Алды синдромы.

Мақсаты: нейроэндокринді синдром жайлы жалпы түсінік беру, жіктелу, этиология,

клиника, диагностика, терапия принциптерімен таныстыру.

Дәріс тезисі:Пременструальды синдром (ПМС) немесе предменструальді керілу синдромы –

патологиялық симптомокомплекс, менструальды циклдың екінші фазасында

нейропсихикалық, вегето-тамырлық және алмасу-эндокриндік бұзылыстармен сипатталады.

ПМС жиілігі өзгеріп тұрады және әйел жасына байланысты: 30-ға дейін – 20%, 30-дан

кейін – 50%-ке дейін.

ПМС пайда болуына әкелетін факторлар: стресс, нейроинфекция, асқынған босану

және аборттар, әр түрлі жарақаттар және оперативті ену.

ПМС даму теориялары: гормональді, «сулы интоксикация, психосоматикалық

бұзылыс, аллергиялық және т.б.

ПМС клиникалық түрлері: нейропсихикалық, ісінулік, цефалгиялық, криздік.

Симптомдар санына, олардың ұзақтығына және айқындылығына байланысты ПМС-тің

жеңіл және ауыр түрін бөледі.

ПМС стадиялары: компенсирленген, субкомпенсирленген, декомпенсирленген.

Диагностика: психикалық ауру жоқ екендігін көрсететін психиатр шешімі;

симптоматиканың менструальді циклмен тығыз байланысы – клиниканың менструация

алдында 7-10 күн бұрын және менструациядан кейін тоқтауы.

Диагностика: циклдің екінші фазасында пролактин, прогестерон, эстрадиол деңгейін

анықтау, КТ, МРТ, ЭЭГ, диурезді өлшеу, маммография, невропатолог, психиатр,

терапевт, эндокринолог кеңесі.

Емі: психотерапия, КОК, седативті, психотропті, антигистаминді препараттар. ПМС-тің ауыр ағымында – агонист Гн-РГ 6 ай.

Климактерикалық синдром (КС) – әйелдерде климактерикалық кезеңде пайда болатын, нерв-психикалық, вегето-тамырлық және алмасу-трофикалық бұзылыстармен сипатталатын патологиялық жағдай.

Менопауза орташа 50 жаста келеді. 45 жасқа дейін етеккірдің тоқтауын ерте менопауза дейді. 40 жасқа дейін тоқтау – мезгілсіз менопауза(аналық бездің мезгілсіз жеткіліксіздігі). 60-80% әйелдерде пери немесе ерте постменопаузада әр түрлі айқындылықты климактерикалық синдром басталады.

Жіктелуі:

Климактерияда келесі фазалар бар: пременопауза, менопауза, перименопауза, постменопауза.

Пременопауза – бірінші климактерикалық симптомдардан соңғы менструацияға дейінгі уақыт;

Менопауза – соңғы өзіндік менструация, аналық бездермен серттелген(мерзімді ретроспективті анықтайды, дәлірек соңғы менструациядан кейін 12 ай)кезең.

Перименопауза – пременопауза мен менопаузадан кейінгі жылды қосатын кезең.

Постменопауза - менопаузадан басталады,65-69-да бітеді. Ерте(5 жылға дейін), кеш(5-тен 10-ға дейін.)

Этиология және патогенез:

Климактерикалық периоданалық без қызметінің бірте-бірте төмендеуімен, одан кейін оның «өшуімен» сипатталады(менопаузаның 1-3 жылдары жалғыз фолликулдар байқалады, тек кішкене көрінеді, олар келешекте жоқ болады). Нәтижесінде пайда болған жағдай – гипергонадотропты гипергонадизм(эстрогенді жетіспеушілік), лимбикалық система, нейрогормондар бөлінуінің бұзылыстарымен бірге жүреді.

Клиника:

Пайда болған уақытына қарай:

Ерте;

мәулетті (менопаузадан кейін 1-2 жыл);

кеш (2-5 жыл менопаузы).

Климактерикалық синдромның ерте симптомдары:

● вазомоторлы – тер басу, қалтырау,, артериальді гипотензия приливы ысу, қалтырау, жоғарылаған тер бөлінісі,артериальді гипотензия және гипертензия, жүрек жиі соғады;

● эмоциональді- вегетативті - тітіркеннгіштік, ұйқышылдық, әлсіздік, уайымшылдық, депрессия, либидо төмендеуі.

Менопауза басталғаннан кейін 1-3 жылдан сон, келесі симптомдар пайда болады:

●УГР;

● тері және оның қосымшаларының зақымдалуы(тырнақ құрғауы, әжімдер).

Климактерийдің кеш көрінісіне жатады:

● постменопаузальді метаболикалық синдром (атеросклероз, артериальді гипертензия, гиперлипедемия, инсулинорезистенттілік);

● неврологиялық: когнитивті функцияның төмендеуі а;

● сүйек-бұлышқеттік: остеопороз, остеоартрит.

Диагностика:

анамнез,

физикальді зерттеу (дене массасының индексі, дене бітімі, әр түрлі ағзалардың жағдайы.

Зертхана-аспаптық зерттеу: цитологиялық зерттеу, жатыр мойнынан мазоктарды алып зерттеу(Папаниколау бойынша), (мазок по Папаниколау); гормондар (ФСГ, ЛГ, эстрагено, пролактин,ТТГ,тестостерон қандағы); қанның биохимиялық анализі (креатинин,АЛТ,АСТ, ЩФ, глюкоза,билирубин, холестерин, триглицериды); липидті спектр (холестерин в ЛПВП,ЛПНП,ЛПОНП, липопротеид,атерогендік индекс); маммография; трансвагинальді УДЗ (М-эходағы 4-5 мм эндометрийда патология жоқ екенін көрсетеді,остеоденсиметрия.

Ем: ЗГТ эстроген, физиотерапевтикалық әдістер, гомеопатикалық заттармен.

Тотальді овариоэктомиядан кейінгі синдром (ТОКС) - посткастрациялық синдром, хирургиялық менопауза.

Қуысты операциялар ішінде гистерэктомия 25-38%. ТОКС жиілігі 70-80%.

Клиникалық көрініс айқындылығына қарай жеңіл, орта, ауыр боп бөлінеді.

Этиология: екі қызмет атқаратын безді алып тастаса, ФСГ, ЛГ өседі.айқын гипоэстрогения..

ТОКС-қа кіреді: вегето-тамырлық, нейропсихикалық, алмасу-эндокриндік.

Диагностика:

анамнез,

физикальді зерттеу (дене массасының индексі, дене бітімі, әр түрлі органдардың жұмысы),

зертхана-аспаптық зерттеу: гормондар (ФСГ, ЛГ, эстрадиол), психоэмоциональді, урогенитальді бұзылыстар, остеопороз,

басқа специалисттер кеңесі (уролог, маммолог, психолог, эндокринолог).

Емі: ЗГТ эстрогендармен, физиотерапевтикалық әдістер, седативті препараттар, көрсеткіш бойынша – транквилизатор, антидепрессант.

Көрнекті материал: мультимедиялық презентация(кесте және суреттерімен бірге..

Әдебиет:

Орысша

негізгі:

1.Гинекология: учебник + СД /под ред. Г.М.Савельевой и др. – М., ГЭОТАР-Медиа, 2006.

қосымша:

Гинекология: учебное пособие по клинической практике для студентов медицинских колледжей/ под.ред. К.А.Аяпова – Алматы, 2005.,

Қазақша

негізгі:

1.Көзденова Р.Ә., Сейітмәмбетова Н.Қ. «Гинекология» Алматы, 2001ж.

қосымша:

Нұрқасымұлы Жомарт. Гинекология - Алматы, 2007ж.

Бақылау сұрақтары(кері байланыс):

Пременструальды керілу синдромына анықтама?

ТОКС этиологиясі (тотальді овариэктомиядан кейінгі жаман)?

Климактерийдің фаза бойынша жіктелуі?

Климактерийдің кеш көрінуіне не жатады?