Несие № 8

Тақ ырыбы 1. Арнайы оқ шаулау ә дістерін талап етпейтін улы заттар тобының химия-токсикологиялық талдауы. Кө міртек оксиді. Қ асиеттері, уланулар таралымдығ ы, себептері, улы ә серінің механизмі. Дифференциальды диагностикасы жә не дезинтоксикациялық терапия принциптері. Токсикокинетикасы.

Мақ саты: Арнайы оқ шаулау ә дістерін талап етпейтін улы заттар тобының химия-токсикалық талдау ә дістерімен студенттерді таң ыстыру. Кө міртек оксиді.

Оқ ыту мақ саты: Кө міртек оксидінің химия-токсикалық анализі. Дифференциальды диагностикасы жә не дезинтоксикациялық терапия принциптері. Токсикокинетикасы.

Ө ткізу тү рі: Презентация қ олдану ө ткізу

Тақ ырып бойынша тапсырмалар:

3. Кө міртек оксиді, токсикалық ә сер механизмі.

4. Дифференциальді диагностикасы жә не дезинтоксикациялық терапия принциптері.

Таратылатын материал:

Монооксидті кө міртек барлық жерде кездеседі, кө міртек оксидінің толық жанбау кезің де тү зіледі. Ол кө птеген ө неркә сіп газдарының қ ұ рамына кіреді. Ішкі жану двигателіндегі монооксидті кө міртек мө лшері 1% -13 % дейін болады.

Органикалық синтезде монооксидті кө міртек бастапқ ы қ осылыс ретінде кең қ олданылады. Тағ ыда монооксидті кө міртек жану кезің де бө лінеді.

Монооксидті кө міртек СО — тү ссіз, иіссіз жә не дә мсіз. Молекулярлы массасы 28, 01. Қ айнау температурасы 190 °С, тығ ыздығ ы 0, 97. Суда ерімейді, кө кшілдеу реммен жанады. Кө міртек (ІІ) оксидінің қ осылысы ауада жаң уы мү мкін. Кө міртек (ІІ) оксидінің 16%-73% қ осылысы бө лме температурасында жаң ғ ыш.

Монооксидті кө міртекпен улану жолдары:

— кө міртек газымен кө п дем алғ анда, жұ мыс істеп тұ рғ ан двигателі бар жабық гаражда кө п уақ ыт жұ мыс істегенде;

— жө нделмеген қ ұ рылғ ылардың болуы;

— ө рт болғ ан жерде адамдардың болуы (жабық бө лме жә не пә тер)

Кө міртек оксидімен улану ингаляция жолымен кө п кездеседі 17, 5 % летальді кө рсеткіші..

Жұ мыс істеу бө лмесінің жіберілетін кө міртек монооксидінің концентрациясы 20 мг/м³ .

Улану классификациясы

1. Жең іл улану кезінде естің тануы болмайды.Клиникалық кө рсеткіші жалпы ми бұ зылыстары. Пульс жилігінің аздап жоғ арлайды.

2. Орташа улану. Аз уақ ыт естің таң уы (ауыр дә режелі гипоксия). Ми бұ зылыстары жә не психикалық бұ зылыс дә режесі жоғ ары.

3. Ауыр улану кезінде коматозды жағ дай туындайд. Дем алу жә не жү рек қ ан айналу жү йесі зақ ымдалады. Бү йрек жә не тері трофикалық ө згерістер туындайды.

Монооксидті кө міртек организмге токсикалық ә сері гемоглобинмен реакцияғ а тү сіп патологиялық пигмент карбоксимиоглобин тү зілуіне негізделген. Болатын гипоксия гемиялық сипат береді. Сонымен қ атар, монооксидті кө міртек Fe²⁺ бар терінің дем алу ферментімен байланысады.Монооксидті кө міртегінің диссоциациясы баяу жү реді. Ол ө з кезегінде тотығ у-тотық сыздану процесіне кедергі жасайды.

Кө міртек (ІІ) оксиді дем алу арқ ылы қ анғ а тү седі, содан кейін гемоглобинмен берік қ осылыс тү зеді карбоксимиоглобин (СОМНb). Кө міртек (ІІ) оксидінің гемоглобинмен беріктігі 300 есе артық оттегімен салыстырғ анда.

Кө міртек (II) оксидімен уланғ ан адамның қ анында гемоглобин жә не оның қ осылысы оттегімен жә не кө міртек (II) оксидімен байланыспағ ан дезоксигемоглобин (Нb), оксигемоглобин (ОНb) — гемоглобин, оттегімен байланысқ ан кү йде болуы мү мкін. Карбоксигемо­глобин (СОНb)—гемоглобин кө міртек (II) оксидімен байланысқ ан. Сонымен қ атар қ анда мет гемоглобина (MtHb) болуы мү мкін. Улану кезінде метгемоглобин кө міртекне (II) оксидімен байланыспайды..

Кө міртек (II) оксидімен уланғ ан адамның бұ лшық етінде дезоксимиоглобин (МНb), оксимиоглобин (ОМНb) жә не карбоксимиоглобин (СОМНb) болады.

Қ анда карбоксигемоглобиннің болуы кө міртек (II) оксидімен уланғ анын дә лелдейді. Карбоксигемоглобинді сандық анық тау ү шін: спектроскопиялық, спектрофотометриялық, фотоколориме­триялық, газ-хроматографиялық, химиялық жә не басқ а да ә дістерді қ олданады..

Спектрофотометриялық жә не газ-хроматографиялық ә дістер карбоксигемоглобинді сандық анық тау ү шін пайдалады.

Токсикокинетика жә не биотрансформация

СО организмге тек тыныс жолы арқ ылы тү седі. 1 сағ атта СО концентрациясы 3∙ 10^-3 г/л в тең болса адамғ а токсикалық ә сер кө рсетеді.

СО токсикалық ә сері карбоксигемоглобина — НbСО тү зілуіне негізделген. Ауыр уланғ ан кезде СО эритроциттердегі темір гемоглобинімен байланысады.Созылмалы немесе қ айта улану кезінде қ ан плазмасында темір негемоглобиннің дең гейі жоғ арлайды. Темір тү скен СО бекітеді.. Аз концентрацияда ә сер еткенде СО тіндерде анық талады. СО темір қ ү рамдас ферменттермен бекітіліп, буындарда темір гемоглобинімен байланысады. Гемоглобиннің миоглобинмен салыстырғ анда СО жә не О шамамен 5 есе аз. СО қ ан жә не буындарда таралуы концентрациясына байланысты.Ө лімге ә келген улану кезінде қ андағ ы қ ұ рамы 58—85% НbСО, қ анқ а бұ лшық етінде 10—53%, миокардта — 3—44% карбоксимиоглобин (МbСО). Буындардағ ы МbСО концентрациясы қ андағ ы НbСО концентрациясынан тө мен болады. НbСО жә не МbСО концентрациялары улану динамикасын анық тауғ а мү мкіндік береді. НЬСО жә не МbСО корреляциялық коэффициентін анық тау ү шін арнайы зерттеулер мен тексерістерді талап етеді.

СО уланғ анда кө мірсутек алмасуы бұ зылады.Қ андағ ы қ ант дең гейі жоғ арлайды. Бірінші минуттан бастап интоксикация басталып гипоксемия ә келеді.Бұ л ө згерістер кө мірсутек алмасуына СО ә серінен туындайды. Гликоген ыдырауының нә тижесінде туындайды. Гликогенолиздің жоғ арлауы гипергликемияғ а ә келеді.Глюкозаның кө п мө лшері қ анда жә не бас тіндерінде кездеседі.

Кө міртек оксиді ағ задан негізінен бірнеше сағ ат ішінде тыныс жолдары арқ ылы шығ арылады. СО-ны дем алып болғ ан соң удың 60—70%-ы адамда 1 сағ ат ішінде шығ арылады, 4 сағ аттың ішінде адам ағ засы абсорбирленген 96%-ы шығ арылады. Аз мө лшерде СО теріден шығ арылады — шамамен 0.007 мл/сағ мө лшерде, ал АІЖ мен бү йректен сә л кө п мө лшерде шығ арылады. Зә рмен СО темірмен комплекс тү зе шығ арылады.

СО-мен уланудың лабораториялық диагностикасы қ андағ ы НbСО-ны анық тауғ а негізделген. Сонымен қ атар науқ ас стационарғ а тү скендегі қ андағ ы НbСО мө лшері науқ ас улану дә режесін дә л кө рсетпеуі де мү мкін. Кө п жағ дайда оның мө лшері оның шынайы мө лшерінен аз болуы мү мкін, клиникалық симптаматика ауыр улануды кө рсетеді. Бұ ны уақ ыт ө ткен соң НbСО диссоциациясы жү руімен тү сіндіреді, сондық тан ү лкен диагностикалық мә нге улану ү стінде алынғ ан қ ан ие болады.

 

Ә дебиеттер:

1. Токсикологическая химия: метаболизм и анализ токсикантов: учебное пособие + СD/ под ред. Н.И. Калетиной. – М., 2008. – 1016 с. Переплет.

2. Токсикологическая химия: учебник / под ред. Т.В. Плетеневой. – 2-ое изд. – М., 2008. – 512 с. Переплет.

3. Лужников Е.А. Клиническая токсикология. -М., " Медицина", 1994. –189с.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Улы булар мен газдар. Кө міртек оксиді..

2. Уланудың кең таралу себептері.Токсикалығ ы..

3. Токсикокинетикасы.

4. Улану клиникасы мен клиникалық диагностикасы..

5. Дезинтоксикациялық терапия қ ұ рамындағ ы гипербариялық оксигендеу ә дісі.

6. Сапалық анализ.Қ андағ ы карбоксигемоглобинді анық таудың химиялық экспресс-ә дістері..

 

Тақ ырыбы 2. Карбоксигемоглобиннің химиялық анализ ә дісінің принциптері..

Мақ саты: Карбоксигемоглобиннің химиялық анализ ә дістерімен студенттердің танысуы

Оқ ыту мақ саты: Карбоксигемоглобиннің химиялық анализ ә дістері бойынша студенттерде білім дең гейін қ алыптастыру. принциптері

Ө ткізу тү рі: презентациямен топтық талдау, индивидуальді сабақ ө ткізудің нә тижелерін талдау.

Тақ ырып бойынша тапсырмалар– Карбоксигемоглобиннің химиялық ә дістерінің презентациясы

1. Биообектіде СО (II) анық тау ә дістері.

2. Қ андағ ы СО анық тау