Таратылған материал.

1. Ө ткір уланулар кезінде жапа шеккен адамғ а емханағ а дейінгі этаптан бастап токсикологиялық стационарда немесе реанимационды этапқ а дейін бірден алғ ашқ ы медициналық кө мек беру қ ажет. Интоксикацияның алғ аш даму сатысында клиникалық кө ріністер арқ ылы уланудың себебін анық тай алмағ ан кезде мү мкін болатын аз уақ ыт ішінде сапалық жә не сандық анық таулар жү ргізеді (науқ ас емханағ а тү скен соң 1-2 сағ ат ішінде).ХТА ө ткір улануларды анық тау кезіндегі мақ сатқ а жету клиницист пен химик арасындағ ы информацияның жылдамдығ ы мен сапасына байланысты.ХТА жү ргізу кө лемі мен терең дігі клиницистердің қ ажеттіліктерімен анық талады. Уланудың клиникалық кө ріністерін жә не жеке уланудың кө ріністеріне тә н белгілерді айқ ындап зерттеу ХТА де ә дістерді дұ рыс таң даудың шарттарының бірі болып табылады. Сол себепті химик-токсиколог ә ртү рлі токсиканттармен ө ткір уланулардың басты белгілерін білуі қ ажет.

2. Кликико-токсикологичялық анализді (КТА)келесі жағ дайларда жү ргізеді:

· Улану мен мас болудың айырмашылығ ын анық тау ү шін.

· Науқ ас жайлы ақ парат алу ү шін(мысалы есірткі, алкогольды, заттарды пайдалану жиілігі мен қ арқ ындылығ ы туралы бұ рынғ ы ө мірінде болғ ан улану жағ дайларыжә не т.б. жайлы ақ парат алу ү шін). Комплексті улану жағ дайларында мысалы, есірткімен алкогольмен немесе метанол жә не этанолмен, т.б.

· Клиникалық айқ ын емес улануда, мысалы парацетамолмен.

· Соттық араласуларда.Арнайы тапсырма болғ ан кезде.

· Ғ ылыми –зерттеу жә не білім алу мақ сатында, статистикалық жә не басқ а ақ параттар жинауда. Токсиканттың организмдегі концентрациясына жә не емдеу интенсивтілігіне байланысты болғ анда.Емдеу болжамы токсиканттың қ ан плазмасындағ ы концетрациясына байланысты болғ анда, мысалы пестицидтермен уланғ анда (паракватпен).

· Заттың организмдегі терапевтикалық жә не токсикалық концентрациясын ажырату қ ажет болғ анда.

· Комплексті интоксикация кезінде, мысалы есірткі заттар мен этанолмен улануда.Токсикологиялық мониторинг кезінде.

· Сандық талдаудың нақ ты ә дісі кө рсетілмеген жағ дайда, мысалы табиғ и тектес қ оспалармен улану кезінде.

Ө ткір улану кезінде КТА объектілері ретінде кө бінде қ ан, сыворотка немесе плазма, зә р.асқ азан ішіндегісі, сілекей пайдаланылады.

3. Ө ткір уланулардың экспресс диагностикасы кезінде ә ртү рлі ә дістерді қ олданады.

• Иммунохроматографиялық жә не и иммуноферментті.

• Ферментативті:

— алкогольдегидрогеназаның тотығ у жылдамдығ ы бойынша активтілігін анық тау

-- этанолдың ацет­альдегидке дейінгі (см. гл. 8.1);

— определение активности ацетилхолинэстеразаның активтілігін анық тау (см. гл. 8.4) жә не т.б..

• Пептондардың, тө мен молекулалы ақ уыздардың жалпы концентрациясын спектофотометриялық анық тау..

• Биообъектілермен тү сті реакциялар:

— FPN-реактив арқ ылы зә рдегі фенотиазиндерді анық тау [ перхлорлы жә не азотты қ ышқ ылдардың қ оспасы мен темір(III) хлоридімен];

— салицилаттарды, паракватты, цианидтерді жә не басқ а токсиканттарды зә рде анық тау;

— кө міртек (II) тотығ ын бү тін қ анда анық тау;

• Биохимиялық:

— Глюкозаны қ анда анық тау;

4. Токсикалық заттарды анық таудағ ы хроматографиялық ә дістер (ХТ). Хроматография – бір біріне араласпайтын жү йеде заттың немесе бө лшектердің бө лініп, қ озғ алу жылдамдығ ымен ерекшеленетін жә не бір біріне қ атынасты фазаларда жылжуына негізделген физико-химиялық ә діс.

Хроматографиялық ә дістердің классификациясы:

· Хроматографиялық жү йе фазаларының агрегаттық кү йіне байланысты(газдық, газадсорбционды, газсұ йық тық, газомезофазалы, сұ йық тық, сұ йық тық -адсорбциялы, сұ йық -сұ йық тық, противоточная сұ йық тық, мицелярлы, аса критикалы флюидті, полифазалы).

· Сорбенттің қ озғ алу тү ріне байланысты (шетке шығ ару, фронтальды, элюентті, изократикалық, градиентті, с программированием температура, қ ысым, жылжымалы фаза жә не хромодистиляция жү йесі енгізілген).

· Бө летін жү йенің конфигурациясына байланысты (планарлы, жұ қ а қ абаттық, қ ағ аздық, циркуляционды, кө п бағ аналы, мультихроматография, кө п ө лшемді, перколяционды).

· Бө ліну механизміне байланысты (адсорбционды, тарқ ату, эксклюзивті, аффинді, лиганд алмасу, ионалмасу, ион-парлы, гидродинамикалық, фракциондық, гидрофобты, гидрофильді,, критикалық, аналитикалық, препаративті, газдық ұ сынылғ ан, сито ұ сынылғ ан, энантиоселективті).

· Мақ саты бойынша (аналитикалық, препаративті, газдық ұ сынлғ ан, сито ұ сынылғ ан)

· Сорбаттың химиялық айналуы бойынша (реакционды, пиролитикалық, тұ ндыру)

· Детектирлеу ә дісі бойынша (радиохроматография, хромато-масс-спектрометрия, ХТ тікелей емес детектирлеу арқ ылы).