Бас жоспарды жобалаудың негізгі принциптері

 

Бас жоспарды әзірлеу кезінде келесі негізгі принциптерді басшылыққа алады:

1.Цехтердің орналасуы өндірістік процестің және өндірісті ұйымдастырудың талаптарына сәйкес келуі, өндірістік процестердің ағымдылығын, қолайлы көліктік байланыстарды және олардың автоматтандырылуы үшін жағдайларды қамтамасыз етуі керек. Өндірістік ағымның бағытына қарай бас жоспардың келесі сұлбаларын ажыратады:

а) кәсіпорынның үлкен өсіне перпендикулярлы түрде бағытталған көлденең ағыммен (2.3-сурет, а);

б) кәсіпорынның үлкен өсіне параллель бағытталған бойлық өндірістік ағыммен (2.3-сурет, б);

в) өндірістік ағымның құрамдастырылған (бойлық және көлденең) ағымымен (2.3-сурет, в).

Қолайлы көліктік байланыстар бірінші орында көліктің әртүрлі түрлерінің үйлесімді үйлестірілуі деп түсінеміз және цехаралық және ішкі цехтік көліктің өзара және негізгі өндіріс технологиясымен үйлесуіне қысқа және тікелей көліктік коммуникациялар ең қолайлы.

2. Аумақты зоналау жүргізілуі керек, яғни өндірістің түрі мен ғимараттар мен үймереттердің көлікті жақсарту мақсатында цехтердің біртекті топтары бірлестігі болып тағайындалуына қарай оның нақты бөлінуі: энергия пайдалану, сумен қамту, көліктік қызмет көрсету, өрт қауіпсіздігі және санитарлық-гигиеналық шарттар. Зоналауды орындау мысалы 2.4-суретте (а, б, в.) көрсетілген.

 

 

 

I – шикізат қоймасы; II – дайындау цехтері; III – өңдеу цехтері; IV – жинау цехі және дайын өнім қоймасы; V – теміржол жолдары

1 – зауыт басқару; 2 – зертхана; 3 – қойма; 4 – шойын құю цехі; 5 – механика жинау цехі; 6 – болат құю цехі; 7 – темір соғатын цех; 8 – жөндеу цехі; 9 – қазандық.

2.3-сурет - Бас жоспардың сұлбалары а) көлденең; б) бойлық; в) өндірістік циклдың құрамдастырылған орнымен

 

а) қарапайым тоқсандық салу;

б) блоктық тоқсандық және көп тоқсандық;

в) периметрлік тікбұрышты түрдегі салу

 

2.4-сурет - Аумақтарды зоналау және салу сұлбалары

1. Кәсіпорынның цехтерін орналастыру бойынша тұтас жоспарлық шешімді қамтамасыз ету қажет, бұл құрылысқа бөлінген аумақты дұрыс пайдалануға мүмкіндік береді. Сонымен, келесі салу жүйесін ажыратады: қарапайым тоқсандық (2.4-сурет, а), блоктық (2.4-сурет, б), периметрлік (2.4-сурет, в) және т.д. Салу тығыздығын жоғарылату мақсатында ғимараттарды барынша блоктау, шағын цехтерді, қоймаларды, үймереттерді біріктіру, тік көлбеу және тік көлікті қолданумен көп қабатты ғимараттарды (элеваторлар, құбырлар, арнайы конвейерлер және т.с.с) пайдалану қажет.

Тұтастық көрсеткіштермен, салу тығыздығымен, меншікті ауданмен, коэффициентпен қатар бағаланады.

Салу тығыздығы барлық ғимараттар мен үймереттер аудандарының сомасының теміржолдар, автожолдар желісінің жалпы ауданына қосумен қоршаудағы кәсіпорынның ауданына өзара қатынасы ретінде %-те анықталады. Ол келесі формула бойынша анықталады:

 

, (2.3)

 

мұнда – i –ші объектінің ауданы, м²;

– құрылысқа алынған қоршаудағы кәсіпорынның жалпы ауданы, м².

Салу коэффициенті деп жалпы ауданға тұрғын үй, инженерлік корпус, есептеу орталығын салумен қоса жалпы ауданға салынған аудандардың сомаларының қатынасын айтады.

 

, (2.4)

 

мұнда – басқа үймереттердің аудандары және берілген объектілердің құрылысына бөлінген аудан.

Меншікті аудан – шығарылатын өнімнің көлеміне құрылысқа бөлінген жалпы ауданның қатынасы, яғни

 

. (2.5)

 

Мысалы, қара металлургияда бұл көрсеткішті болаттың 1 млн.т ауданның қатынасы ретінде өлшейді; автокөлік өнеркәсібінде автокөліктің 1 б. келетін аудан ретінде, өндіруде – карьер ауданының берілетін тау массасының көлеміне және т.б.

2. Кәсіпорын кешенінде аралық өнімді шығара алатын техникалық өндірістерді енгізу ойын басшылыққа ала отырып, кәсіпорынның құрылысы мен әрі қарай дамуының кезектілігін, кезең-кезеңмен орындалуын алдын ала қарастыру қажет. Мысалы, машзауыты үшін бірінші орында дайындау, содан кейін өндіру цехтерін, ең соңында жинақтау цехтерін салу қажет; металлургиялықта – домна цехін, содан кейін болат қорыту және илемдеу және т.с.

3. Жобада алаңқайдың климаттық, инженерлік-геологиялық және топографиялық ерекшеліктері ескерілуі керек. Осы мақсатпен әрбір алаңқай үшін «Роза ветров» деп аталатын, румбалар бағыттары бойынша бағытталған ауа массалары қозғалысының ерекше кестесі құрылады (2.5-сурет).

 

 

2.5-сурет- «Роза ветров» деп аталатын, румбалар бағыттары бойынша

бағытталған ауа массалар қозғалысы

 

Мұндай кесте газ- және шаң шығарғыш өндірістер құрылысына орын таңдау үшін қажет. Сонымен, кәсіпорын мен елді-мекенді шаңдатпау және түтіндетпеу, зауыт пен елді-мекеннің аумағына зиянды заттардың түсуіне жол бермеу үшін қорғау шараларын және қорғайтын жасыл зоналарын алдын ала қарастырады.