Авторлары: Ж. Шілдебаев, Ж. Қожантаева, Л. Аманжолова
| №
| Тақырыптың атауы
| Сағат саны
| өтілу мерзімі
|
|
| Биологияға кіріспе (1 сағат).
|
|
|
| 1.
| «Жалпы биология негіздері» пәнінің жаратылыстану-ғылыми пәндер жүйесіндегі орны, мақсаты мен міндеттері. Жалпы биология - биологиялық заңдылықтарды, тіршілік әлемінің көптүрлілігін, тірі материяның құрылым деңгейлерін зерттейтін пән.
Топсеруен.
Тіршілік әлемінің көптүрлілігімен танысу үшін табиғатқа топсеруен жасау.
|
|
|
|
| I бөлім. Жасуша— тіршіліктің бірлігі(14 сағат).
|
|
|
|
| I тарау. Жасушаның химиялық құрамы(5 сағат).
|
|
|
| 2.
| Цитология пәні және міндеттері.Зерттеу әдістері және олардың басқа биологиялық ғылым салалары мен медицина және ауыл шаруашылығы өндірісі үшін маңызы.
|
|
|
| 3.
| Жасушаның ашылу тарихы.
|
|
|
| 4.
| Жасушалық теория — ХІХ ғасырдың ең үлкен жаңалығы. Жасушалық теорияның негізгі қағидалары. Жасуша тірі организм құрылысының, дамуының және қызметінің негізгі бірлігі.
|
|
|
| 5.
| Тірі материяның химиялық құрамының бірлігі. Өсімдіктер, жануарлар, саңырауқұлақтар мен бактерия жасушаларының химиялық құрамы. Химиялық элементтер, су және басқа бейорганикалық қосылыстар, олардың жасуша тіршілік әрекеттеріндегі рөлі.
|
|
|
| 6.
| Органикалық заттар: көмірсулар, нәруыздар, нуклеин қышқылдары, АТФ, липидтер, олардың элементарлық құрылысы, жасушадағы рөлі. Ферменттер, олардың тіршілік процестерін реттеудегі рөлі.
№1 зертханалық жұмыс.
Тірі ұлпаларда ферменттердің катализдік белсенділігі.
|
|
|
|
| ІI тарау. Жасушаның құрылымы мен қызметі(3 сағат).
|
|
|
| 7.
| Жасушалық құрылымдар: плазмалық мембрана, цитоплазма, эндоплазмалық тор, Гольджи жиынтығы және лизосомалар, митохондриялар, пластидтер, қозғалыс органоидтері, олардың құрылысы мен атқаратын қызметтері; жасушалық қосындылар.
№2 зертханалық жұмыс.
Пияз қабықшасының жасушасындағы плазмолиз және деплазмолиз.
|
|
|
| 8.
| Ядро, оның құрылысы және қызметі. Ядроның жетекші рөлі.
|
|
|
| 9.
| Прокариоттық және эукариоттық жасушалар, олардың құрылысындағы ерекшеліктер.
№3 зертханалық жұмыс.
Өсімдік, жануар және бактерия жасушаларының құрылысы. Олардың құрылысындағы айырмашылықтарды табу.
|
|
|
|
| ІІI тарау. Жасушаның энергиямен қамтамасыз етілуі(2 сағат).
|
|
| 10.
| Биологиялық жүйелердегі зат алмасу және өздігінен реттелуі. Фотосинтез — күн энергиясының органикалық заттың энергиясына өзгеруі. Биологиялық «аккумуляторларда» жарық энергиясының қорлануы. Фотосинтездің жарық және қараңғы сатылары, судың фотолизі.
|
|
|
| 11.
| Органикалық заттардың тотығуы есебінен жасушаның энергиясымен қамтамасыз етілуі. Биологиялық тотығу және жану. Анаэробтық және аэробтық гликолиз. Митохондриялар — жасушаның энергиялық стансасы.
|
|
|
|
| ІV тарау. Тұқым қуалау ақпараты және оның жасушада жүзеге асырылуы(4 сағат).
|
|
|
| 12.
| Генетикалық ақпарат. Н.К. Кольцов. ДНҚ — нәруыз синтезделу үшін матрица (қалып) болып табылады. ДНҚ-ның екі еселенуі (редупликациясы). ДНҚ матрицасына сәйкес ақпараттың РНҚ-ның түзілуі.
|
|
|
| 13.
| Генетикалық код. Генетикалық кодтың қасиеттері. Нәруыздың биосинтезі. Транскрипцияның реттелуі.
|
|
|
| 14.
| Гендік және жасушалық инженерия.
|
|
|
| 15.
| Транскрипция мен трансляцияның бактерияларда реттелуі. Бұл процестердің жоғары сатыдағы организмдерде реттелуі.
|
|
|
|
| II бөлім. Организмдердің көбейуі және жеке дамуы(6 сағат).
|
|
|
|
| V тарау. Өзін-өзі ұдайы өндіру — тіріге тән жалпылама қасиет(4 сағат).
|
|
|
| 16.
| Митоз жыныссыз көбеюдің негізі екендігі, оның фазалары. Митоздың биологиялық мәні.
|
|
|
| 17.
| Организмдердің көбею формалары. Жыныссыз көбеюдің түрлері. Жынысты көбею.
|
|
|
| 18.
| Мейоз және оның биологиялық мәні. Мейоздың фазалары. Сперматогенез. Овогенез.
|
|
|
| 19.
| Жануарлар мен гүлді өсімдіктердегі ұрықтану. Ұрықтанудың биологиялық маңызы.
|
|
|
|
| VІ тарау. Организмдердің жеке дамуы(2 сағат).
|
|
|
| 20.
| Организмдердің жеке дамуының элементарлық түсінігі. Жасушалардың бөлінуі, өсуі, жіктелуі, органогенез, даму, қартаю, даралардың өлуі. Ұрықтардың ұқсастығы.
|
|
|
| 21.
| Организмнің біртұтас екендігі. Өзгергіш жағдайларға организмнің бейімделу деңгейлері. Өзіндік реттелу. Организмнің бастапқы даму кезеңдеріне сыртқы орта жағдайларының әсері. Биологиялық сағат. Анабиоз.
|
|
|
|
| IІI бөлім. Генетика және селекция негіздері(13 cағат).
|
|
|
|
| VІІ тарау. Тұқым қуалаушылықтың негізгі заңдылықтары (5 сағат).
|
|
|
| 22.
| Генетиканың қысқаша даму тарихы. Белгілердің Г.М.Мендель ашқан тұқым қуалау заңдылықтары. Тұқымқуалаушылықты зерттеудің гибриодологиялық әдісі. Моногибридтік шағылыстыру. Бірінші ұрпақтың біркелкілігі.
№4 практикалық жұмыс.
Қарапайым генетикалық есептер шығару.
|
|
|
| 23.
| Доминанттылық заңы. Екінші ұрпақта белгілердің ажырауы. Ажырау заңы. Гомозиготалы және гетерозиготалы даралар.
|
|
|
| 24.
| Генотип және фенотип. Аллельді гендер. Талдаушы шағылыстыру. Толық және толық емес доминаттылық. Тәуелсіз тұқым қуалау. Гендердің тіркесіп тұқым қуалауы.
|
|
|
| 25.
| Сандық және сапалық белгілердің тұқым қуалауына орта жағдайларының әсері. Реакция нормасы.
|
|
|
| 26.
| Жыныстың генетикалық анықталуы. Жыныспен тіркес тұқым қуалау. Гендердің өзара әрекеттесуі. Цитоплазмалық тұқым қуалаушылық. Адамның генетикалық әртүрлілігі. Адамның генетикалық денсаулығына ортаның әсері. Адамның генетикалық аурулары.
|
|
|
|
| VІІІ тарау. Өзгергіштіктің заңдылықтары(4 сағат).
|
|
|
| 27.
| Модификациялық және тұқым қуалайтын өзгергіштік. Тұқым қуалайтын өзгергіштіктің типтері. Гендік, хромосомалық, геномдық мутациялар. Тұқым қуалайтын өзгергіштіктің гомологтік қатарлар заңы.
№5зертханалық жұмыс.
Модификациялық өзгергіштіктің вариациялық қатарын және вариациялық қисық сызығын құрастыру.
№6 зертханалық жұмыс.
Организмдердің өзгергіштігі.
|
|
|
| 28.
| Мутацияларды экспериментальдық жолмен алу. Адамның тұқым қуалайтын өзгергіштігі.
|
|
|
| 29.
| Генетика және медицина. Адамның тұқым қуалаушылығын зерттеу әдістері. Адамның кейбір тұқым қуалайтын ауруларының алдын алу және емдеу. Резус-фактор.
№ 7практикалық жұмыс.
Өзіңе шежіре құрастыр.
|
|
|
| 30.
| Туыстық некенің жағымсыздығы. Медициналық-генетикалық кеңес беру.
|
|
|
|
| IX тарау. Генетика және селекция(4 сағат).
|
|
|
| 31.
| Жануарларды қолға үйрету селекцияның бастапқы кезеңі екендігі. Мәдени өсімдіктердің шығу орталықтары. Жануарларды қолға үйрету аймақтары. Үй жануарларының шығу тегі.
|
|
|
| 32.
| Заманауи селекцияның әдістері. Сұрыптау үшін өзгергіштіктің маңызы. Сұрыптау және оның шығармашылық рөлі. Тұқымқуалайтын сапаны бағалау.
|
|
|
| 33.
| Туыстық шағылыстыру және оның селекциядағы маңызы. Гетерозис, оны ауыл шаруашылығында қолдану.
|
|
|
| 34.
| Полиплоидия. Әріден будандастыру. Жасанды мутагенез. Олардың селекциядағы маңызы. Селекция жетістіктері.
№8 зертханалық жұмыс.
Жергілікті өсімдік іріктемелерінің фенотиптері.
|
|
|
|
| IV бөлім. Эволюция(23 сағат).
|
|
|
|
| Х тарау. Эволюциялық идеялардың дамуы. Эволюцияның дәлелдемелері(4 сағат).
|
|
|
| 35.
| Эволюциялық түсініктердің шығуы және дамуы. Эволюционизмнің алғы шарттары. Ламарктың эволюциялық теориясы.
|
|
|
| 36.
| Ч.Дарвин және оның түрлердің пайда болу теориясы. Ч.Дарвиннің эволюциялық теориясының негізгі ұстанымдары. Эволюцияның синтетикалық теориясының шығуы.
|
|
|
| 37.
| Эволюцияның дәлелдемелері. Эмбриологиялық дәлелдемелер. Морфологиялық дәлелдемелер. Палеонтологиялық дәлелдемелер. Эволюцияның биогеографиялық дәлелдемелері.
|
|
|
| 38.
| Түр. Түрдің критерийлері. Популация.
№9 зертханалық жұмыс.
Әр түрге жататын өсімдіктердің морфологиялық ерекшеліктері.
|
|
|
|
| ХI тарау. Эволюциялық процестің механизмдері(7 сағат).
|
|
|
| 39.
| Өзгергіштіктің эволюциялық процестегі рөлі. Мутациялық өзгергіштік. Үйлесімдік өзгергіштік.
|
|
|
| 40.
| Табиғи сұрыпталу-эволюцияның бағыттаушы факторы.
|
|
|
| 41.
| Тіршілік үшін күрес. Түрішілік күрес. Түраралық күрес. Сұрыптаудың тиімділігі.
|
|
|
| 42.
| Популяциялар ішіндегі табиғи сұрыпталудың формалары. Қозғаушы сұрыптау.
|
|
|
| 43.
| Тұрақтандырушы сұрыптау. Гендер дрейфі. Популяциялық толқындар. Оқшаулану.
|
|
|
| 44.
| Бейімділік. Қорғаушы рең. Жасырушы рең. Мимикрия (еліктеуші рең). Сақтандырушы рең. Бейімділіктің жетілдірілуі және оның салыстырмалы сипаты.
№10 зертханалық жұмыс.
Организмдердің бейімделгіштігі.
|
|
|
| 45.
| Түртүзілу. Эволюциялық процестің негізгі бағыттары. Эволюция бағыттарының арақатынасы.
№11 зертханалық жұмыс.
Өсімдіктердегі ароморфоздар және бунақденелілердегі идиоадаптациялар.
|
|
|
|
| ХII тарау. Жерде тіршіліктің пайда болуы(2 сағат).
|
|
|
| 46.
| Тіршіліктің пайда болуы туралы көзқарастардың дамуы. Жерде тіршіліктің пайда болуы туралы теориялар. Л.Пастердің тәжірибесі.
|
|
|
| 47.
| Органикалық молекулалардың абиогендік синтезі. Тіршіліктің пайда болуы туралы қазіргі көзқарастар. Қазіргі кезде Жерде тіршіліктің пайда болуы мүмкін бе?
|
|
|
|
| ХIII тарау. Жерде тіршіліктің дамуы(6 сағат).
|
|
|
| 48.
| Криптозойда тіршіліктің дамуы. Архей. Протерозой. Жануарлардың алуантүрлілігінің күрт жоғарылауы. Палеозой заманында тіршіліктің дамуы. Кембрий, Ордовик, Силур, Девон, Тас көмір, Пермь.
|
|
|
| 49.
| Мезозой заманында тіршіліктің дамуы. Триас. Юра. Бор. Кайнозой заманында тіршіліктің дамуы. Палеоген. Неоген. Антропоген.
|
|
|
| 50.
| Органикалық дүниенің алуантүрлілігі.
|
|
|
| 51.
| Жүйелеудің ұстанымдары. Жүйелеудің шығуы. Жасанды және табиғи жүйелер. Организмдерді жіктеу.
|
|
|
| 52.
| Тіршіліктің жасушалық емес формалары — вирустар, фагтар.
|
|
|
| 53.
| Тіршіліктің жасушалық формалары, олардың ядросыздарға және ядролыларға бөлінуі. Прокариоттар. Эукариоттар.
|
|
|
|
| ХIV тарау. Адамның шығу тегі(4 сағат).
|
|
|
| 54.
| Адам шығу тегінің дәлелдемелері. Адам мен адам тәрізді маймылдардың ұқсастығы және айырмашылықтары.
|
|
|
| 55.
| Еңбек және адамның пайда болуы. Антропогенездің алғышарттары.
|
|
|
| 56.
| Алғашқы адамдар. Ежелгі адамдар. Ертедегі адамдар. Қазбадан табылған осы заманғы типтес адамдар.
|
|
|
| 57.
| Адам нәсілдері. Нәсілшілдіктің дәрменсіздігі. Нәсілшілдіктің кертартпалық мәні.
|
|
|
|
| V бөлім. Экология негіздері(11 сағат).
|
|
|
|
| XV тарау. Экожүйелер(7 сағат).
|
|
|
| 58.
| Экология пәні. Ортаның экологиялық факторлары.
|
|
|
| 59.
| Биотикалық оптимум. Организмдердің тіршілік ортасына бейімделуі.
|
|
|
| 60.
| Әртүрлі түр популяцияларының, экожүйелердің өзара әрекеттесулері.
|
|
|
| 61.
| Бірлестіктер. Экожүйелер. Бірлестіктердегі организмдердің қызмет атқаратын топтары. Экожүйелердің мысалдары.
|
|
|
| 62.
| Энергия ағымы және қоректік тізбектер. Экологиялық пирамида. Экожүйелердің өнімдері. Экожүйелердің қасиеттері. Өздігінен реттелу.
|
|
|
| 63.
| Экожүйелердің ауысуы. Адамның әрекетіне байланысты экожүйелердің ауысуы. Агроценоздар.
|
|
|
| 64.
| Экологиялық білімді адамның практикалық әрекетіне пайдалану.
|
|
|
|
| XVI тарау. Биосфера. Адам әрекетінің биосфераға әсері. Биосфераны қорғау(4 сағат).
|
|
|
| 65.
| Биосфера туралы В.И.Вернадскийдің ілімі. Биосфераның құрамы: тірі зат, түрлік құрамы. Табиғатта көміртек пен азот айналымы. Тірі организмдердің шөгінді жыныстарды және топырақты түзудегі рөлі.
|
|
|
| 66.
| Адамның биосферадағы рөлі. Ауқымды экологиялық проблемалар.
|
|
|
| 67.
| Қоғам және қоршаған орта. Халық санының артуы. Индустриялық тұтынушылар қоғамы. Халықаралық ынтымақтастық және кедейлікпен күрес. Экологиялық қауіпсіздіктің концепциялары.
|
|
|
| 68.
| Қазақстан Республикасының экологиялық проблемалары. Тұрақты даму.
|
|
|
