Орынбор, Троицкі, Семей және т.б. қалалардың рөлі.Сипатталып отырған кезеңде қазақ экономикасында Семей, Орал, Петропавл қалалары маңызды рөл атқарды. А.Н.Левшин бойынша бұл қалалардағы сауда орындары қазақтардан жылына 1 миллионға дейін қой және жүз мың жылқыға дейін сатып алған. Өзге тауарлардан жүн, өңделген тері, тұрмысқа қажетті заттарды да сатып алды. Шамамен осыншама мөлшерде заттар мен мал басын қазақтар Орта Азия қалаларына, ал ХҮШ ғасырдың ортасынан бастап Қытайға да сатты. Орта Азия және Шығыс Түркістаннан саудагерлер үлкен көлемде мата, ыдыс, қару және нан, күріш әкелді. Кейде саудагерлер қазақтардың қоныстарына дейін жететін. Дегенмен, қазақтардың саудадағы негізгі серіктесі Ресей болды. Бұған дәлел келесі мағлұматтар: 1751-1762 ж.ж. тек бір Орынбор қаласынан қазақтарға 136394 пұт нан сатылды. Орынборда сатылатын тауарлардың жалпы санынан 51,8 пайыз орыс саудагерлеріне 17 пайыз, Бұқар мен Ташкент саудагерлерге 31,2 қазақ саудагерлеріне тиісті болды. Шет ел және Ресей саудагерлері үшін өзге бекіністерде де сауда орындары салынды (Троицк, Ямышев, Семей). Бұл қалалар ХҮШ ғасырдың І жартысында салынып, Ресей мен Қазақстан арасындағы сауда орталыныа айналды. Алдымен орыс-қазақ саудасы Орынборда жүріп, кейіннен Орта жүз қазақтарының ұсынысымен (Абылай хан) сауданың біразы Троицкіге ауысты. Ал 60 жылдары Әбілфейіз сұлтанның өтінішімен Семейде сауда қыза бастады. 1738 жылдан бастап орыс-қазақ, орыс-Орта Азиялық сауданың даму қарқыны өсе түсті. Орынбор генерал-губернаторы И.Неплюев жазуы бойынша: “барлық қалалардың жылдан-жылға мұнда саудагерлердің келуі өсе түсуде. Қазіргі уақытта орыс саудагерлеріне қауіпті Хиуа, Бұқара, Ташкент сауда базарларына барудың қажеті жоқ. Себебі орта – азиялық саудагерлер қазақ ұлыстарынан қауіптенсе де өз тауарларын өткізуге келді”. Бұл ауқымды құбылыстан Қазақстанның солтүстік шекарасында шығыс пен батыстың сауда – мәдени кездесу көрінді. Ал Батыс құрлықтық геополитикада үстемдік тәртіп орнатып, Евразияның ішкі құрылымында белсенді күшке ие болды.
· Иллюстративті құрал:саяси карта · Ұсынылатын әдебиеттер тізімі: · Негізгі: · Әдебиеттер:
|
