ПРАГРАМА КУРСА
«КРЫНІЦАЗНАЎСТВА ГІСТОРЫІ БЕЛАРУСІ» Уводзіны Прадмет i задачы крынiцазнаўства гiсторыi Беларусi. Крынiцазнаўства ў сiстэме спецыяльных гiстарычных дысцыплiн. Тыпы і віды крыніц па гiсторыi Беларусi. Роля пiсьмовых крынiц для вывучэння гiсторыi Беларусi. Архiўныя матэрыялы па гiсторыi Беларусi, iх выяўленне i аналiз. Асноўныя публiкацыi крынiц па гiсторыi Беларусi. ПІСЬМОВЫЯ КРЫНІЦЫ І. ДакументальныЯ крынiцы Тэма 1. Заканадаўчыя дакументы Агульная характарыстыка заканадаўчых дакументаў як гiстарычнай крынiцы. Закон і права: суадносіны паняццяў. Заканадаўчая працэдура на розных этапах развіцця дзяржавы. Матэрыялы заканадаўства зямель Русi IX – XIII ст. Спасылкi на «закон рускi» ў дагаворах Русi з грэкамi. «Руская праўда» як крынiца па сацыяльна-эканамiчнай гiсторыi зямель Русi IX – XIII ст. Кароткая, Падрабязная i Скарочаная «Руская праўда», этапы яе вывучэння. Звычаёвае права. Суадносіны звычаёвага і пісьмовага (грамадзянскага і царкоўнага) права. Полацкая i Смаленская граматы XIII ст. Крыніцы права Вялiкага княства Лiтоўскага. Вiды заканадаўчых дакументаў XIV – XVIII ст. Прывiлеi, iх класiфiкацыя. Роля прывiлеяў у працэсе афармлення саслоўных правоў магнатаў i шляхты. Судзебнiк Казiмiра IV, яго месца ў сiстэме развiцця заканадаўства Вялiкага княства Лiтоўскага. Статуты (1529, 1566, 1588) як гiстарычная крынiца. Пастановы (канстытуцыi) сеймаў Вялiкага княства Лiтоўскага i Рэчы Паспалiтай. Асноўныя публiкацыi матэрыялаў заканадаўства Вялiкага княства Лiтоўскага. Помнікі кананічнага права. Прыватнае права. Тыпы i вiды заканадаўчых дакументаў канца XVIII – пачатку XX ст. Публiкацыi матэрыялаў заканадаўства. «Полное собрание законов Российской империи». Пачатак перыядычнага выдання матэрыялаў заканадаўства. «Собрание узаконений...». З’яўленне міжнароднага права. Заканадаўчыя дакументы навейшага часу, iх класiфiкацыя. Дэкрэты, законы, канстытуцыi, пастановы. Устаўныя граматы БНР як спецыфiчныя заканадаўчыя акты. Заканадаўства БССР i Рэспублiкi Беларусь. Значэнне заканадаўчых і падзаконных нарматыўна-прававых дакументаў для вывучэння грамадства навейшага часу, іх асноўныя публікацыі. Тэма 2. Актавыя матэрыялы Вызначэнне актаў. Класiфiкацыя актавых матэрыялаў. Актавы фармуляр (умоўны, абстрактны, канкрэтны, iндывiдуальны). Фармулярны аналіз. Этапы развiцця актавых матэрыялаў. Звесткі аб актах X – XI ст. у летапісах, «Рускай праўдзе» і іншых крыніцах. Актавыя матэрыялы XІІ – XIII ст. Актавыя матэрыялы перыяду Вялiкага княства Лiтоўскага (сярэдзіна XIII – XVIII ст.). Павелічэнне колькасці прыватнаправавых актаў, іх віды (дадзеныя, духоўныя, купчыя, менавыя, раздзельныя, пазыковыя, статутныя, ільготныя граматы залежным сялянам, мяшчанам і інш.). Публічнаправавыя акты перыяду Вялікага княства Літоўскага (прывілеі на нерухомую маёмасць і інш., акты і граматы феадальнага суда, «выракі», «уставы», «прывілеі». Асабістыя, дзяржаўныя, царкоўныя уніі. Прывілеі царкве і духавенству. Публікацыі. Вывучэнне актаў XIII – XVIII ст. Акты новага i навейшага часу. Развіццё прыватнага права. Маёмаснае права і новыя віды актавых матэрыялаў. Акты аб правах і перавагах пэўных асоб і аб’яднанняў (дыпломы, патэнты, граматы). Дамовы аб найме. Прававое рэгуляванне складання актаў і іх рэгістрацыя. Звужэнне сферы дзеяння прыватнаправавых актаў у савецкі перыяд. Разнавіднасці актаў 1917 – пачатку 1990-х гг. Акты як масавыя крыніцы. Неадыпламатыка. Методыка аналiзу актавых матэрыялаў навейшага часу. Тэма 3. Матэрыялы справаводства Агульныя прынцыпы вывучэння матэрыялаў справаводства, iх класiфiкацыя. 1. Справаводства дзяржаўных устаноў i арганiзацый. Узнiкненне матэрыялаў справаводства i iх агульная характарыстыка. Арганiзацыя дзяржаўнага справаводства ў Вялiкiм княстве Лiтоўскiм. Стварэнне i дзейнасць канцылярыi Вялiкага княства Лiтоўскага. Архiў канцылярыi («Лiтоўская Метрыка»), першапачатковы i сучасны склад кнiг. Вiды дакументавання. Лiсты, прывiлеi, пацвярджэннi, прызнаннi, справы i iнш. Рэестр 1623 г. Стан распрацоўкi матэрыялаў Метрыкi. Сеймавыя матэрыялы XVI – XVII ст., іх вiды i асаблiвасцi крынiцазнаўчага вывучэння. Мытныя кнiгi як крынiцы для вывучэння сацыяльна-эканамiчнай гiсторыi Беларусi XV – XVIII ст. Матэрыялы справаводства дзяржаўных устаноў Расiйскай iмперыi (канец XVIII – пачатак XX ст.) як крынiца па гiсторыi Беларусi. Друкарскія фармуляры. З’яўленне машынапісу. Павелiчэнне аб'ёму дзяржаўнага справаводства, класiфiкацыя яго матэрыялаў (пратаколы, справаздачы, iнструкцыi, перапiска). Матэрыялы «Камiтэта па справах Заходнiх губерняў». Справаздачы губернатараў. Гiсторыя iх фармуляра. Матэрыялы дзяржаўнага справаводства навейшага часу, iх асаблiвасцi, класiфiкацыя i методыка крынiцазнаўчага вывучэння. 2. Судова-следчыя дакументы. Класiфiкацыя дакументаў i асаблiвасцi iх вывучэння. Матэрыялы судовых устаноў Вялiкага княства Лiтоўскага (актавыя кнiгi). «Акты Галоўнага лiтоўскага трыбунала». Матэрыялы судова-следчых устаноў Расiйскай iмперыi, асаблiвасцi iх фармiравання i вывучэння. Матэрыялы III Аддзялення. Структура ваенных судоў Расiйскай iмперыi (Галоўны, акруговыя, ваенна-палявыя). Каштоўнасць судовых матэрыялаў для вывучэння паўстання 1863 г. на Беларусi. Дакументацыя судовых устаноў навейшага часу. Матэрыялы палiтычных працэсаў i рэпрэсiй на Беларусi 1920 – 1950-х гг. 3. Дакументы палiтычных партый i грамадскiх арганiзацый. Асаблiвасцi iх матэрыялаў як сiстэмы дакументавання i справаводства. Праграмы i статуты, пратаколы i рэзалюцыi, перапiска. Матэрыялы народнiцкiх арганiзацый, беларускiх нацыянальных гурткоў i партый Методыка крынiцазнаўчага вывучэння дакументальных матэрыялаў Камунiстычнай партыi Беларусi. Дакументы аб дзейнасцi партый i грамадска-палiтычных арганiзацый на Беларусi перыяду другой сусветнай вайны. Дакументы аб дзейнасцi палiтычных партый i грамадскiх арганiзацый у Рэспублiцы Беларусь. 4. Справаводства прыватных гаспадарак i прадпрыемстваў, яго агульная характарыстыка. Тэма 4. Эканомiка-геаграфiчныя, гаспадарчыя
|
