В2 витамині рибофлавин

В2 витаминінің жалпы формуласы – С₁₇Н₂₀N₄О₆. Тамақ та рибофлавин болмаса, баланың бойының ө суі тежеледі жә не ерін, мұ рын, кө з, қ ұ лақ айналасындағ ы кілегей қ абық шасының бұ зылуына, кө здің мү йіз қ абатының қ абынуы мен хрусталиктің кү нгірттенуіне (катаракта) ә серін тигізеді.

В₂ витамині тотығ у жә не тотық сыздану реакцияларына қ атысады. Олай болса, В₂ витаминінің зат алмасудағ ы маң ызы да ө те зор.

В₂ витамині ә сіресе клетканың, яғ ни организмнің ө сіп-ө нуіне ә серін тигізеді. Бұ л витаминнің тағ амдарда жетімсіздігі адамдардың, ә сіресе балалар бойының ө суі қ абілетін де тө мендетеді. В₂ витаминінің кө здің кө ру процесінде де ү лкен мә ні бар. Ә сіресе, бұ л витамин А витаминімен бірге қ араң ғ ы тү се кө здің кө руіне жә не ә р тү рлі тү сті айыруына қ ажет.

С витамині жеткіліксіз болғ андағ ыдай, рибофлавин гиповитаминозында да алғ ашқ ы ө згерістердің бірі – ұ сақ қ ан тамырларының ә лсіреуі, соғ ан байланысты қ ан айналуы да нашарлай тү седі. В₂ витаминінің жетіспеушілігі бірте-бірте бауыр мен асқ азан қ ызметіне де зақ ым келтіреді. Балалар тағ амының қ ұ рамында рибофлавин аз болса, олардың бойының ө суі мен салмақ қ осуы баяу болады. Жалпы В₂ витамині жеткіліксіз болғ анда, адам жү деп, шаршағ ыш келеді, кө зі ашып қ ызарады, тілі, ерні шаншып ауырады. Кө зден жас ағ ып жарық қ а қ арай алмайды, кө здің кө руі де нашарлайды. Жиі кездесетін белгісінің бірі – аузы уылып, екі езуінің кілегей қ абығ ы мен терісі жарылып, қ абынуы мү мкін. Оны біздің халық арасында «ауыздық» деп те атайды. Терінің сыртқ ы қ абаты қ абыршақ танып кетеді. Организмдегі флавиндер деп аталатын ферменттердің қ ұ рамында В₂ витамині кіреді. Демек, В₂ витамині жетіспеген ферменттер алмасуы бұ зылып, осының ә серінен жалпы заттар алмасу жү йесі зақ ымданады.

Сондай-ақ бұ л витаминнің ана мен баланың денсаулығ ы ү шін де атқ аратын рө лі ө те зор. Мә селен, перзенттің қ ұ рсақ та жақ сы ө сіп жетілуі ү шін ананың денсаулығ ы жақ сы болып, ол дұ рыс тамақ тана білуі тиіс. Тамақ тың қ ұ рамында А, В, С витаминдері жеткілікті болуы керек, ө йткені екі қ абат ә йел тек ө з организмін ғ ана емес, жатырдағ ы перзентті де қ оректендіреді.

Туғ аннан кейін жү ре пайда болатын катарактағ а келсек, адамның жасы ұ лғ айғ ан сайын зат алмасуының ө згеруінен кө з бұ ршағ ының қ асиеттері кеми береді. Адамның 55-60 жасынан бастап жалпы организмінде, ә сіресе кө з бұ ршағ ының қ ұ рамында қ ышқ ылдық процесі бұ зыла бастайды. Осығ ан орай, жалпы организмде жә не кө з бұ ршағ ының қ ұ рлысында аскорбин қ ышқ ылы (С витамині) жә не рибофлавин (В₂ витамині) витаминдері азая тү седі. Сө йтіп, зат алмасу кө з бұ ршағ ының ішкі қ ұ рлысы мен сыртқ ы қ абығ ы қ атайып, мө лдірлігі кемиді де, оның ортасында қ атайғ ан дә н (ядро) пайда болады, ә рі шет жағ ы да кө міскілене береді. Ө стіп егде адамның организмі, ә сіресе кө з бұ ршағ ы С жә не В₂ витаминдерімен жеткіліксіз қ оректенгендіктен, оның жанарында бірте-бірте катаракта басталады. Ә сіресе ішіп-жейтін тағ амның қ ұ рамында С жә не В₂ витаминдері жетіспейтін адамдардың кө зінде бұ л дерт жиі кездеседі.

Катарактаның ә уелгі белгілері мынадай: кө здің кө ру ө ткірлігі бірте-бірте нашарлап, содан қ арашық тың ортасы ақ сұ рғ ылт болып кө рінеді. Сө йтіп, кө з бұ ршағ ының қ арауытуы кү шейген сайын кө здің кө ру қ абілеті де нашарлап, бірте-бірте тек кү н мен тү нді ғ ана ажырата алатын болады.

Кә ріліктен болатын катаракта кө бінесе бір кө зден басталады. Ал кейде екі кө зден бірдей басталуы мү мкін. Кө з бұ ршағ ы қ арауытқ анда ауырмайды, қ ызармай тек бірте-бірте кө здің ө ткірлігі кеми бастайды.

Катаракта ә р адамда ә р тү рлі уақ ытқ а созылады. Кейде бір жылда тү гел қ арауытып, ал кей адамда бұ л бірнеше жылғ а созылады.

Катарактадан алдын ала сақ тану ү шін егде жастағ ы адамдардың кү нделікті ішіп-жейтін тағ амының қ ұ рамында витаминдердің мө лшері, ә сіресе С жә не В₂ витаминдері жеткілікті болуы тиіс. Бұ л ү шін тағ ам ү немі бір тү рлі болып келмей, ә р тү рлі болуы керек. С витамині қ арақ ат, укроп-аскө к, кө к жуа, қ ымыздық, помидор, қ ияр, сә біз, ө рік, апельсин, лимон, картоп, капусталарда кө бірек болады. Витаминдер тіпті ашытқ ан капустаның ө зінде де, оның шырынында да болады.

Организмде С витаминін жинау ү шін жаз, кү з айларында кө кө ніс тү рлері мен жеміс-жидектерді кө бірек жеген дұ рыс. Ө йткені қ ыс, кө ктем айларында кө кө ніс пен жеміс-жидектер бола бермейді. Тағ ы бір айта кететін жайт - кө кө ніс, жеміс-жидек витаминдерінің кө пшілігі адам организмінің склерозғ а қ арсылығ ын кү шейтіп, адам ө мірін ұ зартуғ а да ә сер етеді.

Демек, кү нделікті ішіп-жейтін тамақ тың қ ұ рамында кө кө ніс, жеміс-жидектер жеткілікті болса, олардың адам организмінде рак ауруын болдыртпайтын ерекше қ асиеті бар екенін Жапония ғ алымдары терең зерттеп анық тады.

В₂ витамині сиырдың сү ті, жұ мыртқ а, картоп, капуста, сә біз, қ ара нан, бұ ршақ тағ амдарында кө п болады. Тағ амда В₂ витамині ұ зақ уақ ыт жетіспеген жағ дайда тек кө з бұ ршағ ы ғ ана кө мескіленіп қ оймай, адамның беті-қ олының терісі қ ұ рғ ап, ө ң і кетеді, еріні жарылады, кө з айналасы мен маң дай терісіне ә жімдер тү сіп, адам жасына жетпей мосқ ал тарта бастайды.

Катаракта иондалғ ан радиоактивтік заттардан шық қ ан сә улелердің зардабынан да пайда болады. Мысалы, рентгенолог, рентгенлаборанттар сияқ ты радиоактивтік заттармен жұ мыс істейтін адамдар катарактағ а жиі шалдығ ады. Ө йткені, кө з бұ ршағ ы иондалғ ан радиацияғ а ө те сезімтал келеді. Тіпті оның ең аз мө лшерінің ө зі катарактағ а ұ шыратуы мү мкін. 1989 жылдың 17-18 шілдесінде Семей қ аласында болғ ан ғ ылыми-практикалық конференцияда ғ алымдар келтірген фактылар осыны дә лелдейді. Семей полигонындағ ы 40 жылдан бері ядролық жарылыстан шық қ ан радиоактивтік заттардың радиациялық сә улесінің зардабынан, полигоннан алыс аудандарғ а қ арағ анда полигонғ а іргелесе орналасқ ан Жаң асемей, Бесқ арағ ай жә не Абай аудандары тұ рғ ындарының арасында катаракта 2-5 есе кө п кездеседі (профессор Т.П.Тетерина).

Рибофлавин картопта, капустада, қ ара нанда, ашытқ ыда, қ ызанақ та, сә бізде, жұ мыртқ ада, бауырда, сү тте жә не сү ттен жасалғ ан тағ амдарда кө п кездеседі. В₂ витамині дә рі ретінде де қ олданылады. Ә сіресе жараның тез жазылуына жә не кө здің кө ру қ абілетін арттыруғ а ә сері ү лкен.

3 кесте

В₂ витаминнің кейбір тағ амдардың қ ұ рамындағ ы мө лшері /100г, тағ амда мг/

Тағ амдар	В2 витамині
Ақ ірімшік Капуста Картоп Ашытқ ы Жұ мыртқ а Қ ара нан Сү т Ақ нан Ет, балық	0, 5 0, 05 0, 05 4, 0 0, 8 0, 2-0, 3 0, 2 0, 05-0, 07 0, 1-0, 3

 

Авитаминоз. В₂ – авитаминоз ауруы витамин жеткіліксіз бола бастағ аннан немесе азық -тү лік жә не жем-шө пте ол мү лде болмағ аннан кейін 3-4 ай ө ткен соң білінеді.

В₂-авитаминоз сырқ атына тә н қ ұ былыс кө з ауруынан басталады. Кө з жұ қ палы емес коньюктивит сырқ атына ұ шырайды. Рибофлавин пердесі қ абынады, кө з айнасы тұ нжырып қ арауытады. Рибофлавин жеткіліксіздігі салдарынан жас малдың ө суі тоқ талады, терісі ауруғ а ұ шырайды, жү н мен шаш тү седі, еттері бірден ә лсіреп, нашарлайды.

В₂-авитаминоз кезінде ү й қ ұ старының жұ мыртқ алуы нашарлайды. Авитаминоз ауруы асқ ынғ ан кезде организм тырысып, параличке ұ шырап, сал болады, жү ріп-тұ руы қ иындайды, сө йтіп ө лімге душар етеді.

Табиғ атта таралуы. Рибофлавинді ө сімдіктер мен жануарлар синтездеп жасайды. Бұ л витаминге ә сіресе бай ө німдерге бауыр, ашытқ ы, бидай, қ арабидай, бұ ршақ тұ қ ымдас ө сімдіктер жатады. Ол сү тте, жұ мыртқ ада, бү йректе болады.

Ол витаминді шошқ ағ а, тауық тарғ а жә не итке беру қ ажет. В₂ витаминінің жетіспеуінен ірі қ ара, жылқ ы, қ ой мен ешкі оншама сезінбейді, ө йткені ол витаминде бұ л аталғ ан жануарлардың ас қ орыту жолында микроорганизмдер сендездеп жасайды.

Адамғ а ә р тә улікке қ ажет мө лшері 2, 0-2, 5 мг.