. Статикалыќ ж‰ктеме ќалай аныќталады?

4. Динамикалыќ ж‰ктеме ќалай аныќталады?

5. Циклдіњ максималды ќуаты ќалай аныќталады?

6. Циклдіњ минималды ќуаты ќалай аныќталады?

7. Амплитудасы жєне орташа ќуат ќалай аныќталады?