Ысқа мерзімді кезеңдегі өзгермелі шығындарға төмендегілердің қайсысын жатқызуға болады?

A) шикізатты сатып алуға кетстін шығындар;

B) фирманың алған несиесінің пайызы;

C) кәсіпорынның сактандыру жарналары;

D) басқарушы қызметкердің еңбекақысы;

E) фирма меншігіне салынатын салық.

3. Тұрақты шығындар - бұл:

A) өнім өндірілмеген жағдайда да фирма төлеуге можбүр болатын шығындар;

B) айқын емес шығындар;

C) ең жақсы өндіріс жағдайында кез келген өнім көлемін өндіретін минималды шығын;

Д) сатып алу кезіндегі бағамсн есептелген ресурстарға жұмсалған шығындар;

Е) жұмысшыларға, жер иелеріне, капитал ислеріне жоне кәсіпкерлсрге төленгсн төлем шығындары.

4. Жаңа стадион құрылысының балама шығындары - бұл:

A) стадион құрылысына жұмсалған ресурстармен өндірілуі мүмкін болатын тауарлар, қызметтердің құны;

B) стадион табыстарынан төленетін накты салық кесімінін өзгеруі;

C) стадион иелегіндегі ресурстардың шығыны;

Д) стадион қызметтерінін тоқтап қалуына байланысты алынбаған табыс;

Е) стадионның қызметінен түскен табыс.

5. Ішкі шығындарға жатады:

A) косіпорын иелігіндегі ресурстардың шығыны;

B) өнім өндіругс қажетті шикізат және матсриалдар шығыны;

C) кәсіпорынның жер телімін сатып алуға байланысты шығындар;

D) құрал-жабдықты пайдалану үшін арендалық төлем;

Е) шикізат сатып алу шығындары.

Нұсқа 2

1. Еңбек «қарқындылығы» түсінігінің анықтамасын беріңіз:

A) бір адамның өндірген өнімі;

B) жалпы еңбек шығындары;

C) уакыт бірлігіндегі адам қуатының шығындары;

D) бір өнім өндіруге кететін уақыт шығындары;

Е) жұмысшының бір жұмыс құніндегі уақыт шығындары.

2. Еңбек өнімділігінің анықтамасын беріңіз:

A) бір адамның өндірген өнімі;

B) жұмыс құніндегі сңбск шығындары;

C) уақыт бірлігіндегі адам қуатының шығындары;

D) жұмысшылардың жалпы саныңың азаюы;

Е) өнім көлемінің артуы.

3. Қысқа мерзім аралығында капитал тұрақты, ал еңбек айнымалы десек, онда еңбектің шекті өнімі деп:

A) әрбір қосымша жалданатын жұмыс күшінің өндіретін косымша өнімін атаймыз;

B) жұмыс күшінің орташа өнімін атаймыз;

C) жалдаған жұмыс күштерінің жалпы өнімін атаймыз;

Д) жұмыс күшін 1%-ға арттырғанда алынатын қосымша өнімді атаймыз;

Е) жұмыс күшін жаңа техникамен қамтамасыз ету арқылы алынатын өнім.

4. Еңбек өнімділігін қандай көрсеткіш өлшейді:

A) еңбектің орташа өнімі;

B) еңбектің шекті өнімі;

C) капитал сыйымдылығы;

Д) жалдаған жұмысшылар саны;

Е) еңбек ақының өнім көлеміне қатынасы.

5. Ішкі шығындарға жатады:

А)косіпорын иелігіндегі ресурстардың шығыны;

В)өнім өндіругс қажетті шикізат және матсриалдар шығыны;

С)кәсіпорынның жер телімін сатып алуға байланысты шығындар;

Д) құрал-жабдықты пайдалану үшін арендалық төлем;

Е) шикізат сатып алу шығындары.

Ситуациялық тапсырмалар мен жаттығулар:

Нұсқа 1

1. Фирманың бір айдағы өндіріс шығыны 10 млн теңгені құрайды. Өндіріс көлемі - 20 дана. Фирманың бір айлық тұрақты шығыны 20 000 теңгеге тең. Өзгермслі шығынды, орташа шығынды, орташа тұрақты жоне орташа өзгермелі шығынды анықтаңыз.

2. Фирманың орташа өзгермелі шығыны 20 теңге, ал орташа тұракты шығын - 5 теңге болса, онда 500 дана өнім шығаруға жұмсалатын жалпы шығын қандай болады?

3. Жетілген бәсекелі рынокта жұмыс істсйтін фирма өнімінің бағасы 8 теңгені құрайды. Фирманың жалпы шығындары кестеде көрсетілген:

Өнім көлемі Q, дана	Жалпы шығын ТС, теңге

Қажетті мәліметтерді есептеп, график түрінде көрсетіңіз:

а) фирманың пайдасын жоғарылататын өнім көлемін анықтаңыз;

в) фирманың ең жоғары пайдасы, жалпы табысы және жалпы шығыны нешеге тең;

с) нарықта баға өзгермелі болса, қандай жағдайда фирма нөлдік пайда алатындығын және қандай жағдайда саланы тастап кететіндігін анықтаңыз.

4. Жетілген бәсекелі рыноктағы фирманың шекті шығыны келесі функция турінде берілген: МС = 40 + Q

Өнім бағасы 400 теңге болған жағдайда пайда ең жоғары деңгейге жету үшін фирма қанша өнім шығаруы керек?

Нұсқа 2

1. Фирманың шекті шығындар функциясы: MC=10+Q; Өнім бірлігінің бағасы- 600; Фирманың пайдасын максималдауға мүмкіндік беретін өнім көлемін анықтау керек.

2. Фирманың қыска мерзімді шығындары келесі формуламен өрнектелген: ТС= Q³ - 8Q² +200Q +50. Фирма қандай бағада қысқа мерзімді өндірісті тоқтатады?

3. Фирманың шығындары туралы көрсеткіштерді кестеге толтырыңыз.

	ТС	ҒС	VC	AFC	AVC	АТС	MC

4. Кестеде өндірістік функция бсрілген. Орташа айнымалы шығындардың минималды деңгейін жоне осы шығындарға тең болатын өндіріс көлемін анықтау керек, мұнда жалакы 300 теңге/ сағ. тең және еңбек өндірістің жалғыз айнымалы факторы болып табылады.

еңбек (L)
өнім (Q)

10. Кестеде фирманың ұзақ мерзімді кезеңдегі жалпы шығыны туралы мәлімет берілген:

Өндіріс көлемі		Шығындар
	жалпы	Орташа	шекті

а) ұзақ мерзімді орташа шығын мен ұзақ мерзімді шекті шығын шамасын анықтаңыз;

б) ұзақ мерзімді орташа шығын мен ұзақ мерзімді шекті шығынның қисығын сызыңыз;

в) ұзақ мерзімді орташа шығын қандай өнім көлемінде минималды болады;

г) ұзақ мерзімді шекті шығын мен ұзақ мерзімді орташа шығындар қандай көлемінде тең болады?

5. Төмендегі кестені толтырыңыз:

	FC	VC	ТС	AFC	AVC	АТС	MC

а) Егер баға 80-ге тең болса, бәсекелесуші фирманың пайдасы қандай өнім көлемінде максималданады?

ә) егер баға 50-ге дейін төмендесе, фирманың қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді кезеңцердегі мінез-құлқы қандай болады?

6. Фирма пайдасының шамасын анықтауға айқын және айқын смес шығындардың ерекшелігі әсер етеді ме? Сіз бухғалтерлік немесе экономикалық пайданы қарастырасыз ба?

Мәнжазба тақырыптары:

1. Өндіріс шығындарының маркстік және неоклассикалық тұжырымдамалары.

2. Қазіргі экономикалық әдебиеттерде шығындарды жіктеу.

3. Шекті өнім және шекті табыс.

4. Трансакциялық шығындарды төмендету жолдары.

5. Қыска және ұзақ мерзімдегі шығындар.

6. Фирма шығындарын төмендету ережелері.

10-тақырып. Сабақтың тақырыбы: Өндіріс факторларынан түсетін табыстар. Жүйе ретіндегі ұлттық экономика.

Үй тапсырмасы

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз

1. Өндіріс факторларына не жатады?

2. Өндіріс факторлары рыногындағы факторлық табыс дегеніміз не?

3. Өндіріс факторларының бағалары қалай қалыптасады?

4. Жалақының экономикалық маңызы қандай?

5. Пайыз мөлшері немен анықталады?

6. Пайданың түрлеріне сипаттама беріңіз.

7. Жер рентасының қандай түрлері бар және олар қалай анықталады?

8. ЖІӨ-ді есептеудің қандай әдістері бар?

9. ЖҰӨ дефляторы дегеніміз не?

10. ЖҰӨ мен ЖІӨ арасында қандай айырмашылық бар?

Тест тапсырмалары

Нұсқа 1