Тақырыбы: Геннің молекулалық биологиясы

 

2. Мақ саты: Студенттерге геннің қ ұ рылысы, қ ызметі туралы оның медицинадағ ы маң ызын молекулалық дең гейдегі заманауи кө зқ арасты қ алыптастыру.

 

3. Оқ ытудың міндеттері:

- Студенттерге про – жә не эукариотты гендердің қ ұ рылысының ерекшеліктері туралы қ азіргі кездегі білімді қ алыптастыру

- Студенттерге про – жә не эукариотты гендердің молекулалық қ ұ рылымы туралы қ азіргі кездегі білімді қ алыптастыру

- Про – жә не эукариотты гендердің қ ұ рылымындағ ы айырмашылығ ын ү йрету

- Студенттерге геннің кодтаушы жә не реттеуші бө лігінің қ ұ рылымды-функциональдық айырмашылығ ын тү сінуге жә не білімді қ алыптастыру

- Студенттерге жер бетіндегі тірі ағ залардың дамуы, негізгілерінің қ алай сақ талатындығ ы жә не ген туралы білімді қ алыптастыру

4. Ө ткізу тү рі: Сабақ тың мақ саты мен міндетіне сай студенттердің тү сінігін қ алыптастыруына бағ ыттай отырып ауызша сұ рау, нақ ты, логикалық тұ рғ ыда мазмұ ндау жә не игерген материалды сызба, график, сурет, тест тү рінде сипаттай алу, топпен жұ мыс жасай білу: тапсырмаларды орындап, тү сіндіру, сызбаларды толтыру.

 

 

5. Тақ ырып бойынша тапсырмалар:

5.1. Ген, молекулалық - биологиялық қ ұ рылысы жә не анық тамасы.

5.2. Мутон, рекон, цистрон – анық тамасы, тү сініктемесі.

5.3. Прокариоттар генінің молекулалық -генетикалық қ ұ рылымы.

5.4. Эукариоттар генінің молекулалық - генетикалық қ ұ рылымы.

5.5. Кодтаушы жә не реттеуші қ атарлар, анық тамасы, қ ызметтері.

5.6. Гендердің жіктелуі.

5.7. Гендер жә не аурулар

6. Ү лестіретін материал: тестілер.

7. Ә дебиеттер:

Негізгі:

7.1. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М., 2006, с.40-49, 74-81.

7.2. Медициналық биология жә не генетика. Е.Ө. Қ уандық овтың ред. 42-45 б.

7.3. Муминов Т.А., Куандыков Е.У. Основы молекулярной биологии. А., 2007, с.13-20.

7.4. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М., 2003, с. 87-91.

7.5. Қ азымбет П.Қ., Аманжолова Л.Е., Нұ ртаева Қ.С. Медициналық биология. А., 2002,

б.68-72.

7.6. Қ уандық ов Е.Ө., Ә білаев С.А. Медициналық биология жә не генетика. А., 2006, б.

54-56.

7.7. Медициналық биология жә не генетика. Оқ у қ ұ ралы проф. Қ уандық ов Е.Ө. ред. А.,

2004, б.44-54.

7.8. Қ уандық ов Е.Ө., Аманжолова Л.Е.. Молекулалық биология негіздері (дә рістер

жинағ ы), А., 2008, 12-20 б.

Қ осымша:

7.1.Коничев А.С., Севастьянова Г.А. Молекулярная биология М., 2005, с. 73-114.

7.2. Щипков В.П., Кривошеина Г.Н. Общая и медицинская генетика. М., 2003, с.19-24.

7.3. Аманжолова Л.Е. Жалпы жә не медициналық генетиканың биологиялық негіздері. А.,

2006, б. 42-47.

7.4. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск, 2006, с. 127-129, 146.

7.5. Қ уандық ов Е.Ө., Нұ ралиева Ұ.Ә. негізгі молекулалық -генетикалық терминдердің орысша – қ азақ ша сө здігі. Алматы-2012. 3, 71, 91, 95, 109.

 

 

8. Бақ ылау:

8.1. Ауызша сұ рау.

8.2. Тесттік бақ ылау – 3 нұ сқ а 10 сұ рақ тан.

8.3. Прокариот генінің қ ұ рылысының сызбасын сызу жә не қ ызметтерін тү сіндіру

8.4.Эукариот генінің қ ұ рылысының сызбасын сызу жә не қ ызметтерін тү сіндіру

8.5. Про- жә не эукариотты гендерінің реттеуші қ атарлар жү йесінің қ ызметіне кесте толтыру.

 

№	Тү рлері	Қ ызметі	Эукариоттар	Прокариоттар
1.	Промоторлар
2.	-35 қ атарлар
3.	Прибнов-бокс
4.	Голдберга-Хогнесса боксы немесе ТАТА-бокс
5.	ЦААТ-бокс
6.	ГЦ-бокс
7.	Операторлар
8.	Транскрипцияның басталу нү ктесі немесе «О» сайты
9.	Энхансерлер
10.	Сайленсерлер
11.	Аттенуаторлар

 

8.6. Сызбаны толық тырың ыз.

Гендер атқ аратын қ ызметіне байланысты жіктеледі:

 

 

??

 

??

 

 

Ағ залардың тіршілік ету қ абілетіне ә сер етуіне байланысты гендер жіктеледі:

8.2. Бақ ылау сұ рақ тары:

8.2.1. Реттеуші қ атарлар дегеніміз не?

8.2.2. Реттеуші қ атарлар қ айда орналасады жә не оның қ ызметі қ андай?

8.2.3. Геннің кодтаушы қ атарлардың қ ұ рамына не кіреді?

8.2.4. Кодтаушы қ атарлардың қ ызметі қ андай?

8.2.5. Мутация жә не рекомбинация бірліктері неге тең жә не олардың қ ызметтері?

8.2.6. Про – жә не эукариоттардың гендері қ алай ажыратылады?

8.2.7. Интрондар жә не экзондар қ алай ажыратылады?

Тақ ырып бойынша ү ш тілде тү сіндірме сө здер:

	Қ азақ тілінде	Орыс тілінде	Ағ ылшын тілінде
	Ген –бір белгі дамуын бақ ылайтын тұ қ ымқ уалаушылық тың қ ұ рылымдық -функциональдық бірлігі; бір полипептидтік тізбектің (нә руыз молекуласы) синтезін бақ ылайтын ДНҚ молекуласының кесіндісі	Ген -структурно-функциональная единица наследственности, контролирующая развитие одного признака; отрезок молекулы ДНК, контролирующий синтез одной полипептидной цепи (молекулы белка).	Gene - structural and functional unit of heredity, which controls the development of one of trait segment of DNA that controls the synthesis of a single polypeptide chain (protein molecules).
	Промотор –РНК-полимеразамен байланысып, геннің транскрипциясын бастайтын геннің (ДНК молекуласының) қ ұ рамындағ ы арнайы реттеуші нуклеотидтер қ атары	Промоторы – специфическая регуляторная последовательность (нуклеотидов) гена (молекулы ДНК) с которой связывается РНК – полимераза для его последующей транскрипции	The promoters - the specific regulatory sequence (nucleotides) gene (DNA molecule) which binds to RNA - for subsequent polymerase transcription
	Оператор –геннің реттеуші бө лігінде орналасқ ан, геннің белсенділігін (транскрипциясын) реттейтін арнайы нуклеотидтер қ атары	Оператор – специфическая последовательность нуклеотидов в регуляторной части гена, регулирующая активность (транскрипцию) гена	Operator-the specific the sequence of nucleotides in the regulatory part of the gene that regulates the activity (transcription) gene
	Энхансерлер -арнайы транскрипция факторларымен байланысу арқ ылы гендер транскрипциясы ү дерісін тездететін реттеуші қ атарлар.	Энхансеры -регуляторная последовательности, ускоряющие процесс транскрипции генов путем взаимодействия со специфическими факторами транскрипции.	Enhancers - Regulatory order to accelerate the process of gene transcription by interacting with specific transcription factors.
	Қ ұ рылымдық гендер –қ ұ рылымдық нә руыздар жә не ферменттер синтезін бақ ылайтын гендер.	Структурные гены - контролирующие синтез структурных белков и ферментов.	Structural genes - controlling the synthesis of structural proteins and enzymes.

 

 

Қ ұ растырушы: Қ.Е.Жү зжан

№ 17 сабақ