Жұмыстың қысқаша мазмұны
Тірі ағзалардың барлық белгілері олардың тіршілік ету жағдайларына бейімделген. Ағзалардың ішкі және сыртқы құрылысы, жануардың мінез – құлығы және т.б. бейімделушілігімен ерекшеленеді. Дарвиннің теориясы бейімделушіліктің пайда болуын тұқым қуалау өзгергіштікпен және табиғи сұрыпталумен түсіндіреді. Бейімделушіліктің жарқыраған мысалдары – бүркеніш рең және мимикрия. Мимикрия – бұл қауіпті түрлерге еліктеу көптеген жануарларда байқалады. Мысалы: кейбір залалсыз, усыз жыланның улы жыландарға ұқсауы оларға жыртқыштардың шабуылынан құтылуына көмектеседі. Бірақ бейімделушіліктің салыстырмалы екенін барлық жерде есепке алу керек. Яғни қандай да болса бейімделу тек қана өзі қалыптасқан жағдайында ғана тірі қалуға көмектеседі.
Жұмыстың барысы: 1.Атлас, суреттер, кітаптар коллекцияларды анықтап қарай отырып, әртүрлі систематикалық топтардың қорғану бейімделгіштігін анықтаңыз және оның себептерін, шығу тегі табыңыз. 2. Сүтқоректілердің алдыңғы аяқтарының құрылысының өзгеруін анықтап, қандай бейімделушілік нәтижесінде пайда болғанын табыңыз. Себебін анықтаңыз. 3. Әртүрлі систематикалық топтардағы бүркеніш реңдердің пайда болғанын анықтаңыз. 4.Жануарлардың экспонаттарын қарай отырып, ауыз аппараттарындағы тістерінің құрылысының өзгеруін, олардың қоректенуіне байланысты екендігін анықтаңыз, нәтижесін кестеге толтырыңыз.
Сұрақтарға жауап беріңдер 1.Бейімделу нәтижесі нені береді?
2.Бейімделуге байланысты жануарларды қандай топтарға бөлеміз? 3.Күрделі бейімделгіштікке мысал келтіріңіз?
Қорытынды: бейімделгіштік түрдің әртүрлі сыртқы жағдайда өмір сүруіне мүмкіндік береді.
Зертханалық жұмыс Сабақтың тақырыбы: Насекомдардың бейімделгіштігін анықтау. Жұмыстың мақсаты: Насекомдардың әртүрлі сыртқы орта жағдайына бейімделуіне көз жеткізу. Қажетті құрал-жабдықтар:Коллекция: « Насекомдардың аяқтарының бейімделе отырып өзгеруі », « Қорғаныш реңдер »,кітаптар, дайын препараттар, лупа, пинцет, инелер, сызғыш, ақ қағаз.
Жұмыстың қысқаша мазмұны Түрлердің бейімделушілік белгілерімен иемденуі қорғаныш реңнің және дене пішінінің пайда болуына ұшыратады. Мысалы: қара күйе және ыспен ластанған тал ағаштарының қабығындағы бунақденелілердің қара түсті даралары ақ түсті дараларды ығыстырып шығарады. Ақ түсті бунақденелілер қара фонда көзге өте жақсы түседі де көбінесе құстар олармен қоректенеді. Ал ауылдық аудандарда керісінше, қара бунақденелілер ашық, ластанбаған діңдерде көзге жақсы түседі де тек қана солар құстармен құртылады. Кейбір залалсыз жануарлар қауіпті, улы түрлерге ұқсас белгілерді шынықтырған. Бұл оларды жыртқыштардың шабуылынан қорғайды.
Жұмыстың барысы: Насекомдардың бейімделгіштігін анықтау үшін олардың коллекцияларын пайдаланып мыналарды зерттейміз: 1.Бейімделгіштікті тауып, оның себебін түсіндір. 2.Күрделі бейімделгіштікті анықтаңыз, себебін түсіндір. 3.Бүркеніш реңдерді анықтаңыз, себебін түсіндір. 4.Тозаңдандырушы насекомдар мен насеком – санитарлардың бейімделгіштік белгілерін анықтаңыз. 5.Анықтағыш атласын пайдаланып насекомдардың дене пішінін, түстерін анықтаңыз. 6.Насекомдардың ауыз аппараттарының дамуын, ерекшелігін көрсетіңіз. Нәтижелерін кестеге толтырыңыз.
Сұрақтарға жауап беріңдер 1.Насекомдар бейімделе отырып, қандай қасиеттерге ие болды? 2.Насекомдар қандай кезеңде едәуір өршіп дамудан өтті? Қорытынды: барлық бейімделу процестері тіршілік үшін күрес, яғни табиғи сұрыпталу процесі. Зертханалық жұмыс Сабақтың тақырыбы: Жануарларда идиоадаптацияны және ароморфозды анықтау. Жұмыстың мақсаты: 1.Күрделі систематикалық топтардың ароморфоз жолымен түзілуін анықтау. 2.Жануарларда идиоадаптация белгілерін көрсету. 3.Ароморфоз бен идиоадаптацияның биологиялық маңызын ашып көрсету. Қажетті құрал-жабдықтар:Атластар,кітаптар, жануарлардың кластары, типтері көрсетілген суреттер (кит тәрізділер, ескекаяқтылар, кеміргіштер, қосмекенділер, жорғалаушылар).
|
