Тақырыбы: Эукариот генінің транскрипциясы

2. Мақ саты: студенттерде тұ қ ым қ уалау ақ паратының жү зеге асырылуының эукариоттарда молекулалық механизмін транскрипция дең гейінде, транскрипцияның тірі ағ задағ ы қ ызметін, мә ні мен маң ызы туралы біліміндерін қ алыптастыру.

 

3. Оқ ытудың міндеттері:

- студенттер білімінде транскрипцияның маң ызын қ алыптастыру;

- транскрипцияның ә р этапының молекулалық механизмінің маң ызын ү йрету;

- эукариот организмдеріндегі транскрипцияның ерекшелігін тү сіну жә не ү йрену;

- эукариот организміндегі а-РНҚ -ң процессингі мен сплайсингының маң ызын тү сіну жә не ү йрену;

- патологиялық ү рдістерде (ауруларда) транскрипцияның бұ зылуының маң ызын тү сіну жә не ү йрену.

4. Ө ткізілу тү рі: ү йлесімді (комбинациялық) оқ ыту тә сілі (ә ң гімелесу, кестелер толтыру, сызбалар сызу, типтік жә не ситуациялық есептер шығ ару).

 

5. Тақ ырып бойынша тапсырмалар:

5.1. Эукариот гендеріндегі транскрипция.

5.3. Транскрипциялық факторлардың маң ызы.

5.3. Эукариоттардағ ы ядролық а-РНҚ посттранскрипциялық модификациясы. Ядролық РНҚ -ның пісіп жетілуі (процессинг). Сплайсинг.

5.4. Альтернативті сплайсингтің генетикалық маң ызы.

6. Таратылатын материалдар: тест сұ рақ тары.

7. Ә дебиеттер:

Негізгі:

7.1. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М., 2003, с. 17-40.

7.2. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М., 2006, с. 52-53.

7.3. Медицинская биология и генетика. Учебное пособие под ред. проф. Куандыкова Е.У. Алматы, 2004, с.32-35.

7.4. Медициналық биология жә не генетика. Оқ у қ ұ ралы проф. Қ уандық ов Е.Ө. ред. А.,

2004, б.44-54.

7.5. Қ уандық ов Е.Ө., Ә білаев С.А. Медициналық биология жә не генетика. А., 2006, б.

54-56.

7.6. Қ уандық ов Е.Ө., Аманжолова Л.Е.. Молекулалық биология негіздері (дә рістер

жинағ ы), А., 2008, 12-20 б.

Қ осымша:

7.7. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск, 2006, с.110-122.

7.8. Щипков В.П., Кривошеина Г.Н. Общая и медицинская генетика. М., 2003, с. 11-16.

7.9. Қ уандық ов Е.Ө., Нұ ралиева Ұ.Ә. Негізгі молекулалық -генетикалық терминдердің орысша-қ азақ ша сө здігі. Алматы, 2012, 112 с.

8. Бақ ылау:

8.1.1. Суреттегі геннен А, В, С ақ уызының мү мкін нұ сқ асын жасаң ыз:

Э1

Э2

Э3

Э4

Э5

Э6

Э7

Т

8.1.2. а-РНК процессингінің механизмін сызу жә не тү сіндіру

 

8. 2. Бақ ылау сұ рақ тары:

8.2.1. Тірі ағ залардың (жасушалардың) тіршілігіндегі транскрипцияның рө лі мен маң ызы.

8.2.2. Эукариот гендеріндегі транскрипцияның прокариот гендеріндегі транскрипциясынан қ андай ерекшеліктері бар?

8.2.3. Эукариоттардың а-РНҚ постранскрипциялық модификациясының мә ні неде?

8.2.4. Альтернативті сплайсингтің генетикалық маң ызы қ андай?

Тақ ырып бойынша ү ш тілде тү сініктеме сө здер:

Қ азақ тілінде	Орыс тілінде	Ағ ылшын тілінде
- кэптеу- 5 соң ына метилденген гуанозин қ осылуымен жү ретін эукариоттық а РНҚ пісіп жетілу ү дерісінің (посттранскрипциялық модификация) бір сатысы; кэптеу а-РНҚ -ның тұ рақ тылығ ын (эндонуклеазалардың ә серінен сақ тау) жә не трансляцияның реттелуіне жағ дай жасайды	-кэпирование- один из этапов созревания (посттранскрипционной модирикации) эукариотической и-РНК, сопровождающийся присоединением к 5 – концу метилированного гуанозина; Кэпирование способствует стабилизации и-РНК (предохраняет ее от действия эндонуклеаз) и регуляции трансляции	-capping is one of the stages of maturation (post-transcriptional modirikatsii) and eukaryotic RNA, accompanied by joining the 5 - end of the methylated guanosine; Capping stabilizes the mRNA (protects it from the action of endonucleases) and the regulation of translation
- сплайсинг- экзодар лигазамен тігіліп, пісіп жетілген а-РНҚ тү зілуімен сипатталатын эукароттық а-РНҚ пісіп жетілуінің бір сатысы	- сплайсинг- один из этапов созревания (процессинга) эукариотической и РНК, характеризующийся сшиванием лигазой экзонов и образованием зрелой и-РНК	- Splicing is one of the stages of maturation (processing) and a eukaryotic RNA ligase characterized crosslinking exon and the mature RNA
- транскриптомика- гендердің экспрессиясын (транскрипциясын) жә не ядролық а-РНҚ пісіп жетілу ү дерістерін зерттейтін геномиканың бір бағ ыты;	- транскриптомика –одно из направлений геномики, изучающее экспрессию (транскрипцию) генов и процессы созревания ядерных и – РНК	- Transcriptomics - one of the areas of genomics, looking into the expression (transcription) of genes and the maturation and nuclear - RNA
- транскриптосома – жалпы транскрипция факторлар (50 дейін) жә не РНҚ –полимеразадан тұ ратын кешен	- транскриптосома – комплекс общих факторов транскрипций (до 50) и РНК полимераза	- Transkriptosoma - a set of general transcription factors (50) and RNA polymerase
- экзон – нә руыз синтезіне қ атысатын эукариоттық гендердің пісіп жетілген а-РНҚ -дағ ы нуклеотидтік қ атары	- экзон – последовательность нуклеотидов в зрелой и-РНК эукариотических генов, принимаюшая участие в биосинтезе белка;	- Exon - a sequence of nucleotides in the mature mRNA and eukaryotic genes prinimayushaya involved in protein biosynthesis;

 

 

 

Қ ұ растырушы: М.Ж.Жұ мағ ұ л

№ 19 сабақ