|
№
|
Телмәр үҫтереү буйынсатема
|
Грамматик тема
|
Уҡыусыларҙың эшмәкәрлеге
|
Контроль эш төрҙәре
|
Сәғәт һаны
|
План-н дата
|
Фактик
дата
|
иҫкәрмә
|
| Мәктәп, Ватан – 1сәғәт
|
| 1.
| Белем көнө.
| Алфавит.
| Башҡорт теленең алфавитын иҫкә төшөрөү.Үҙенсәлекле өн- хәрефтәрҙе ҡабатлау, белемдәрен тәрәнәйтеү, күнегеүҙәрҙән һүҙҙәр табыу, миҫалдар килтереү.Бирелгән һүҙҙәрҙе алфавит тәртибендә яҙыу.Я.Ю хәрефтәренең яҙылыу ҡәғиҙәһе һәм нәҙек һүҙҙәр урынына йә, йү хәреф- бәйләнештәренең килеүен үҙләштереү.Бер төрлө тартынҡыларҙың йәнәш яҙылыу осрағына аңлатма биреү. Һөйләм төрҙәре тураһында иҫкә төшөрөү.
|
|
|
|
|
|
| Йәйге хәтирәләр – 2 сәғәт
|
| 2.
| Йәйге хәтирәләр.
| Исем. Уның аңлатҡан мәғәнәләре, шул мәғәнәләрҙе күрһәтеүсе саралар.
| Исем һәм уның берлек, күплек мәғәнәләре тураһында үтелгәндәрҙе ҡабатлау.Сингормонизм талаптарына таянып, ялғауҙар ҡушыу үҙенсәлектәре менән таныштырыу.Яңғыҙлыҡ һәм уртаҡлыҡ исемдәрҙең яҙылышындағы айырманы иҫкә төшөрөү.Үҙҙәре йәшәгән ҡала, ауыл, тау, йылға, күл исемдәрен дөрөҫ яҙыу, хеҙмәт батырҙарының исемдәре менән таныштырыу.Уртаҡлыҡ исемдәргә миҫалдар килтереү. Кеше исемдәре, хайуандарҙың ҡушаматтары һәм яҙылышы тураһында мәғлүмәт биреү.Үҙҙәре йәшәгән урындағы ҡош, үлән, ағас исемдәрен башҡортса яҙҙыртыу, уларҙы күплектә ҡуйыу
|
|
|
|
|
|
| 3.
| Йәйге хәтирәләр.
| Исем. Уның аңлатҡан мәғәнәләре, шул мәғәнәләрҙе күрһәтеүсе саралар.
|
|
|
|
|
|
|
| 4.
| Республика иртәһе. Ғ.Сәләм.
| Уртаҡлыҡ һәм яңғыҙлыҡ исемдәр.
|
|
|
|
|
|
|
| 5.
| Н. Мусин
Мәңге йәшеллек.
| Күплек мәғәнәһен белдереүсе саралар.
|
|
|
|
|
|
|
| 6.
| Йылы ямғыр. Р.Солтангәрәев.
|
|
|
|
|
|
|
|
| 7.
| Ҡолон кеүек. Р.Бикбаев.
| Исемдең берлек һәм күплек мәғәнәләре.
|
|
|
|
|
|
|
| Тәбиғәт бүләктәре – 4 сәғәт1
|
|
| Көҙ. Д.Юлтый.
| Исемдәрҙең килеш менән үҙгәреше.
| Исем.Исем мәғәнәләре. Исемдәрҙең килеш менән үҙгәреше, килеш мәғәнәләрен күрһәтеүсе 4 төрлө ялғауҙарҙы ғәмәлдә ҡулланыу, килеш менән үҙгәреш таблицаһын ятлатыу, айырым һүҙҙәрҙең килеш ялғауҙарын ҡуйырға өйрәтеү аша уҡыусыларҙың коммуникатив һәм орфографик мөмкинлектәрен арттырыу.Эйәлек һәм төшөм килеш ялғауҙарында О,Ө хәрефтәренең яҙылышы. Сингормонизм законының үҙенсәлектәрен асыу.Ҡуш тартынҡыға бөткән һүҙҙәрҙе клеш менән үҙгәрткәндә, тартынҡыларҙың береһе яҙылмай тигән ҡағиҙәне аңлатыу.”Тәбиғәт.Йәнлектәр” темаһы буйынса, күнегеүҙәр ярҙамынд, һүҙ запасын арттырыу.
|
|
|
|
|
|
| 9.
| Имай Насыри. Ҡараңғы төн ҡосағында
| Сығанаҡ килештең мәғәнәләре.
|
|
|
|
|
|
|
| Икмәк тәме. Р.Сәғәҙиев
| Телмәр үҫтереү
|
|
|
|
|
|
|
| Контроль диктант. Көҙ етте.
|
|
| Контроль.
Диктант.
|
|
|
|
|
| Илем тарихы – халҡым тарихы – 5 сәғәт
|
|
| Хаталар өҫтөндә эш.
Ғ.Хөсәйенов. Алдар Батыр.
| Үтелгәндәрҙе ҡабатлау.
| Предметтың кемдеке йәки нимәнеке булыуын белдереүсе тел күренеше – исемдәрҙең эйәлек заты менән үҙгәрешен күнкгеүҙәргә таянып өйрәнеү. Исем темаһын йомғаҡлау. Терәк конспект буйынса исемдәрҙе анализлау.
|
|
|
|
|
|
|
| Б.Рафиков. Ярлыҡ ҡағыҙы.
| Исемдәрҙең эйәлек заты менән үҙгәреше.
|
|
|
|
|
|
|
|
| Ҡаһым түрә. Батырлыҡ.
| «Исем» темаһын йомғаҡлау.
|
|
|
|
|
|
|
| 15.
| Ҡаһым түрә. Наполеонды еңгәс.
| Һүҙлек менән эш.
|
|
|
|
|
|
|
|
| Бәләкәс көрәшсе. Д.Юлтый.
| Һорауҙарға яуап биреү.
|
|
|
|
|
|
|
| Тормош – ижад – 6 сәғәт
|
|
| Һүҙ. Т.Ҡарамышева.
| Сифат. Сифаттарҙың мәғәнәләре.
| Сифат, уның мәғәнәләре, һөйләм дәге ролен билдәләү. Уйын технологияһын ҡулланыу.Сифаттың аҙһытыу дәрәжәһен һәм ҡушымсаларын айырып аңлатыу.Эпитеттарҙы, күп мәғәнәле, күсмә мәғәнәле һүҙҙәрҙе аңлатыу.Ҡылым, уның һөйләмдәге ролен асыу.Ҡылымдарҙың зат, һан менән үҙгәрешен ҡабатлау.
Күренекле ижад кешеләре тураһында уҡып аңлау, улар тураһында һөйләй белеү.
|
|
|
|
|
|
|
| Башҡорт сәхнәһенең ынйыһы.
| Ҡылым. Уның мәғәнәләре.
|
|
|
|
|
|
|
| Изложение.Икмәк.
(94- се бит)
|
|
| Контроль.
Изложение.
|
|
|
|
|
|
| Хаталар өҫтөндә эш.
М.Кәрим.Бөжәк апа..
| Ҡылымдың һан, зат менән үҙгәреше.
|
|
|
|
|
|
|
|
| Башҡортостанда иҫтәлекле урындар.
| Ҡылым. Уның заман мәғәнәләре.
|
|
|
|
|
|
|
| 22.
| Һәйкәл. Д.Бүләков.
| Һорауҙарға яуап биреү.
|
|
|
|
|
|
|
| Йәшәү – Ватанға хеҙмәт итеү – 4 сәғәт
|
| 23.
| Яңы һыу һаҡлағыс.
| Ҡылымдың заман мәғәнәләрен практик үҙләштереү.
| Ҡылымдың һан, зат менән үҙгәреше, барлыҡ, юҡлыҡта килеүен аңлатыу. Ҡылымдың заман мәғәнәләрен күнегеүҙәр ярҙамында практик үҙләштереү. Текстарҙың йөкмәткеһен төрөл заманда һөйләү.Изложение һәм инша яҙыу өсөн материал йыйырға өйрәтеү.
Илебеҙҙең халыҡтарының хеҙмәте, уларҙың Тыуған илгә, хеҙмәткә, уҡыуға ҡарашы; балаларҙың хеҙмәте тураһында хикәйәләр уҡыу.
|
|
|
|
|
|
| 24.
| Тыныслыҡ йыры.
Я.Ҡолмой.
| Заманды күрһәтеүсе саралар(ялғауҙар).
|
|
|
|
|
|
| 25.
| Р.Солтангәрәев. Ҡараболаҡ тарлауығында.
| Изложение яҙыу өсөн материал йыйырға өйрәтеү.
|
|
|
|
|
|
| 26.
| Гөрләп үтә ҡала урамын.
| һүҙлек менән эш.
|
|
|
|
|
|
| Халыҡ әйтһә – хаҡ әйтә – 3 сәғәт
|
| 27.
| БХӘ. Ирәндек.
| Һүҙлек менән эш.
| Ҡылымдың һан, зат менән үҙгәреше, барлыҡ һәм юҡлыҡта килеүе.Ҡылымдарҙың заман мәғәнәләрен практик үҙләштереүҙе дауам итеү.Зирәклекте үҫтереү маҡсатында уйын технологияһы(ребус, кроссворд, сканворд)
Кешенең яҡшы һәм наср сифаттары тураһындағы әкиәттәр уҡыу, йомаҡтар уҡыу, мәҡәлдәр, көләмәстәр менән эште дауам итеү.
|
|
|
|
|
|
| 28.
| Ж.Кейекбаев. Терпе менән йылан.
| Ҡылым.Уның зат, һан, заман, барлыҡ – юҡлыҡ мәғәнәләре.
|
|
|
|
|
|
|
| 29.
| Контроль диктант. Каникулда.
|
|
| Контроль
Диктант.
|
|
|
|
|
| Бурай – бурай ҡарҙар яуа – 2 сәғәт
|
|
| Хаталар өҫтөндә эш.
Ғ.Дәүләтшин. Ҡышҡы урман.
| Һан
| Һан һәм уның төркөмсәләрен практик үҙләштереү.Цифрҙар менән бирелгән һандарҙы һәм уларҙың ялғауҙарын дөрөҫ яҙыу күнекмәләрен биреү.Мәҡәлдәрҙә һандар ҡулланылышы. Аҙна көндәре атамалары, рәт һаны.
Башҡортостанда ҡыш, уның билдәләре. Ололарҙың һәм балаларҙың ҡышҡы эштәре, уйындары.Картина буйынса эш ойоштороу, телмәр үҫтереү.
|
|
|
|
|
|
| 31.
| Г.Юнысова. Ҡыш бабай.
Ғ.Рамазанов. Яңы йыл менән!
| Һандарҙың төркөмсәләре.
|
|
|
|
|
|
| Берҙәмлек, дуҫлыҡ, тыныслыҡ – 4 сәғәт
|
|
| Ғүмергә бергә.
М. Кәрим.
|
Зат алмаштарын ҡулланыу.
| Алмаш.Зат алмаштарын, уларҙың килеш төрҙәрен күнегеүҙәр ярҙамында практик ҡулланырға өйрәтеү.
Тыныслыҡ, халыҡтар араһында дуҫлыҡ, үҙ-ара ярҙам, берҙәмлек тураһында шиғырҙар, мәҡәләләр, хикәйәләр уҡыу һәм һөйләү.
|
|
|
|
|
|
| 33.
| Тыныслыҡ. Р.Ниғмәти.
| Алмаш тураһында төшөнсә.
|
|
|
|
|
|
|
| Дуҫтарым күп.
К. Кинйәбулатова.
| Тема буйынса һорауҙарға яуап биреү.
|
|
|
|
|
|
| 35.
| Үтелгәндәрҙе ҡабатлау.
| Инша яҙыу өсөн материал йыйырға өйрәтеү.
|
|
|
|
|
|
| Сәсәндәрҙән тел ҡалыр – 2 сәғәт
|
| 36.
| Сәсәндәр. Б.Байымов.
| Рәүеш. Рәүеш аңлатҡан мәғәнәләр.
| Рәүеш, улар аңлатҡан мәғәнәләрҙе практик үҙләштереү. Рәүештәрҙе ҡапма-ҡаршы мәғәнәлә ҡулланыу(антоним)Һүҙ байлығын арттырыу, тасуирлау сараһы булараҡ өйрәнеү.
Сәсәндәр тураһында белешмә.Күренекле сәсәндәрҙең тормошо һәм ижады.
|
|
|
|
|
|
| 37.
| Ай, Уралым, Уралым. Ҡобайыр.
| Рәүеш аңлатҡан мәғәнәләрҙе практик үҙләштереү.
|
|
|
|
|
|
| Балдай татлы һыуҙарым – 5 сәғәт
|
| 38.
| Йәмле Ағиҙел буйҙары.
| Ярҙамсы һүҙҙәр, уларҙың мәғәнәләре.
| Ярҙамсы һүҙҙәр, уларҙың мәғәнәләре: ҡаршы ҡуйыу, йыйыу, сәбәп, оҡшатыу, ваҡыт, көсәйтеү, бәйләү.Һөйләмдәге роле: бер һүҙҙе йә һөйләмде икенсеһенә бәйләү.
Башҡортостандың йылғалары һәм күлдәре тураһында әҫәрҙәр уҡыу һәм һөйләү.Тыуған төйәктәге йылға, күлдәр, шишмәләр тураһында белешмә әҙерләү.
|
|
|
|
|
|
| 39.
| Ҡариҙел.
| Ярҙамсы һүҙҙәрҙең һөйләмдәге роле.
|
|
|
|
|
|
| 40.
| Талҡаҫ күле.
| Әҫәрҙәге геройҙарға элементар характеристика бирергә өйрәтергә.
|
|
|
|
|
|
|
| Тест.
|
|
| Контроль.
|
|
|
|
|
|
| Дим йылғаһы.
| Ярҙамсы һүҙҙәр, уларҙың мәғәнәләре һәм телмәрҙәге роле.
|
|
|
|
|
|
|
| Башҡортостандың ҡалалары – 4 сәғәт
|
|
| Башҡортостан ҡалалары һөйләй.
| Ымлыҡтар. Уларҙың мәғәнәләре.
| Ымлыҡтар. Уларҙың мәғәнәләре. Һөйләмдәге роле.Урынды һүрәтләргә өйрәтеү.Тексҡа исем биреү.План буйынса һөйләү.
Башҡортостан ҡалалары тураһында әҫәрҙәр уҡыу, белешмәләр алыу һәм һөйләү.
|
|
|
|
|
|
|
| Сибай.
| Ымлыҡтар. Уларҙың телмәрҙәге роле.
|
|
|
|
|
|
|
| Һаран терпе. Ғ.Ғәлиәскәрова.
| Ымлыҡ темаһын нығытыу.
|
|
|
|
|
|
|
| Күмерселәр ҡалаһы. М.Кәримов.
| Йыйнаҡ һөйләмдәр.
|
|
|
|
|
|
|
| Хәйерле көн! З.Биишева.
| Ярҙамсы һүҙҙәр, уларҙың мәғәнәләре һәм
|
|
|
|
|
|
| 8 март – халыҡ- ара ҡатын- ҡыҙҙар көнө – 3 сәғәт
|
|
| 8 март – халыҡ–ара ҡатын-ҡыҙҙар көнө.
| Һөйләм. Йыйнаҡ һәм тарҡау һөйләмдәр
| Һөйләм. Йыйнаҡ һәм тарҡау һөйләмдәрҙе практик күнегеүҙәр ярҙамында үҙләштереү.Бәйләнешлн телмәр өҫтөндә эште дауам итеү.Әсәйҙәр тураһында һөйләү.
Ҡатын- ҡыҙҙарҙың әсәлек хистәре, күркәм сифаттары, уҡыусы ҡыҙ бала тураһында әҫәрҙәр уҡыу.
|
|
|
|
|
|
|
| Күстәнәс. Д.Бүләков.
| Һүҙлек менән эш.
|
|
|
|
|
|
| Башҡортостандың мәҙәниәте – 4 сәғәт
|
| 50.
| Зәйнәб Биишева. Һөнәрсе менән өйрәнсек.
| Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре.
| Һөйләм. Һөйләмдең баш һәм эйәрсән киҫәктәре менән практик танышык һәм уларҙы практик ҡулланыу.Бәйләнешле телмәр өҫтөндә эште дауам итеү.Ижади күнегеүҙәр: йыйнаҡ һөйләмде тарҡауға әйләндереү, белешмәләбирелгән һүҙҙәрҙе өҫтәргә.
Башҡортостандың мәҙәниәте, мәҙәниәт хеҙмәткәрҙәре тураһында әҫәрҙәр уҡыу һәм һөйләү.
|
|
|
|
|
|
| 51.
|
Әхмәт Лотфуллиндың ижады һәм тормош юлы.
| Һөйләмдең баш киҫәктәре.
|
|
|
|
|
|
|
| Ҙур талант эйәһе. Р.Ниғмәтуллин.
| Телмәр үҫтереү.
|
|
|
|
|
|
|
| Башҡорт һандуғасы.
| Тема буйынса һорауҙарға яуап биреү.
|
|
|
|
|
|
|
| Тәбиғәттең теле асылған саҡ – 4 сәғәт
|
| 54.
| Яҙ саҡыра. М.Ғәли.
| Хәбәр һөйләмдәр.
| Хәбәр, һорау, өндәү һөйләмдәр, уларҙың телмәрҙәге роле. Интонация тураһында белешмә биреү, күнегеүҙәр өҫтөндә эш.Һүрәттәр буйынса үҙҙәренң ҡараштарын әйтеү, хикәйә төҙөү.Яҙ тураһында диалог.
Башҡортостандағы яҙғы тәбиғәт күренештәре. Ололарҙың һәм балаларҙың яҙғы эштәре.Яҙғы байрамдар тураһында әҫәрҙәр уҡыу һәм һөйләү.
|
|
|
|
|
|
|
| Инша.ЯҘ.
|
| Контроль.
Инша.
|
|
|
|
|
| 56.
| Хаталар өҫтөндә эш.
Имай Насыри.
Яҙғы ташҡын.
| Һорау һөйләмдәр.
|
|
|
|
|
|
| 57.
| Яҙғы тантана.
Һ.Дәүләтшина.
| Өндәү һөйләмдәр.
|
|
|
|
|
|
| Кеше эше менән маиур – 3 сәғәт
|
|
|
Кем уңған? Ф.Туғыҙбаева.
| Башҡорт телендә һөйләм киҫәктәренең килеү тәртибе.
| Башҡорт телендә һөйләм киҫәктәренең килең тәртибе. Һөйләмдең тиң киҫәктәре менән танышыу һәм уларҙы үҙләштереү, практик ҡулланыу.Урынды һәм ваҡытты күрһәткән эйәрсән киҫәктәр.
Кешеләрҙең һәйбәт һәм яман сифаттары, тәрбиәлелек, кешеләргә һәм тәбиғәткә яҡшы мөнәсәбәт тураһында әҫәрҙәр уҡыу һәм һөйләү
|
|
|
|
|
|
|
| Сер.
Ф. Рәхимғолова.
| Тиң киҫәктәр тураһында практик белешмә.
|
|
|
|
|
|
| 60.
|
Аҡъяурын сал бөркөт.
| Һорауҙарға яуап биреү.Телмәр үҫтереү.
|
|
|
|
|
|
| Яҙ һәм хеҙмәт байрамы – 1сәғәт
|
| 61.
| С.Әлибаев. Тыныслыҡ.
|
Ябай һәм ҡушма һөйләмдәр.
| Ябай һәм ҡушма һөйләмдәр буйынса ғәмәли эштәр. Уларҙың телмәрҙәге әһәмиәтен күҙәтеү һәм үҙләштереү.
Беренсе май – дуҫлыҡ, хеҙмәттәшлек көнө.Халыҡтарҙың дуҫлыҡҡа ынтылышы.
|
|
|
|
|
|
| Һаумы йәмле йәй – 7 сәғәт
|
| 62.
| Йәйге таң.
Дауыт Юлтый.
| Ябай һәм ҡушма һөйләмдәрҙең телмәрҙәге әһәмиәте.
| Башҡорт теле буйынса бөтөн үтелгәндәрҙе ҡабатлау, йомғаҡлау.Һөйләмдәрҙә тыныш билдәләрен аңлатыу.
|
|
|
|
|
|
|
| Контроль диктант. Урман. (164 – се бит)
|
| Контроль.
Диктант.
|
|
|
|
|
| 64.
| Хаталар өҫтөндә эш.
Ямғыр.Ғ. Иблагимов.
|
|
|
|
|
|
|
| 65.
| Урманда.
Кирәй Мәргән.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| Ҡырмыҫҡалар.
Н.Ҡотдосов.
Х.Әйүпов.
|
|
|
|
|
|
|
|
| 67.
| Туған телем. Э.Мөьминова.
|
|
|
|
|
|
|
|
| 68.
| Йомғаҡлау
|
|
|
|
|
|
|
|
1. Класта һәм өйҙә башҡарыла торған яҙма эштәр өйрәтеү һәм тикшереү характерында була.
2. Башҡорт теленең ағымдағы, сирек йәки йыл аҙағында, шулай уҡ уҡыу йылы башында инеү диктанты, ҙур темаларҙан һуң йомғаҡлау контроль эштәре үткәрелә. Ағымдағы контроль эштәр программаның өйрәнелгән материалын үҙләштереүҙе тикшереү маҡсатында уҙғарыла. Уларҙың төрө һәм үткәреү йышлығы өйрәнелә торған материалдың ҡатмарлылығынан, уҡыусыларҙың белем кимәленән сығып билдәләнә. Ағымдағы контроль эштәр өсөн уҡытыусы йә тотош дәресте, йә уның бер өлөшөн генә файҙалана ала.
3. Уҡыу йылы башында инеү диктанты, йә контроль ксереп яҙыу, сирек һәм йыл аҙағында йомғаҡлау контроль эштәре мәктәп администрацияһы менән берлектә төҙөлгән график буйынса үткәрелә. Контроль эштәрҙе сиректең беренсе көнөндә һәм дүшәмбелә үткәреү тәҡдим ителмәй.
Балаларҙың уҡыу һәләтлектәрен баһалау.
Ижекләп уҡыу күнекмәләрен формалаштырыу. Уҡыусының индивидуаль темпына ярашлы тиҙлек менән һүҙҙәрҙе тотош уҡыу. Һүҙҙәрҙе, һүҙбәйләнештәрҙе, һөйләмдәрҙе һәм ҡыҫҡа текстарҙы аңлы уҡыу. Дөрөҫ интонация һәм пауза менән уҡыу. Аңлы һәм тасуири уҡыу күнекмәләрен үҫтереү.
Ижекләп уҡыуҙан уҡыусының индивидуаль темпына ярашлы тиҙлек менән һүҙҙәрҙе аңлы рәүештә тотош уҡыуға күсеү. Уҡыу тиҙлеген эҙмә-эҙлекле үҫтереү.
Эстән уҡығанда әҫәрҙең мәғәнәһен аңлау. Уҡыуҙың төрөн билдәләү. Текстан кәрәкле информация таба белеү.
Контроль диктантты тикшергәндә, түбәндәге хаталар төҙәтелә, ләкин баһалағанда иҫәпкә алынмай: 1) мәктәп программаһына индерелмәгән ҡағиҙәгә яһаған хаталар, 2) әле үтелмәгән ҡағиҙәгә яһалған хаталар, 3) автор ҡуйған ҡатмарлы пунктуацияға хаталар, 4) механик рәүештә бер хәреф урынына икенсеһен яҙыу. Диктантҡа билдә ҡуйғанда шулай уҡ хаталарҙың характерына иғтибар итергә кәрәк. Түбәндәге хаталар тупаҫ булмаған хаталарға инә: 1) ҡағиҙәләрҙең иҫкәрмәләренә ҡараған хаталар, 2) бәйләү юлы менән яһалған ҡушма яңғыҙлыҡ атамаларҙа ҙур хәрефтең яҙылышында хаталар, 3) бер тыныш билдәһе урынына икенсеһен ҡуйыу, 4) үҙләштерелгән һүҙҙәрҙең ялғауҙары яҙылышында хаталар.
Диктант бер генә билдә менән баһалана.
Әгәр контроль диктанттан һуң грамматик, орфографик, лексик эштәр тәҡдим ителһә, уларҙың һәр береһе айырым баһалана.
Программа материалының үҙләштереү кимәле уҡыусыларҙың дәрестәрҙә телдән биргән яуаптарына һәм яҙма эштәренә ҡарап баһалана. Бының өсөн башҡорт теленән дүртенсе класта түбәндәге күләмдә контроль эштәр, яҙма эштәр үткәреү ҡарала:
Урман.
Урман ҡыш көнө – тун, ә йәй көнө сатыр хеҙмәтен –үтәй. Ағас булғанда, көйҙөргөс эҫ:еләр ҙә ҡурҡыныс түгел.Урамн тирә – яҡҡа йәм өҫтәй, дымлы һәм шифалы һауа бирә. Ул кешеләрҙе төрлө еләк – емештәр һәм бәшмәктәр менән туйындыра.Урман тирәһенләге ауыл йәки ҡала баҡсала ултырған кеүек күренә.
2)Өсөнсө һөйләмдә баш һәм эйәрсән киҫәктәрҙе билдәләргә.
