Сезімталдық ж/е олардың бұзылыстары. Бұзылыстың симптомдары ж/е синдромдары. Зерттеу әдістері.

Сезімталдық беткей(ауырсыну, температура, жанасу) және терең(бұлшық ет, буын, діріл, қысу, салмақ, кинестетикалық сезімдер) болып бөлінеді. Ми қыртысына сезімталдық импульстерін жеткізетін жолдар үш невроннан тұрады. Беткей сезімталдық; Келген импулс бірінші жұлын ганглиіне барады, мұнда бірінші нейрон орналасқан. Оның аксондары жұлынның сұр заты арқылы оған еніпжұлынның артқы мүйізіне келеді, мұнда екінші нейрон орналасқан. Екінші нейронның аксондары қиғаш бұрылыс жасап қарсы бетке өтіп жоғары көтеріледі, сопақша мидан өтіп көру төмпешігіне жетеді.Мұнда үшінші нейрон орналасқан. Одан әрі ми қыртысына барады. Терең: мұндада бірінші нейрон жұлын ганглиінде орналасқан. Оның аксондары жұлынның артқы мүйізіне жетпей жұлынның артқы діңгегіне қарай бағытталады. Жұлынның артқы діңгегінде аталған талшықтар Голль ж/е Бурдах шумақтарына бөлінеді.Голль аяқ пен дененің төменгі бөлігінің импулстарын алып жүреді. Бурдақ дененінің жоғ бөлігінінің импульс алып жүреді. Олар төменгі олива денгейінде айқасады, мұнда екінші нейрон орналасады. Екінші нейронның аксондары қарсы бетке өтіп жоғары көтеріліп көру төмпешігінің ішкі ядросында аякталады. Мұнда көру төмпешігінінің артқы ядросында үшінші неврон клеткалар орналасады. Симптомдар: Лассег симтомы- шалқасынан жатқан сырқаттың созылып жаткан аяғын өкшесінен ұстап жоғары көтерген кезде белі мен аяғы шонданай нерві бойымен сыздап ауырады.Нери симптомы- шалқасынан жаткан сырқаттың басын дәрігер қолымен иіп қозғаса бел сегіз көз тұсы сырқырап ауырады. Штрюмпель- Маскевич симптомы-етпетінен жатқан науқасты аяғын қылтасынан бүккен сәтте санның алдыңғы тұсынан ауырсыну білінеді. Вассерман сим-етпетінен жатқан науқастың аяғын мүмкіндігінше жазып байқағанда санның алдыңғы жағынан ауырсыну білінеді.Сикар симптомы-аяқтың ұшын шұғыл бүккенде шонданай нервінің ауырсыну.Бонн сим-аяқтың жамбас сан ж/е тізе буынын иілген бойы бүгу арқылы бел тұсында ж/е шонданай нерві өтетін тұстарда ауырсыну білінеді. Турын симп-аяқ ұшының үлкен бақайын шұғыл созғанда балтыр бұлшық етінің ауырсынуы. Синдромдар: Мононевриттік синдром- сыртқы нервтің жекелеген біреуінің зақымдануы. Полиневриттік синд -сыртқы нервтердің ең тысқары ұштарының зақымдануы нәтижесінде қол мен аяқтың төменгі тұстары шыдатпай қақсау н/е жансыздануы. Өрімдік синдром- нерв өрімдерінің зақымдануына байланысты сезімталдықтың бұзылыуы. Түбірлік синдр -жұлынның артқы түбіршіктерінің зақымдануы арқылы сезімталдықтың бұзылуы. Сегменттік артқы мүйіз синдр -жұлынның сұр затының артқы мүйізі зақымдануына байланысты сезімталдықтың бұзылуы. Коммисуральдық сегменттік синдром -жұлын сұр затының тұтасқан жерінің алдыңғы жағы,яғни ауырсыну мен ыстық суық сезімталдығын өткізетін жолдың көру төмпешігіне дейінгі аралығының айқасқан тұсы зақымдануы. Өткізгіш жұлын синдр -жұлынның көлденеңнен немесе бүйір ж/е артқы бағаналары зақымданғанда кездесетін сезімталдықтың бұзылуы. Броун Секар синдромы -жұлынның көлденеңінен жартылай зақымдануына байланысты сезімталдықтың ауытқуы. Ми бағаны синдр -ми бағаны зақымданғанда кездесетін сезімталдық бұзылуы. Көру төмпешігі синд -көру төмпешігі зақымдануына байланысты сезімталдықтың ауытқуы. Капсулдық синдр -мидың ішкі капсуласының артқы бөлімінің зақымдануы кезінде кездесетін сезімталдық өзгерістер. Ми қыртысы синдр- ми жарты шары қыртысындағы артқы сара ирелеңмен жоғары төбе бөлігі зақымданған кезде пайда болатын сезімталдық ауытқуы. Зерттеу әдістері. Терең сезімталық тексеру. Бұлшық ет буын сезімталдығы-дәрігер сырқаттың қол аяғының буындарын бүгіп, жазып екі жағына қарай кайырып байқайды.Діріл сезімталдығы-дәрігер дірілдеп тұрған камертонның сирағын адам денесіндегі қақ сүйектерге жанастырады сырқаттың дірілдің сезілмеу деңгейін симметриялық екі жағын сұрап біліп отырады.Салматы сезіну-дәрігер науқастың екі қолын алдына созғызып алақанына әр түрлі салмақтағы таразы тастарын қойып бақылайды.Кинесткалық сезім-дәрігер саусағымен науқастың терісін ар тұсынан қатпарлап ұстап, жоғары төмен оңға солға қозғайды. Үстірт сезімталдықты зерттеу. Жанасу сезімталдығын тексеру кезінде дәрігер бір шоқ мақта н\е қыл шашағын алады да сырқаттың бас,дене,аяқ-қол терілерін әр түрлі жерлеріне тигізеді. Ауырсыну сезімталдығын тексеру үшін дәрігер түйреуіш ұшымен бастың,дененің,аяқ-қолдың әрбір жерін симметриялық шамада екі жағынан жеңіл түртеді.Температура сезімталдығын тексеру үшін бір пробиркаға қызуы 40градустай, екінші пробиркаға 18-20 градус шамасында су құцып алған дәрігер пробиркалардың түбін адамның бетіне, денесіне, қол – аяғына симметриялы қашықтықта әр жерден тигізеді. Е кі өлшемді кеңістікті сезіну.Дәрігер көзі жұмулы науқастың терісне цифрларды немесе қарапайым геометриялық кескіндер салу арқ.Стереогностикалық сезім.Науқастың қолына ұсақ түйек бұйымдарды сипап білуді өтіну арқылы.

3. Балалардың церебральді салдануы.Жіктелуі, этиологиясы, эпидемиологиясы, клиникасы, диагностикасы, емі.

Б.Ц.С-қимыл, психикалық бұзылулардың ж/е сөйлеудің бұзылуының әр түрлі түрімен білінетін мидың полиэтиологиялық ауруы. Этиологиясы: Үш топқа бөлінеді:Босануға дейінгі,босану кезіндегі,басанғаннан кейінгі кезең.Босануға дейінгі факторлар жатыр ішінде н/е туа пайда болатын қан құйылу,жүрек тамыр жеткіліксіздігі,жүктілік кезіндегі токсикоз,зиянды экзо ж/е эндогенді факторлар дәрі дәрмектер, резус фактор.Босану кезіндегі фактор босану кезіндегі жарақаттану ж/е босану кезіндегі асфиксия.Босанғаннан кейінгі параинфекциялық энцалопатиялар. Жіктемесі: балаларда клиникасына қарай 5түрге бөлінеді(Сіреспелі деплегия, қосарланған гемиплегия, гиперкинездік, атониялыстатикалық, гемиплегиялық, гемипарездік) және 3кезеңге бөлінеді (бастапқы,екі деңгейлік ауыртпалықтағы алғашқы, кешеуілдеген резидуалдық). Клин көрінісі: Әртүрлі типтегі гиперкинездер ж/е синкинезиялармен қосарланатын сіреспелі салданулар,парездер,булбарлық бұзылыстар білінеді.көбінде таралымды ж/е ошақты эпилепсиялық ұстамалар кездеседі. Литилл синдромы(сіреспелі диплегия) - туылу кезіндегі алған жарақатына байланысты жиі п.б және жатыр ішінде алңан жарақатынанда болуы мүмкін. Мұнда санды жанастыратын ж/е жазатын бұлшықеттер тонусының өте қатты көтерілгендігі білінеді.бала аяқтары бір біріне жанасып,қисайған,аяқ ұшы бүгілген,аз дәрежеде қолдың жоғарғы бөліктері зардап шегеді. Сіңірлік және периосталдық рефлекстер, әсіресе аяқта жоғарылайды, аяқ ұшында патологиялық рефлекстер п.б. Кей науқастардың қолының ұшында гиперкинездер болады. Осы көріністер қимылдағанда көңіл күй өзгергенде күшейеді тыныштықта ұйықтағанда білінбейді. Қосарланған гемиплегия -кезінде балалар отырмайды,тұрмайды ж/е жүрмейді. Гиперкинездік – түрі нерв жүйесінің антенатальдық кезеңде зақымдануынан болады. Б.ет тонусының жоғарылауы, кейде тыныштық жағдай да оның б.ет тонусы өзгермеуі немесе төмендеуі мүмкін. Бұл түрде интеллект өзгерістер және эпилепсия тәрізді ұстамалар сирек кездеседі. Атониялы астатикалық түрі нәрестелерде туа салысымен қалыптаса бастайды. Қалыпты жағдайдағыдай аяқ пен қолды бүгетін бұлшықеттер тонусы күшеймейді, ұзақ уақыт сақталып қалатын нистагм байқалады. балалар кеш жүреді, қимылдары жедел, шамадан тыс ж\е үйлесімсіз жүрісі. Гемиплегиялық немесе гемипарездік түрі- жүктіліктің соңғы айларынданемесе алғашқы постнатальдық кезеңде нерв жүйесі инфекциялық аурулары немесе бас сүйк жарақатынан болады.Қолда басымырақ болатын дененің бір жағының парезі немесе салдануы болады. Диагностика. Балаға церебральды салдануды емізулі кезде қоя алмайды. Балада б.ет дамуынашар болса, әлсіздік, б.ет спастикасы және қозғалудың тепе теңдігі бұзылған жағдайда дәрігер баланы бақылауға алады. Зерттеу тәсілдеріне: ЖҚА, б.етті электірлік тексеру, б.ет биопсиясы, КТ немесе бас миына МРТ. Емі: Балалардағы церебральды салданудың потогенезінің күрделілігіне және клиникасының көптігіне байланысты невропотологтың, психиатрияда, ортопедтің, логопедтің, емдік дене шынықтырудың қарауын да болады. Мидың ісінуімен күресу үшін венаға глюкоза мен магний сульфатын құяды. В тобындағы витаминдерде тағайындалады. МИдағы зат алмасуын, қимыл қызыметін, психикалық дамуды реттеу үшін ұзақ уақыт церебролизин мен аминалон тағайындалады. Ұзақ жылдар бойы емдік гимнастикамен айналысады. Салданудың гиперкинездік кезінде импульстік токты пайдалануға болады. Сіреспелі деплегия мен гемиплегия кезінде диадинамикалық токтар қолданылады. Ток мөлшері баланың жасына байланысты. Ми қыртысы мен мишық зақымданған науқастарда ем нәтижелі бола бермейді. Эпилептикалық ұстамалар па да болған жағдайларда тырыспаға қарсы препараттар (фенобарбитал, дифенин, гексамидин, тегретол) тағайындалады. БЦС барлық түрлерінде нерв жүйесін ширықтыру үшін б/еке пирогендік препарат пирогенал тағайындалады, алғ мөлшері 3-5мкг одан әрі біртіндеп 35-40мкг дейін жоғарлатады.

4 .Құрылым бойынша ойлаудың бұзылысы: паралогикалық ойлау, жағдайлық ойлау, резонерсттер, тақырыптық ауытқулар, вербегерация, персеверация.

Паралогикалық ойлау-науқастың талқылауы ж/е ақыл ойы қоршаған ортаның шыңдығыннан емес,өз ішкі дүние танымымен,тілегімен шектеледі. Жағдайлық ойлау науқас алдыңғы ойына оралу үшін жеке сөздер мен фазаларды бірнешерет қайталауы.Резонервтік бос сөзділік,өнімсіз ақылдану тура жауап қайтару орнына тақырыптар талқылап қайталай береді.Тақырыптық ауытқулар ангімелесіп отырған тақырыбынан басқа бөлек тақырыпқа ауысып кетеді,біраз уақыттан кейін сол тақырыпқа келіп артық ассоциациялармен қайта көңілі бөлінеді.Вербегерация бірден қарама қайшы екі ойдың н/е мағнасыз бір түрдің екінші түрге араласуы байқалады.Персеверация науқас бір сөзді н/е сөйлемді бірнеше рет қайталауы.

5.Опиатты пайдалану кезіндегі абстинентті синдромның сипаттамасы.

Опиоидты абстинентті синдром — науқас опиоидты тоқтаусыз ұзақ уақыт қолданғаннан кейін толық тоқтатқан жағдайда п.б вегетативті, соматикалық, неврологиялық және психикалық бұзылыстары. Опиоидты абстинентті синдромның асқынған және асқынбаған екі түрі бар. Клиникасында абстиненцияның алғашқы белгілері опиоидты қолданғаннан кейін 6—12 сағ соң байқалады: есінеу, көзі жасаурау, сілекей көп бөліну, потливость, ұйқысының бұзылуы. Ал екінші күні б.еттері мен буындарының сынғандай ауырсынуы,тырысулар, қалтырау, тахикардия, қан қысымының жоғарылауы,үрей,мазасыздық, ұйқысыздық п.б. Бұл көріністер 2—4 күні күшейе түседі, оған диарея және іште болатын ауырсынулар қосылады. 10—15 күннен бастап опиоидты абстиненция көрінісі азая бастайды.