Жоспар:
1.XYIII ғ. соңы -XIXғ. басындағы Қазақстандағы әлеуметтік- экономикалық жағдайы.
2.Е.Пугачев бастаған шаруалар көтерілісіне (1773-1775 ж..ж) қазақтардың қатысуы
3.Сырым Датұлы бастаған ұлт азаттық қозғалысы.(1783-1797ж.ж.)
4. 1836-1838 ж.ж. Исатай мен Махамбет бастаған шаруалар көтерілісі.
5.1837-1847 ж.ж. Кенесары бастаған ұлт - азаттық қозғалыс.
| Қазақтардың Е.Пугачев бастаған көтерілске қатысуы
|
№ 1
| 1773-1775 жылғы көтерілісі
|
| Құнарлы жер, иелену, жазалаушы топтың ойран, салу,жер мәселесі? Нені
|
| Басыбайлыққа қарсы бұқаралық қозғалыс
|
| 1.1773 ж. Қыркүйек - 1774 ж. наурыз - үндеудің таралуы.
2. 1774ж. наурыз - қыркүйек –топтасуы.
3. 1774 ж. қыркүйек – 1776 ж. ақпан – соғысуы.
4. 1776 ж. ақпан –сәуір- басылуы
|
| 1.1773 ж. Қыркүйек - 1774 ж. сәуір - үндеудің таралуы.
2. 1774ж. сәуір - маусым –қолдауы.
3. 1774 ж. маусым – 1776 ж. – дербес әрекет.
|
| С.Датұлы бастаған Кіші жүз қазақтарының 1783-1797 ж.ж. көтерілісі.
|
| -Отаршылдыққа қарсы;
- Ұлт - азаттық;
-Антифеодалдық
|
| -Қазақ феодалдары мен старшындық арасындағы алауыздық;
-Руаралық қайшылықтар;
-Көтерілісшілердің нашар ұйымдасуы;
-Қару жарақтың аздығы
|
| Қарапайым көшпенділер, патша өкіметіне қарсы би, старшын, батырлар.
|
| Тарихи маңызы мен нәтижесі
|
| -Еділдің шығысындағы ірі халықтың сипаттағы қозғалыс;
- Қазақ өлкесіндегі ең ұзақ көтеріліс (14 жыл)
- Мақсатқа жетудегі руаралық қайшылықтар кедергі екендігін дәлелдеді;
-1801 ж. қазақтарға Жайықтың оң жағасына өтуге, мал жаюға рұқсат берілді.
|
| -Жерді пайдалану жүйесін қалпына келтіру;
-Орал қазақ әскерлерінің басқыншылығын тоқтату;
-Нұралы хан мен сыбайластарының озбырлығына шек қою
|
| -Отарлау саясатының терендеуі
-Нұралы ханның озбырлығы;
-1782-1783 ж.ж. жұттан соң Жайық қазақ әскерлері мен орыс помешиктерінің зомбылығы
|
| С.Датұлы бастаған көтеріліске себеп болды
|
| Мерзімі
| Басты оқиғалар
|
| 1773-1775 ж.ж.
| Сырымгың Е.И.Пугачев бастаған шаруалар соғысына қатысуы
|
| 1783 ж күзі
| Қазақтар мен Орал қазақ әскері арасындағы шайқас
|
| 1783ж. желтоқсан -1784ж. наурыз
| Сырымның төр ай бойы түрмеде қамалуы
|
| 1785 ж.
| Кіші жүз қазақтарының Құрылтайында Сырым үш Орданың (Байұлы, Жетіру,Әлімұлы) кеңесшісі болып сайланды
|
| 1786 ж.
| 1773-1775Сырым халық Кеңесін өткізіп, Кіші жүздің төбе биі болып сайланды.
|
| 1786 ж.
| Сұлтан Ералы Сырымды тұтқындады.
|
| 1787 ж. 23 қазан
| II Екатерина патша тұтқыннан босатуды бұйырды. Сырымды Байұлы руының старшинасы деп сайланды.
|
| 1792 ж. 29 қыркүйек
| Сырым Орыс үкіметіне соғыс жариялады
|
| 1797 ж.8 тамыз
| Қобдада өткен хан кеңесінде күресті ерікті түрде тоқтататының мәлімдеді
|
| 1802 ж.
| Сырым батыр Хиуада өлтірілді
|
| 1836-1838 жылдардағы Бөкей ордасындағы шаруалар көтерілісі
|
№ 3
| Жайық пен Тобылдан бастап, Сырдарияның төменгі ағысына дейінгі (850000 шақырым)
|
| Күз айын әр шаңырақтың хан сарайының мұқтаждығына құны 70 сомдық жылқы беруге міндетті
|
| Көшіп қонған, шөп жинаған, орыс помещиктерінің шабындығын басып өткені үшін салық төлеу.
|
| Жәнгір ханның әділетсізді мен рақымсыздығы
|
| 1. 1836жылғы 17 наурыз - Жәңгір Қарауылқожа көтеріліс басшыларын тұтұындауын тапсырды
|
| 2. 1837 жылғы 30 Наурыз -Шекаралық комиссия Исатай мен Махамбетті сотқа тарту талап
|
| 5. 1837ж 13 желтоқсан - Исатай Жаманқала бекінісі маңында жазалаушылардың торын бқзып Жайықтан шығысқа қарай өтіп кетті
|
| 3.1837 жылғы 15 қазан- Теректіқұм шайқасында көтерілісшілер Балқы бидің ауылын ойрандады
|
| 4. 1837 жылғы 15 қарашада - Тастөбе шайқасында 3000-3500 адамнан тұратын көтерілісшілер өздерінен қаруы басым күшпен тайынбасты шайқасты
|
|
Көтерілістің женілу себептері
|
| Үстемпат өкілдерінің опасыздығы
|
| Көтеріліс басшыларының Кіші жүздегі және Ішкі ордадағы көтерілістерді біріктіре алмауы.
|
| Стихиялылығы, ұйымшылдықтың
жеткіліксізідгі
|
| Ресейдегі азаттық қозғалыстың құрамдас бөлігі.
|
| Отаршылдыққа қарсы бағыттары.
|
| XIX ғасырдың 30 жылдарындағы ірі әлеуметтік ұлт-азаттық қозғалыс.
|
| Хан озбырлығына шектеу қою
|
| Шаруалар жағдайын жақсарту
|
| Жер мәселесіндегі патша өкіметінің отаршылдық саясатын өзгерту
|
| Көтерілістің негізгі
қозғаушы күші:
|
| Шаруалар, сонымен бірге оған старшын,
билер де қатысты.
|
| Император I Павелдің жарлығымен Кіші жүз қазақтарының Жайық пен Еділ аралығы көшіп қонуы заңдастырылып, Бөкей хандығы (Ішкі орда) құрылды. Бөкей алғаш кезде елін сұлтандық дәрежеде басқарды, 1812 жылдан хан атанды
|
| Жәңгір ханның (1823-1845 ж.ж.)басқару жүйесіндегі өзгерістері
|
| Көшпенділерді отырықшыландыруға, сауданың дамуына, мектептер ашуға көңіл бөлді.
|
| Патша үкіметі қаражатымен 1827 жылы Жасқұс деген жерде хан сарайф салынды.
|
| 12 старшындық топ құрылып, баж салығының жиналуын қадағалады
|
| 1827 жылы 12 биден құралған хандық кеңес ұйымдастырылды
|
| Көтерілістің басталу себебі
|
| 1837-1847 ж.ж.Кенесары Қасымұлы бастаған көтеріліс
|
№ 4
| XIX ғасыр 20 ж. Қазақ жері
|
| Отаршылдыққа қарсы көтеріліс
|
| Саржан Қасымұлы бастаған көтеріліс
|
| Жоламан Тіленшіұлы бастаған көтеріліс
|
| Кенесары Қасымұлы бастаған көтеріліс
|
| Болу себебі:
-Хиуа,Қоқан хандарының озбырлығы;
-Ресейдің отарлау Қазақстан жері
|
| Сипаты:
Ұлт - азаттық, отаршылдыққа қарсы
|
| Мақсаты:
-Отарлауды тоқтату
-Ел дербестігін сақтау
-Қоқан тепккісінен азат ету
|
| Ауқымы:
XIX ғасырдағы бүкіл Қазақстан
|
| Басшылары:
Кенесары,Иман,Ағыбай т.б. батырлар
|
