Дулулар дулат атауымен кездесетін дерек-Қытай
Дунай бойына жетіп жайғасқан қыпшақтарды венгрлер қалай атады- «Кундар» немесе «Кумандар» Дүнгендермен ұйғырлар Қазақстан аумағына қоныс аударуы басталды: 1881 жылы Дүние жүзі қазақтарының құрылтайында «Құшағымыз бауырларға айқара ашық» аттыбаяндамажасады: Н.Назарбаев Дүние жүзі қазақтарының тұңғыш құрылтайы өтті: 1992 жылдың қыркүйек, қазан айларында Дүние жүзі қазақтарының тұңғыш құрылтайында сөз сөйлеген Түркиядан келген қадірменді қария, «Алаш» сыйлығының иегері Халифа Алтай Дүние жүзі тілдерінің дамуы зандылықтарын талдаған О.Сүлейменовтың еңбегі: «Жазу тілі» Дүниежүзі тілдерініңдамуы заңдылықтарынталдағанО.Сүлейменов еңбегі: «Жазу тілі» Дүние жүзілік қаржы дағдарысы басталғанға дейін Қазақстанда ішкі жиынтық өнімнің(ІЖӨ) жылдық өсімі - 9-10% Дүние жүзіне Аристотель сынды ғұлама ғалым ретінде танылған :Әл-Фараби Дүниежүзі дінбасылардың Астанадағы съезі өтті- 2003,2006ж Дүниежүзіқазақтарыныңқұрылтайыөтті: 1992 жылы Дыңескерткіштерікөп сақталғанжерлер: ОрталықҚазақстан,Жетісу Дыңескерткіштерікөпсақталғанжерлер: Тарбағатай, Маңғыстау Дың ескерткіштері тұрғызылған - Өлген адамның басына Дың ескерткіштерінің көп сақталған жері- Орталық Қазақстан, Жетісу, Тарбағатай, Маңғыстау Дың ескерткішінің Сардобадан айырмашылығы: Қаза тапқан адам басына салынды Дың және Сардоба ғимараттарының ұқсастығы: құрылысы киіз үйге ұқсас Діни қысым жасамау ұранын басшылыққа алған – Жебе ноян Діни наным сенімдері қалыптаса бастаған адам- Кроманьон(саналы адам) Е. Бекмахановтың «XIX ғасырдың 20-40 жылдарындағы Қазақстан» дегенеңбегіндеқарастырылған негізгімәселе: Ұлт-азаттықкөтеріліс Е. Бекмахановтың қатысуымен жазылған, 1943 жылы жарық көрген еңбек: «Қазақ КСР тарихы» Е. Пугачев көтерілісін қолдаған Кіші жүздің сұлтаңдары: Ералы, Сейдалы Е. Пугачев көтерілісіне Кіші жүз қазақтарынығ қатысу себебі: Жерін қайтарып алу Е. Рахмадиевтіңжанр табысы деп танылған операсы: «Абылайхан» Е.Бекмахановақталып шықты: 1954 ж. Е.Бекмаханов қай жылы КСРО ҒА-да докторлық диссертациясын қорғап шықты – 1946ж Е.Бекмахановты ресми түрде айыптаудың басы болған 1950ж желтоқсанындағы «Правда» газетіндегі мақала – Қазақстан тарихы мәселелерін маркстік-лениндік тұрғыдан баяндайық; Е.Бекмахановтың «XIX ғасырдың 20-40 жылдарындағы Қазақстан» деген еңбегінде қарастырылған негізгі мәселе: Ұлт-азаттық күрес Е.Бекмахановтың «буржуазияшыл-ұлтшылдық көзқарастарын» айыптаған Қазақстан К(б)П ОК қаулысы шықты - 1951ж сәуір Е.Бекмахановтың жазалануына себеп болған көтеріліс: Кенесары көтерілісі Е.Бекмахановтың КенгеасырҚасымұлыбастағанкөтеріліс жайындажазылғанмонографиясы :«ХІХ ғасырдың 20-40 жылдардағы Қазақстан» Е.Бекмахановтың қатысуымен жазылған,1943 жылы жарық көрген еңбек: «Қазақ КСР тарихы» Е.Пугачев әскерімен бірге Орынборда қоршауға қатысқан қазақтар саны 200 Е.Пугачев бастаған шаруалар көтерілісі болған жылдар: 1773-1775 жж. Е.Пугачев бастаған шаруалар көтерілісінің ерекшелігі: Башқұрт,татар,қазақтардың қатысуы Е.Пугачев бастаған шаруалар соғысы кезінде Кіші жүз қазақтары қатысқан ұрыстар Жайықты қоршауға, Кулагинді алуға Е.Пугачев бастағаншаруаларсоғысынақазақтардыңқатысуынатүрткіболғанжағдай: Жер мәселесі Е.Пугачев көтерілісі кезінде 1776ж. сәуірде «тыныштық» орнағаны туралы үкіметке хабарлады- генерал Н.А.Рейнсдорф Е.Пугачев көтерілісін қолдаған Кіші жүздің сұлтандары: Ералы,Сейдалы, Айшуақ,Досалы Е.Пугачевкөтерілісін қолдаған Кіші жүздің сұлтандары: Ералы, Айшуақ; Е.Пугачев көтерілісін тарих сахнасынан мүлдем өшіру мақсатында Жайық өзені мен Жайық қаласын Орал деп атау туралы грамотаға қол қойған- ІІ Екатерина Е.Пугачев көтерілісінде басты күш қазақтардан құралып, басып алған бекініс Кулагин Е.Пугачев көтерілісіне қатысқан қазақ жүздері Кіші және Орта жүз Е.Пугачев көтерілісінің басты орталықтарын талқандаған орыс қолбасшысы генерал Суворов Е.Пугачев уөтерілісін қолдаған Кіші жүздің сұлтандары: Ералы, Сейдалы Е.Пугачевті ашық қолдап, оған қарулы топ жіберген Кіші жүз сұлтаны: Досалы Е.Пугачевті қолдап, Торғай өзенінің төменгі бойында жазалаушы топтармен ашық қақтығыспай, қыр көрсетумен ғана шектелген старшындар- Құдайменді мен Тайыр Е.Пугачевтің үндеуін қолдаған Орта жүздің биі- Дәуітбай Евразияның қиыр шығысы мен Америка құрлығын адамдар игерген уақыт: Мезолит Еврей саяхатшысының жазуына қарағанда қыпшақтар аңды: садақпен аулаған Егер 1928 жылы Қазақстанда барлық шаруашылықтың 2% ұжымдастырылған болса, 1931 жылы: 65%ұжымдастырылды. Египет билеушісі Бейбарыс 1262 жылы елшілік жіберген Алтын Орда билеушісі: Берке Египет сұлтаны Бейбарыспен байланыс жасаған Алтын Орда ханы: Берке Египет сұлтанына жазған хатындаөз елінде дінсіздердің азайғанын хабарлағанын- Өзбек хан Егіншіліктің пайда болу мерзімі 10 мың жыл бұрын Еден астынан қыздырылатын Шығыс моншасы табылған қала- Отырар Едіге негізін қалаған мемлекет: НоғайОрдасы Едіге ХІҮғ. 90ж. үздіксіз соғыс жүргізді – Тоқтамыспен Едігенің билік жүргізген кезінде Ноғай Ордасының жері ұлғайды- Б.Сібір ойпатына дейін Едігенің Ноғай Ордасын билеген жылдары- 1396-1411ж.ж. (15 жылдай) Еділ (Аттила) жөнінде құнды дерек қалдырған Прийск Еділ (ғұн) жауынгерлерінің Галлиядағы Каталаун даласындағы шайқасы болған жыл 451 жыл Еділ қалмақтарының қазақ даласы арқылы Қытайға қашуы туралы құнды мәліметтер қалдырған- Н.П.Рычков Еділ мен Жайық арасындағы Қалмақтардың Жоңғарияға қарай көшіп кеткен жылы: 1771 Еділ мен Жайық өзендерініңаралығындаорналасқан хандық: Бөкей хандығы Еділ патша тұсында ғұн қоғамында нығайған құрылыс- Әскери - демократиялық; Еділдің сырт келбетін «бір көрген адам оның нағыз азиялық екенін бірден айтады, басы үлкен орта бойлы мығым денелі деп»суреттеген- Прийск Ежелгі адам іздері туралы ақпарды археологиялық материялдың қайсысы береді – Тас құралдар Ежелгі адамдар киім тіге бастады- Хайуандардың терісінен Ежелгі адамдар қырғыш, тілгіш сияқты еңбек құралдарды жасаған- Жұмыртас құралдардан Ежелгі адамдар мысты алу үшін қажетті қалыпты жасады- Саз балшықтан және жұмсақ тастан Ежелгі адамдар төсеніш ретінде пайдаланды— Аң терісін Ежелгі адамдар үңгірлердің аузына от жағу себебі- Аңдарды жолатпас үшін Ежелгі адамдарда діни түсініктердің пайда болғанытуралыбайқалады: неандертальдық адамдардың жерлеу ғұрпынан Ежелгі адамдарды егіншілік пен мал шарушалығына алып келген жағдай: Терімшілік пен аңшылық; Ежелгі адамдардың ең алғашқы кәсібі Терімшілік Ежелгі адамдардың жерлеу ғұрпында өлген адам үстіне қызыл минерал бояу себу сенімінің ғылыми атауы- Анимизм Ежелгі адамдардың жіп орнына пайдаланған заттары Жануарлардың сіңірлері Ежелгі адамдардың өз білімдерін суретті хат арқылы хабарлауы Пиктография Ежелгі адамдардың тұңғыш баспаналары Үңгірлер Ежелгі адамдардың түсінігіндегі өлім- Мәңгі ұйқыға кету Ежелгі адамдарпбоолыптабылатын питекантроптармен синантроптардыңатауы:«Тік жүретін адам» Ежелгі грек авторларының сақтарды атауы Азиялық скифтер Ежелгі грек авторы Геродоттың сақтарды атауы Массагет Ежелгі грек тарихшысы Геродоттың хабарлауынша савроматтардың тілі өте жақын болған: Скиф тіліне Ежелгі дүние өркениеттерімен алғаш қарым қатынас жасаған Қазақстандық тайпа - Сақ; Ежелгі егіншілердің жер жырту құралы Тесе Ежелгі жандардың табиғаттың тылсым әрекеттеріне сиынып, құлшылық ету әрекеті Магиялық әрекет Ежелгі заманда Сарыарқаныңорталығын мекендегендер Исседондар Ежелгі заманда Сарыарқаның солтүстік батысын мекендеген Аргиппейлер Ежелгі заманда Сарыарқаның шығысында мекендегендер: Аримаспылар Ежелгі Казақстанның қола дәуіріндегі металл кендерін зерттеген ғалым: Қ.И.Сәтпаев Ежелгі көшпелілерде көшу ұраны- Қажеттілерді ғана алу Ежелгі көшпелілердің қыс жақындағанда қоныстанатын мал жайылымы: Күзеу ЕжелгіҚазақстанадамдарыныңтолқынтәріздіжәне геометриялық өрнектерменәшекейленгенқышыдыстарытабылды: Қарағандыоблысынан Ежелгі Қазақстан адамдарының толқын тәрізді және геометриялық өрнектермен әшекейленген қыш ыдыстары табылды: Қарағанды облысынан Ежелгі Қазақстан даласының батысында өмір сүрген тайпа - Сарматтар Ежелгі Қазақстан жеріндегі ертедегі мүсіншілер сүйек пен мүйізден ойып жасаған: адамдардың бейнесін Ежелгі Қазақстанда қола дәуірінде малдың көп тараған түрі :жылқы мен қой Ежелгі Қазақстандағы әйелдіңқоғамдағырөлібасқатайпаларғақарағандажоғарытұрғантайпа: Сарматтар Ежелгі Қазақстандағы ерте темір дәуірінің кезеңі: Б.з.б. 8- б.з.б. 3 ғасырлары Ежелгі Қазақстандағы қола дәуіріндегі малдың көп тараған түрлері: Жылқы мен қой Ежелгі Қазақстанның қола дәуіріндегі металл кендерін зерттеген ғалым: Қ.И.Сатпаев Ежелгі қаңлы қалалары: Құлата, Көкмардан Ежелгі қаңлылардың негізгі атамекені Сырдың орта ағысы Ежелгі Қызыл Аңғар қаласы: Үйсіндердікі Ежелгі Қытай хроникасы олардың 2 астанасы-жазғы және қысқы астанасы туралы айтады- Қаңлылардың; Ежелгісаққалалары: Шірік-Рабат, Бәбіш-Молда Ежелгі сақ тайпасы аргиппейлер жөнінде жазған: Геродот Ежелгі Сібір тайпалары тілдерінде «қазақ» сөзінің мағынасы: мықты, берік, алып Ежелгі тас дәуірі – палеолит пен неолит арасын жалғастырған дәуір-Мезолит Ежелгі түркілер жақсы білген күнтізбе- мүшел күнтізбе Ежелгі үйсін билеушісінің атауы: Гуньмо Ежелгі Үйсін мәдениетініңхронологиялықшеңбері: 700 жылдай Ежелгі үйсіндер қоныстанған аумақ: Жетісу Ежелгі үйсіндердің солтүстік-батысында орналасты: Қаңлылар Ежелгі үйсіндердің шығыстағыкөршісі: Ғұндар Ежелгі Шебір тұрғындары ыдысты әшекейлеу үшін пайдаланды: Тарақ тісі сияқты өрнекті Ежелден Гиркан деп аталғантеңіз: Каспий Ежелден Зерафшан мен Қашқадария өзендерінің аралығын мекен еткен тайпа- Соғды Ежелден орта азияда өмір сүрген иран тілдес халық: Соғдылар Екі арада орын алған ахуалды бірқатар жұмсартқандай болған Әбілқайыр мен Ресей дипломаттары арасындағы Ор маңындағы кездесу өтті: 1742 Екі ел достығы рухын көтеруге ат салысып, жауға қарсы күш жұмылдыруға шақырған старшын Байсақал Тілекұлы Екі жағынан 12 жануардың бейнесі салынған ортағасырлық түрік медальоны табылған қала: Баба-Ата Екі жағынан да өңделген қарапайым шапқыш тас құрал атауы Бифас Екімәрте Кеңес Одағының Батыры атағын алған жеке өзі 37 ұшықты атып түсірген ұшқыш: С.Луганский Екімәрте Кеңес Одағының Батыры атағын алғанұшқыш: И.Павлов Екі мәрте Кеңес Одағының Батыры атағын алған ұшқыш: С.Луганский Екімәрте Кеңес ОдағыныңБатырыатағыналған ұшқыш: Т.Бегелдинов Екі мәрте совет одағының батыры атағын алған Т.Бегелдинов Ұлы Отан соғысында кім болып шайқасты Ұшқыш Екімәрте Социалистік Еңбек Ері дегенатаққа ие болған атақты күріш өндіруші: Ы.Жақаев Екінші дүние жүзілік соғыстан кейін жоғарыдан төмен қарай, иерархиялық-пирамидалық құрылымға айналған ұйым- К.О коммунистік партиясы Екінші дүние жүзілік соғыстын шешуші шайқасы Берлин операцияының басталған уақыты: 1945сәуір Екіншідүниежүзіліксоғыстанкейінгізауыт-фабрикалардағымамандардың кәсіби даярлығынарттырумақсатындаашылғанмектептер: Еңбек резервтерімектептері Екінші мемлекет Думаға депутат болып сайланған Жетісу облысының ірі көпесінің ұлы - М.Гаврилов Екінші мемлекет Думаға депутат болып сайланған Казак әскери өкілдері - Жетісудан, Я.Егошкин, Сібірден И.Лаптев Екінші мемлекет Думаға депутат болып сайланған Сырдария облысының еңбек партиясының өкілі - Колендзян Екінші мемлекет Думаға Семейдендепутат болып сайланған «Сібір автономияшылары» деп аталған Сібірдің дербес дамуын жақтаған топқа қосылып кеткен - НЯ.Коншин Ел астанасының Ақмолаға көшетіндігі туралы Республика Президентінің Жарлығы жарық көрді 1995 жылы Ел аузындағы аңыз бойынша Арыстан баб өмір сүрген уақыт: VII-VIII ғасырларда Елішінде беделі болмағандықтан Бұрындық көшіп кетті- Самарқанға Елбөрілер –қыпшақтардың хандар әулетінің тайпасы деп атаған- Жүзжани Елек,Қостанай, Ырғыз,торғай уездері енген облыс: Торғай ЕлордаАстана қаласыныңонжылдығыаталыпөтті: 2008 жылы Елімізде сарматтар қоныстанған аймақ Батыс Қазақстан Еліміздің астанасы Алматыдан Ақмолаға көшірілді: 1997 жылы Еліміздің тарихына еңбек ерлігініңүздік үлгісі ретінде енген құрылыс- Түріксіб теміржолы Елюй Даши Қарахандардың әлсірегенін пайдаланып өз әскерлерін Жетісудың орталық аудандарына кіргізеді- 1125ж Елюй Даши шекаралық қызметтен босаттырды- өз адамдарын Елюй Дашы 1143 жылы қаза болған соң билікті қолына алған Әйелі Табуян Енисей жағалаулары мен Алтайды мекендеген ежелгі тайпа ғұндар Енисей қырғыздары мен Сібір орман халықтарын бағындырған Шыңғысханның баласы- Жошы Ең бірінші қолданылған металл - мыс Ең ежелгі "епті адамның"мөлшермен өмір сүрген мерзімі. 1 млн. 750 мың жыл бұрын Ең ежелгі "епті адамның"табылған жері- Олдувай шатқалы, Кения Ең ежелгі адамның еңбек құралы Үшкір тас, қазғыш таяқ,шоқпар Ең ертедегі мешіт орны табылған қалалар- Құйрықтөбе, Тараз маңындағы Өрнек қаласы Ең ертедегі мешіттің орны табылған ортағасырлық қала: Құйрықтөбе Еңбегі Лениндік сыйлықпен атап өтілген генетика мен микробиология саласының ғалымы: М.Айтхожин Еңбек адамдарының үштен бірі әскерге шақырылған облыс: Жетісу Еңбек құралдарының жаңа түрлері дәнүккіш, келі, балта, қайланы ойлап тапқан дәуір- Неолит Еңбекке жарамды тұрғындар арасында сауатсыздықты жою аяқталды: ҰОС қарсаңында Еңбекші халық орналасқан қала бөлігі -Рабад Еңсегей бойлы Ер Есім жырының авторы- Марғасқа Ер адамдар киген аяқ киім түрлері- Биік өкшелі, қонышы тізеден жоғары саптама (шоқайма) етік киді. Ерлер мен әйелдер арасында еңбек бөлінісі қалыптасқан уақыт- Мезолит Ермак отряды Көшім хан қолын мылтықпен зеңбірек астына алып үлкен шығынға ұшыратты: Искер түбінде Ерте көктемде мал төлдетілді- Қыстауда Ерте көшпелілердің баспаналарында пеш орналасты Ортасында Ерте орта ғасырлардаЖетісу жерінде теңге шығаруды дамытқан- Түркештер Ерте орта Ғасырларда Қазақстанның оңтүстігі мен Жетісу өңірінде халықаралық сауданың дамуына ықпал етті: Ұлы Жібек жолы Ерте орта ғасырларда оғыздар тұрған – Орталық және орта Азияда Ерте орта ғасырлық Қазақстан жеріндегі мемлекет: Түргеш Ерте тас ғасыры қамтитын кезең- Б.з.б 2млн 500мың - 40-35мың ж бұрын Ерте тас ғасыры тұрақтарының ең көне ескерткіштерінің табылған жері Шақпақата,Арыстанды. Ерте темір дәуірі ескерткіші Тасмола мәдениетінің табылған аудан Екібастұз Ерте темір дәуірі кезеңі б.з.б. УІІІ ғ-б.з.б. ІІІ ғ;. Ерте темір дәуірінде ақсүйекадамдардыңбасынатұрғызылғанескерткіштер: Мұрттыобалар Ерте темір дәуірінде арнаулы рулық зираттар орналасқан жер Қыстау маңы Ерте темір дәуірінде мал басының көбеюіне байланысты қалыптасқан Көшпелі мал шаруашылығы Ерте темір дәуірінде Маңғыстау түбегін мекендеген дайлар байланыстырылады -Адайлармен Ертетемірдәуірінде сақтардансоңЖетісужерінмекендегентайпалар: Үйсіндер Ертетемірдәуірінде сырдария, Шу, келес өзендерініңаңғарында дамығаншаруашылық саласы: Отырықшы шаруашылық; Ерте темір дәуіріндегі ірі тайпалық одақ: Сақтар Ерте темір дәуіріне жататын Есілдің оң жағындағызерттелген бекініс-қалашық Ақтау. Ерте темір дәуіріне жататын қоныс. Қарлыға Ерте Темір дәуірінің Ақтау бекініс-қалашығы орналасқан жер Есілдің оң жағалауы Ерте Темір дәуірінің қонысы Бөркі Ерте Темір дәуірінің қонысы Кеңөткел Ертетемір дәуірінің Солтүстік Қазақстан жеріндегі зерттелген обасы: Бектеңіз Ерте темір дәуірінің Солтүстік Қазақстандағы зерттелген обалары- Бірлік,Алыпқаш,Покровка,Бектеңіз Ерте темір дәіріндеҚазақстан жеріндеөмірсүрген тайпалар: исседонг, аримаспы, аргиппей Ертеде қойды 2 рет қырыққанда - 2-2,5 кг жүн берген Ертеде түйені 2 рет қырыққанда - 4-8 кг жүн берген Ертедегі адамдардың маймылдар мен жануарлардан басты айырмашылығы. Еңбек құралдарын жасай білуі Ертедегі деректердің мәлімдеуінше «ағаш егіп»,«қалалар мен елді мекендер салған» - Үйсіндер Ертедегі темірді өндірудің қарапайым тәсілі Пеш-көрікпен Ертедегі үйсіндердің құрбандықтары арналды жаратушы күшке Ертіс пен Жайықтағы бұрын казактар иеленіп келген 10 шақырымдық жерлер қазақтарға қайтарылды- 1921ж Ертіс пен Обь өзендері аралығында соғылған шеп- Колыван- Кузнецк Ертістің оң жағалауында Семей ішкі округы (облысы) ашылған жыл: 1854 ж. Есен-бұға құрметпен қарсы алып, Моғолстанның батыс бөлігін берген мәртебелі ханзадалар: Керей мен Жәнібек Есен-бұға хан өз інісі Жүністің таққа дәмеленуінен құтылу үшін: Керей мен Жәнібек сұлтандармен одақ құруға тырысты Есет батыр көтерілісі аяқталған жыл: 1858 ж. Есет батырдың көтерілісі кезінде Сібірге жер аударылған көтерілсшілер саны: 18 (атылғаны -3) Есет Көтібарұлы бастаған көтерілісті басуға қатысқан сұлтан: Арыстан Жантөреұлы Есет пен Жанқожа батырдың күшін біріктірмеу тапсырылды: генерал майор Фитингофқа Есік обасынан табылған26 таңбадан тұратын жазуы бар зат Күміс табақша Есік обасынан табылғанбұйымдар саны 4000-нан астам Есік обасындағы қорымдар саны- 40-тан астам Есік обасындағы сақ жазуы олардың өзіндік жазуы болғандығын дәлелдейді деп айтқан- К.Ақышев Есім хан өзінің хандық билігінің алғашқы кезінде бітім шартын жасасты- Бұхар хандығымен Есім хан (1598-1628) Есім ханға қарсы Тұрсын ханды қолдаған Жаркент және Қашғар қалаларының әміршісі- Әбд –Латип(Әппақ) Есім ханның астанасы- Түркістан Есім ханның басты мақсаты: Хандықты бір орталыққа бағындырған мемлекет етіп құру Есім ханның ең жақын жорық жырауы- Марғасқа Есім ханның ескі жолына негіз болған- Далалық заңдары Есім ханның заңдар жинағы- «Есім ханның ескі жолы» Есім ханның кезінде Кіші жүздегі ел басқарушы, әскербасы болған жырау Жиембет Есім ханның қалмақтарды талқандаған уақыты: 1627ж. Есімге қарсы саяси топты басқарған- Тұрсын Мұхаммед сұлтан Есімдері аңызға айналған қазақ батырлары- Қабанбай,Есет, Саурық,Малайсары,Наурызбай,Баян,Қарасай,Жауғашар(шақантай), Жәнібек,Райымбек Есімдері бүкіл Шығыс Түркістан сауда әлеміне белгілі болған қазақ көпестері- Шаянбайұлы, Жандыбайұлы, Жақыпұлы, Жетікұлы Есімді ұзын бойлы, батыр денелі адам болған соң «Еңсегей бойлы ер Есім» деп айтқан шежіреші- Құрбанғали Халид Есімі аңызға айналған Бөгенбай батырдың руы: Қанжығалы. Еуразия даласындағы қола дәуірінің мәдениеті Андронов Еуропа тарихында Ғұндардың сіңірген еңбегі- 1) Рим үстемдігінен азат етті, 2)Құл иеленушілік қоғамды жойды, 3)Жаңа дәуір-орта ғасырлардың ашылуына жол ашты Ешкі терісінен тігілген жұмсақ аяқ киім қалай аталды- мәсі Ж. Баласағұни «Құтадғу білік» еңбегін Сүлеймен Арслан ханға сыйға тартқаны үшін алған лауазым атағы: Ұлы хас – хажип Ж.Аймауытовты атуға әкім шығарылды: 1930 ж. Ж.Баласағүн «Құтадғу білік» кітабын аяқтаған қала: Қашғар Ж.Жабаев «Ленинградтық өренім» жырын жазды: 1941ж Ж.Нұрмағанбетұлы көтерілісіне қатысқан Арал теңізі маңындағы көшпелі ірі рулар: Төртқара, Шекті шөмекей, Қарасақал Ж.Нұрмағанбетұлы қолы жақсы қаруланған 2000дай хиуалықтарды жеңіп шығып батырдың даңқы 3 жүзге тараған кезі: 1845 жыл Ж.Нұрмаханбетұлы бастаған көтерілістің басталуына себеп болды: Мұхаммед Хиуа ханының Жаңадария мен Қуаңдария аймағындабекініс соғуы. Ж.Нұрмұхамедұлы басқа да жасақтардың қолдауына сүйену үшін өз өкілін жіберді- Есет Көтібарұлына Ж.Нұрмұхамедұлы бастаған Сыр қазақтарының Хиуа бекінісін талқандаған жыл 1843 жыл Ж.НұрмұхамедұлыныңРайым бекінісін жойып жіберу әрекеті сәтсіздікке ұшырады- 1847ж. Ж.Шаяхметов қай жылы Қазақстан К(б)П Орталық Комитетінің бірінші хатшысы болып сайланды: 1949ж Жабайы иттер қолға үйретілді- Мезолитте Жабғудың “Инал” атты мұрагерін тәрбиелеуші Атабектер Жабғудың кеңесшілерін қалай атаған Күл-еркіндер Жазалануынабайланыстыдүниежүзілік қауымдастықтың назарын аударған Желтоқсан құрбаны: Қ.Рысқұлбеков Жазба әдебиеттің көрнекті өкілі, Қарахан мемлекетінің кезінде даңқы шыққан ақын: А. Иүгінеки Жазба әдибиеттің көрнекті өкілі, «ақы ортағасырлық ақын: А. Иүгінеки Жазба дерек хабарына қарағанда осы аймақтағымұсылман дініндегі адамдардың мешіттерге баратыны айтылады- Отырар аймағы Жазба деректерге қарағанда Қарақытайларда әр үйден алынатын салық мөлшері- 1 динар Жазба деректерге қарағанда қарлұқтар өсірген мал түрі- Төрт түлік малдың барлығы Жазба деректерге қарағанда Сығанақ қаласының төңірегінде суармалы егін шаруашылығының дамығандығын дәлелдейтін каналдар: Төменарық, Бозғыларық; Жазба деректерге қарағанда Сығанақ қаласының төңірегіндегі каналдар- Төменарық, Бозғыларық; Жазба деректерге қарағанда Сырдария аймағында өріс алған салт- Қойға табыну Жазба деректерге қарағанда Түркештер мекн еткен- Шу, Іле,Талас Жазба деректерде «Ұлыс» сөзінің мағынасы- Ел Жазба деректерде Аргун, Селенгі, Керулен Орхон өзенінің бойында тұрған: Керейіттер Жазба деректерде Батый ханның Еуропаға жорық кезінде онымен бірге болған- Шайбани Жазба деректерде ешбір хабар кездеспейтін Түркеш қағаны- Тұқарсан Құтшар Жазба деректерде жер иеленудің болған - 4 түрі Жазба деректерде қамыстан қалам жасайтындар- Қимақтар Жазба деректерде қаңлылардың астанасы орналасқан деп көрсетілген өңір: Тараз, Түркістан маңы Жазба деректерде қойға табыну салты өріс алған аймақ: Сырдария бойы Жазба деректерде мәлімет өте аз кездесетін Керейт ханы- Сарық хан Жазба деректерде Орхон, Керулен, Селенгі, Аргун өзендері бойларында тұрған- Керейттер Жазба деректердегі мағлұматтарда олардың қамыс қаламменжәнеIX-X ғ ежелгі түрік жазуымен жазғанын көрсетеді :Қимақтар Жазба деректердегі үйсін гуньмосының қытай ханшайымына үйлену уақыты Б.з.б. 107 ж. Жазба деректердегі үйсін халқының саны 630 мың; Жазба деректерден белгіліб.з.б. 570-520 жылдары өмір сүрген сақ патшайымы Томирис Жазба деректердің мәліметі бойынша Ноғайлар ХҮғ. ортасында- Сырдарияның орта ағысына дейін жетті Жазба өнерінің дамуына байланысты түріктердің жазба әдебиеті дүниеге келді: б.з VIII ғасыр Жайлаудан күздеуге көше бастаған кез- Тамыздың соңы Жайлауы- Жем, Сағыз, Ойыл, Қобда,Жайық; Жайпақ түпті қыш ыдыстар тән мәдениет Берел мәдениеті Жайық бойнына мал жаюға тыйым салып қазақтарға қысым көрсетуден тайынбаған Орынбор-губернаторы: Давыдов Жайық бойына мал жаюға тыйым салған шешім Нұралыға тапсырылды: 1757 Жайық бойында қазақтарға мал жаюға патша өкіметі алғаш рет шек қойды- 1756 жылы Жайық бойында қазақтардың мал жаюға шек қойған үкімет талабын ресми түрде іске асырудың орынсыз екенін түсінген, 1757-58ж.ж. Орынбор өлкесін басқарған- П.И.Рычков Жайық өзенінің шығыс жағасында дүниеге келген 1465-1560ж өмір сүрген жырау- Шалкиіз Тіленшіұлы Жайық пен Еділ арасындағы қалмақтардың шамамен алғанда 30 мыңнан астамы тарих сахнасынан кеткен Жоңғарияға қарай көшіп кетуі- 1771ж. Жайық пен Ертіс өзендері арасында сақ мәдениетінің қалыптасуына әсереткенмәдениет: Тасмола Жайықтың оң жағына өтуге рұқсат берген IПавелдің бұйрығы шықты- 1801ж Жалайыр-да әскери басқару жүйесі бөлінді: ондық, жүздік,мыңдық; Жалайыр-да Түменбасылармен мыңбасыларды сайлаған: - хан Жалайырлар туралы мәлімет кездеседі- Моңғолдың құпия шежіресінде Жалайырлар туралы мәлімет кездеспейді- Парсы,араб Жалайырларда басқару жүйесі- Хандық билік Жалайырларда басқару жүргізілді- Ұлыстық жүйемен Жалайырларда малдың басты түрі- Жылқы мен қой Жалайырларда түменбасын сайлады: Хан Жалайырларда ұлыстардың ішкі істерін жүргізушілер- шербилер Жалайырларда хан билігінің ең басты басқару орталығы- Орда Жалайырлардың көршілес тайпалары- меркіт, таңғұт, монғол. Жалаңтөс батырдың ұрпағы болып табылатьш атақты би: Әйтекеби Жалпы жиналысқа қатысты – Ересек еркектермен әйелдер Жалпыға бірдей еңбек міндеткерлігі жойылды: 1921 ж Жалпыға бірдей жеті жылдық білім беру ісі қолға алынды: 1949 ж. Жалпығабірдейміндетті8 жылдық білімберужоспарланды: 1962-1963 жж. Жалпыға бірдей орта білімге көшу кезеңі басталды: 1970 жылдары Жалпықазақ съезіне Қазақстанның болашақ автономиясын құруды ұсынған Семей облыстық съезі өтті- 1917ж көктем Жалпыресейлік саяси қозғалыстың құрамдас бөлігі болып табылатын 1912 жылғы 2-6 қазанда болған ереуіл Байқоңыр көмір өндірісіндегі ереуіл, Семейдегі су диірмені жұмысшыларының,Торғай уезіндегі Шоқпаркөл көмір шахтасында Жамбыл (Тараз) қаласының жанындағы ортағасырлық тарихи ескерткіш: Айша-бибі Жамбыл атындағы мемлекеттік фиорманияфилормания ашылды: 1936 ж. Жамбыл Жабаев«Ленинградтық өренім!» өлеңін жазды: 1941жылы. Жамбыл облысы, Шу ауданы, Жайсан жайлауында дүниеге келген ұлы билердің бірі- Төле би Жамбыл облысынан табылған палеолит дәуірінің бес мыңдай еңбек құралдарының бәрі: Қашау мен үшкір заттар Жамбыл облысынан табылған: «Бас сүйегі үлкен, беті кішкене, мұрны таңқылау» адам табылған қорым- Ойжайлау Жамбыл облысыңдағы 5 мыңға жуық тас құралдар табылған тұрақтар: Бөріқазған, Шабақты Жанқожа бастаған азаттық күрестің ошағы болған бекініс: Жаңақала Жанқожа бастаған көтеріліс жаншылған жыл 1860 жыл Жанқожа бастаған көтерілістің болған уақыты: 1856-1857 жж. Жанқожа Нұрмұхамедры көтерілісі аяқталған жыл: 1860 ж. Жанқожа Нұрмұхамедұлыбасқарғанкөтеріліс қарсыбағытталды: Хиуаға Жанқожа Нұрмұхамедұлы бастаған көтерілісшілер 1845 жылы екі мыңға жуық сарбазды жеңді: Хиуаның; Жанқожа Нұрмұхамедұлы көтерілісі аяқталған жыл: 1858 ж Жанқожа Нұрмүхамедұлы бастаған көтерілісті басуға жіберілді: Фитингоф бастаған отряд Жанқожа сарбаздарымен Қазалы портын қоршады: 1856 Жаңа өзен кен орны өзінің алғашқы мұнайынберді: 1965 жыл Жаңа тас ғасыры қамтитын кезең б.з.б. 5-3 мың жылдықтар Жаңаэкономикалық саясат барысында көптеген кәсіпорындаркөшірілді: Шаруашылықесепке Жаңа экономикалық саясат барысында көптеген кәсіпорындар көшірілді: Шаруашылық есепке Жаңа экономикалық саясатқа көшу барысында азық салғыртын алмастырды: Азық салығы Жаңа экономикалық саясатқа көшутуралы шешім қабылданды: 1921 жылы наурызда Жаңа экономикалық саясаттың енгізілуше байланысты жеке адамдарға немесе кооперативтерге жалға берілді: Ұсақ кәсіпорындар Жаңа экономикалық саясаттың енгізілуіне байланысты рұқсат берілді: жалдамалы еңбекті қолдануға Жаңаэкономикалықсаясаттыңенгізілуіне байланысты рұқс
|