Опасные и вредные производственные факторы

Радиациялық және химиялық қауіптіліктер. Радиоактивтік ластану адам және оның өмір сүру ортасы үшін ерекші қауіп төндіреді. Бүл ионизирлік радиацияның тірі организмдерге интенсивті және тұрақты зиянды әсер етуіне байланасты, ал бүл радиацияның көздері қоршаған ортада кең таралған. Радиоактивтік атом нөмірінің альфа, -бета және гамма – сәулеленізмен қоса жүретін массалық санның өзгеруіне әкелетін ядросының өздігінен пайда болатын ыдырау. Альфа-сәулелену-протондар мен нейтрондардан құралған ауыр бөлшектердің тасқыны. Ол қағаз бетімен тоқталатылады және адамның терісінен өте алмайды. Бірақ егер ол организмнің ішіне отып кетсе, өте қауіпті болып кетеді. Бета-сәулеленудің өтудің аса жоғары қабілеттілігі бар және адам терісіне 1-2 см-ге өтеді. Гамма – сәулеленуді тек қалын қорғасын және бетон плитасы ғана тоқтата алады.

ҚР Азаматтық Қорғаныстың міндеттері АҚ жүйесiнiң құрылымы, құрылуы және жұмыс iстеу қағидаттары бұрынғы КСРО-ның қорғаныстық iс-шараларының бөлiгi ретiнде қалыптасты және жаппай зақымдау қаруын жаппай қолдануға қарсы әрекетке бағытталған. Қалыптасқан әскери-стратегиялық жағдайды талдау және соңғы жергiлiктi әскери қақтығыстар тәжiрибесi халықты қазiргi заманғы зақымдау құралдарынан қорғау жүйесiн сақтау қажеттiлiгiн көрсетедi. Алайда бұл құралдарды бағыттау жүйесiнiң жоғары дәлдiгiне байланысты оларды қолданудағы акцент оқтұмсық қуаттылығын елеулi азайту кезiнде басқарудың және тыныс-тiршiлiктi қамтамасыз етудiң маңызды объектiлерiн зақымдауға ауысады. Бұл жағдайда соғыс уақытында халықтың тiршiлiк ету әрекетiн қамтамасыз ету жөнiндегі мiндет аса өзектi болады. АҚ-тың барлық iс-шараларын мемлекеттiк бюджеттен қаржыландыру мүмкiн болмайтындығына байланысты, "ақылға қонымды жеткiлiктiлiк" қағидатын негiзге ала отырып, бұл шығыстарды азайту бойынша шаралар қабылданады. Экономикалық жағынан дамыған елдерде АҚ реформалаудың негiзгi бағыттарының бiрi соғыс уақытында ғана емес бейбiт уақытта да күштер мен құралдарды қолдану мүмкiндiгiмен осы жүйенi әмбебаптау болып табылады. АҚ күштерi мен құралдары бейбiт уақытта террористiк акцияларды қоса алғанда, iрi ауқымдағы ТЖ-ны жоюға белсендi түрде тартылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

.

 

 

Билет

1.Жаракат түсінігі

Жарақат (грек. τραῦμα; - жара) - сыртқы әсер ету (механикалық, химиялық, электрлік және т.б.) салдарлары тудырған ағзаның зақым алуы; психикалық жарақат — көңіл-күйдін әсер етуі тудырған психикалық зейіннің бұзылуы.
Жарақат әр түрлі болады (денеге бөгде заттық кіріп кетуі, не кесіп кетуі, тістің орны, оқ тию т. б.); жарақаттанғанда сүйек, қан тамырлары мен нервтер зақымдануы мүмкін. Жарақаттың ауыр жеңілдігі (әсіресе басқа, кеуде мен ішке түскен жарақат қауіпті) оның қай жерде екендігіне, үлкен-кішілігіне, сондай-ақ қаншалықты ластанғанына, қанның қанша кеткеніне байланысты. Жарақат (хирургиялықтан басқасы) түскен кезде міндетті түрде және одан кейін де ластанады. Сондықтан жарақат тез жазылып кетуі үшін оны алғаш рет дұрыс таңудың маңызы зор. Егер мүмкіндік болса, медицина мекемесіне барып, сіреспе ауруына қарсы ектіріп, жарасын тандыру қажет. Жарақаттың қай түрі болса да ең алдымен қайын тоқатып, оған микроб түспеуі үшін дереу тандыру керек. Стерильденген дәкеден жасалған таңғыш өте қолайлы.Жараны тайраңда дәкенің үстіне мақта салады да, орап тасталды. Жарақатты таңу жөніндегі белгілі бір ережені сақтаған жөн: жарақатты жууға болмайды, өйткені оған іріңдететін микроб түсуі мүмкін. Жарадағы ағаттық жаңқасын, киімнің жыртылған жерінің шүберегін не топырақты, олар жарақаттың бетінде көрініп тұрса ғана алуға болады, бірақ жарақатқа қол тигізу ге мүлде болмайды. Стерильд енген материал-бинт болмаса, жарақатты ыстық үтікпен үтіктелген таза шүберекпен таңады. Егер жапан далада жарақаттанған адам жарасын таңатын арнайы ештеме табылмаса, онда отқа киіз немесе шүберекті күйдіре қақтал барып, жара бетіне салады да, жақсылан таңып тастанды. Содан кейін сырқатты ауруханаға жеткізу керек. Аяқ қолы ауыр жарақаттанып, сүйегі сынған адамды алғаш сынықтық екі жағына жақтау салып барып таңады. Үй жағдайында жарақатты таңудан бұрын оған қажетті заттық барлығын дайындал алу керек. Жарақатты таңу алдында көмек көрсететін адам көйлегінің жеңін шынтағынан жоғары түріп, тырнағын алуы тиіс, қолын сабындан жуып, орамалмен мұқият сүртіл құрғатуы қажет, ал шұғыл қимылдау керек болған жағдайда қолын спиртпен сүртеді.
Жарақаттың үстін стерильденген дәке мен және сутегі тотығына немесе спирт кем алынған мақтамен бастырып, жараны мұқият жуады, есте болатын жағдай жараға микроб түспеуі үшін оны ішінен сыртына қарай жуу керек. Содан кейін жарақатқа тигізбей, айналасына йод жатады. Жарақатты уақытша таңған дәке салфетканьі алып тастап, стерильденген дәкені бірнеше қабаттан салады. Қысқыш (пинцет) болмаса, дәкені шетінен ептеп ұетайды. Салфетканы бүктемей, жазып салу керек. Ал дәкенің үстіне тегістел, онша қалыңдатпай гигроскопиялық (дұрыс — стерильденген) мақта салады. Содан кейін мұның барлығын дәкеден жасалған бинтпен орап байлайды (Таңу ма- қаласын оқыңыз). Сауда орындарында болатын жеке пакетті пайдалану өте қолайлы.
Жануарлардың тісі тиіп жарақат алған адамдар, жарақаты онша қауіпті болмаса да дәрігерге көрінуі тиіс. Жарақат медициналық мекемелерде танылған болса, оны үй жағдайында алмастырудың қажеті жоқ, өйткені жарақатқа инфекция түсуі, қанауы мүмкін. Бірақ қайткенде де таңғышты алмастыру қажет болғанда, кейбір ережені мұқият сақтау керек. Жар аға жабы сып қатып қалған таңғышты бірден сыдырмай, алдымен үстіндегі мақталы алғаннан кейін дәкені бір шетінен ептеп көтеріп, сутегі тотығын,риванол мен марганец қышқылы калийінің ерітіндісін немесе ас тұзы ерітіндісін, сондай-ақ қайнаған жылы су тамызып жібітеді. Жарақатқа компресс қағазын салуға болмайды.

2 Бейбіт және соғыс уақытындағы төтенше жағдайлардың пайда болуына әкеп соғатын табиғи және техногенді құбылыстарды ата.

Төтенше жағдай – апат, катастрофа, табиғи және экологиялық апат, сондай-ақ адам шығындары және материалдық шығындарға әкеліп соқтыратын жаппай инфекциялық аурулар, белгілі бір территориядағы адамдардың өмір сүру қызметінің қалыпты жағдайларының бұзылуы.

ТЖ-ның көпшілігі негізінде адам қызметі мен қоршаған орта арасындағы дисбаланс, арнайы бақылау жүйелерінің дестабилизациясы, қоғамдық қатынастардың бұзылуы жатыр.

Табиғи төтенше жағдайлар:

а) Метеорологиялық қауіпті құбылыстар:

- дауылдар, қатты желдер, теңіз дауылы, құйындар, торнадо, циклондар;

- ірі бұршақ, сел, қатты қар жауу, қатты тұман, қатты аяздар, ерекше ыстық, құрғақшылық;

- төтенше өрт қаупі, орман өрттері, нан массивтерінің өрті, жанғыш қазындылардың жерасты өрттері;

б) Тектоникалық және теллуристік қауіпті құбылыстар:

- жер сілкінісі;

- жанартаудың атылуы;

в) Топологиялық қауіпті құбылыстар:

- көктемгі су тасуы (жайылма), тасқын, жел;

- көшкін, сел, опырылып құлаулар, цунами;

г) Ғарыштың қауіпті құбылыстары:

- метеориттердің құлауы, кометалардың қалдықтарының құлауы;

- басқа да ғарыш апаттары.

Табиғи апаттар арасында едәуір жиі кездесетіндері (90 %) төрт түрлі болады: су тасқыны – 40 %, тайфундар – 20 %, жер сілкінісі және құрғақшылықтар – 15 %-дан.

Техногендік сипаттағы төтенше жағдай адамның өндірістік қызметіне байланысты және ол қоршаған ортаның ластануы және де ластамайтын жағдайда болуы мүмкін. Қоршаған ортаны ластауы өндіріс орындарының апаты әсерінен радиоактивті химиялық және биологиялық қауіпті заттардың ауаға тасталуына байланысты. Радиоактивті заттарды тастау қаупіне жататын апаттарына атом станцияларындағы ядролық қондырғылардағы, атом кемелеріндегі және тағы басқа апаттары жатады. Химиялық зиянды заттарды тастау қаупіне жататын апаттарға химиялық өндірістер мен обьектілердегі химиялық улану заттар қоймаларындағы апаттар және сол сияқтылар жатады. Биологиялық зиянды заттарды тастау қаупіне жататын апаттарға өндіріс орындары мен зерттеу орталықтарындағы бактериалдық құралдарды даярлау, жасап шығару,өндеу және тасымалдау кездегі апаттар жатады.

 

3. Жараланған кездегі алғашқы медициналық көмек көрсету шаралары.

Жарақат түрлері және жарақат алғандағы алғашқы көмек

- кесілген және шабылған жарақаттар;

- жарылған жарақаттар;

- жырымдалған және соғылған жарақаттар;

Жоғарда аталған жарақаттардың барлығы суық қарудан, тұрмыстық құралдардан пайда болады және табиғи апаттар авариялар, катастрофалар кезінде байқалады.

Қатты қан кету көп қан жоғалуға әкеп соқтырады. Қанның ¼; жоғалту өмірге қауіпті, ал ½; бөлігін жоғалту өлімге әкеледі.

Көмек көрсетудегі басты міндет қан кетуді тоқтату. Көмек көрсетудегі екінші міндет шошынуға қарсы шараларды жасау, себебі шошыну – адам ағзасының ауырсынуға деген ауыр және өмірге аса қауіпті жүйке-рефлекторлық реакциясы.

Жарақаттардың инфекциясы өте күрделі асқыну болып табылады.

Алғашқы медициналық көмекті әдетте табиғи апаттың ошағында өзіне -өзі және өзара көмек көрсету тәртібінде көрсетеді. Мұнда келесілерді істеу қажет:

- қан кетуді уақытша тоқтату. Егер дәкемен таңуға киім бөгет болса, оны жыртады;

- жараны еш нәрсемен жумау керек, жарадағы заттарға бөтен заттарға және де жараға қолмен тиісуге болмайды;

- жараға стерильді емес дәкені салуға болмайды, қолмен ұстап дененің зақымдалған бөлігін таңатын дәкенің үстіңгі қабатын кірлетуге болмайды.

Жараның айналасына йод ерітіндісін жағып асептикалық дәкемен орау керек, апат аймағынан тез шығарып әкету қажет.

Стандартты асептикалық мата болмаған жағдайда киімнен, ақжаймадан жыртып алынып ертеден дайындап алынған матаны пайдалануға болады.

Сондай-ақ міндетті түрде:

- тері астына морфийдің 1 пайыздық ерітіндісін 1 мл инемен егу немесе морфий-арақ қоспасын ішкізу (морфий ерітіндісінің 1 ампуласы 50-100 мл арақпен);

- зардап шеккен адамды салқын тиюден сақтау (көрпемен, қалың киіммен орау);

- жылыту (ыстық шай, кофе және т.б.).

 

20 билет

1.Материалдық құндылықтарды көшіру тәртібі.

Көшіру мен қоныстандырудың негізгі принциптері:

— көшірілуге тиіс халықтың барлық санатын барынша қамту;

— көшіру шараларын өндірістік принцип пен тұрғылықты жері бойынша жүргізу;

— көшіру шараларын мүмкіндігінше қысқа мерзімде жүргізу;

— көшіру шараларын жүргізу кезінде жоспарлық пен ұйымшылдықты сақтау;

— көшіру шараларын жүргізу үшін көліктің барлық түрлерін олардың белгіленген жұмыс режимін бұзбай пайдалану, сондай-ақ жеке көлікті пайдалану;

— орналастыру, қоныстандыру орындарын дер кезінде даярлау;

— көшірілетін және қоныстандырылатын халықты жолда, орналастыру және қоныстандыру орындарында тіршілік көзімен қамсыздандыру;

— өз қызметін жалғастыратын объектілерді үздіксіз және тұрақты жұмысын тұрақтандыру

2.Сүйектің сынуы кезінде көрсетілетін дәрігерге дейінгі алғашқы көмек.

Сүйектер сынған кезде жақын орналасқан жұмсақ тканьдар да зақымдалады, сондықтан оларды өте қауіпті жарақатқа жатқызады.

Сынық белгілері:

- ауырсыну;

- сынған жердің деформациясы;

- қызметінің нашарлауы;

- қозғалыстың дұрыс еместігі

- басының қысқаруы;

- сүйектің қытыры.

Алғашқы көмек көрсету уақытында және дұрыс иммобилизациялауға негізделген, яғни толық тыныштық жағдайын жасау және зақымданған дене бөлігінің қозғалмауын қамтамасыз ету керек.

Егер зардап шеккен адамда шошыну құбылысы байқалса келесідей шошынуға қарсы шаралар қолдану керек:

- қанды тездетіп тоқтату;

- жараға асептикалық дәкені абайлап тану;

- кез келген ауыртпайтын құралдарды қолдану;

- иммобилизация жүргізу;

- салқын тиюді ескерту, зардап шеккендерді жылыту;

- ыстық сусын ішу арқылы шөл қандыру;

- зардап шегушіні тез және абайлап эвакуациялау.

Күре тамырдан қан кету байқалса қан тоқтатушы бұрау салу керек.

Көліктік иммобилизация таңғыш қалақтың көмегімен сынған жерден жоғары және төмен орналастыру арқылы жүзеге асырылады.

Апат ошақтарында таңғыш қалақты қолдан жасайды – тақтайлардан, таяқтардан, ағаш бұталарынан, фанерадан, картоннан және т.б.

 

3. Химиялық ахуалының түсінігі. Ауаның вертикалдық тұрақтылығының үш деңгейін ата.

Химиялық ахуал ретінде шаруашылық объектілерінің қызметіне, АҚ күштері мен халыққа әсер ететін жердің ҚӘУЗ-бен (УЗ) химиялық зақымдану салдарының жиынтығы түсініледі.

Химиялық ахуал ҚӘУЗ төгілу (тасталу) немесе химиялық зақымдану аймағы мен химиялық зақымдау ошақтары пайда болатын химиялық қаруды қолдану кезінде жасалады.

Химиялық ахуалды бағалауға мыналар кіреді:

- химиялық зақымдау көлемі мен сипатын анықтау;

- олардың объектілер қызметтеріне, АҚ күштері мен халыққа әсер етуін талдау;

- адамдардың зақымдалуын болдырмайтын іс-әрекеттердің аса қажетті нұсқауларын іріктеу.

Химиялық ахуалды бағалау болжау әдісімен және барлау мәліметтері бойынша жүргізіледі.

Шаруашылық объектілерінде химиялық ахуалды бағалауды (РХҚ) нүктелері (буындары) жүргізеді.

Химиялық ахуалды бағалайтын бастапқы мәліметтер:

· ҚӘУЗ түрі мен саны, химиялық қаруды қолдану құралы мен УЗ түрі;

· улы заттардың шығарылу (төгілу), химиялық қарудың қолданылу ауданы мен уақыты;

· адамдардың қорғану деңгейі;

· жердің топографиялық жағдайы мен ластанған ауаның таралу жолындағы құрылыстардың сипаты;

· ауа райы (жер бетінің қабатындағы желдің жылдамдығы мен бағыты, ауа мен топырақтың температурасы, ауаның вертикалдық тұрақтылығының деңгейі.

 

Ауаның вертикалдық тұрақтылығы үш деңгейге бөлінеді: инверсия, изотермия, конвекция.

Инверсия әдетте шамамен күн батардан 1 сағаттай бұрын кешкі уақытта пайда болады және күн батқаннан кейін 1 сағаттың бойында бұзылады. Инверсия кезінде ауаның төменгі қабаттары жоғары қабаттарынан суығырақ, бұл инверсияның биіктік бойынша таралуына кедергі келтіреді және ластанған жинақталған ауаның сақталуы үшін аса қолайлы жағдай жасайды.

Изотермия ауаның тұрақты теңдігімен сипатталады. Изотермия кезінде жердің 20 — З0 м биіктік шегінде ауаның температурасы жердікімен шамалас. Ол жауын-шашынды ауа райы мен қар жамылғысы кезінде байқалады, алайда таңертенгі және кешкі сағаттарда да инверсиядан конвекцияға (таңертең) және керісінше (кешкі) көшпелі күй ретінде пайда болуы мүмкін.

Конвекция әдетте күн шыққаннан кейін 2 сағаттан соң пайда болады және шамаммен күн батардан 2—2,5 сағат бұрын бұзылады. Ол әдетте жазғы ашық уақытта байқалады. Кон­векция кезінде ауаның төменгі қабаттары жоғары қабаттарынан қаттырақ қызады, бұл залалданған бұлттың тез тарауына және оның зақымдағыш әсерінің азаюына ықпал етеді.

 

№21 ЕМТИХАН БИЛЕТІ

1.Өрт сөндіру құралдары және оны пайдалану тәртібі.

Өртті сөндіру процесі - көп еңбекті қажет ететін және қиын жұмыс, ол өзіне ауның (оттегі) және жанғыш материалдардың жану аймағына қолжетімділіктің болмауынан,жану аймағын салқындату үшін өрт сөндіргіш құралдарды интенсивті қолданудан тұрады. Өрттерді сөндіру процесінде арнайы өрт сөндіретін техника және арнайы технология қолданылады. Көптеген ғимараттар өрт сөндіруші крандары бар шкафтармен жабдықталған. Әрбір шкафта өрт сөндіргіш құбыр, оқпан, бұрандалы ысырма (кран) болуы тиіс. Өрт болған жағдайда кранға шланганы жалғау керек, шлангаға оқпан кигізу, ысырманы ашу, егер батырма болса оны басу керек. Бір батырма вентиляторды, басқасы — судың насостарын қосады, судың қысымын күшейтеді. Сумен бастапқыда жалынды сыртқы жақ бойынша бәсеңдетеді, сосын жанудың ошағына береді.

Көлемі бойынша үлкен емес өртті сөндірудің эффективті тәсілі қолдық өрт сөндіргіштер (2 сурет) болып табылады. Қолданылатын өрт сөндіру материалына айланысты олар келесідей:көпіршікті, көмірқышқылды, ұнтақтыболады. Олардың жұмысыныңпринципі өрт сөндіргіштің компоненттерінің химиялық реакциясына, өрт сөндіргіш затты түзу және бөлу.

Химиялық көпіршікті өрт сөндіргіштер(ХКӨС) жанғыш материалдарды сөндірген кезінде қолданылады, тогы бар электрлік орнатқыштарды есептемегенде қолданылады. +5 тен +50°С-қа дейін температурада қолданылады. Өрт сөндіргішті іс әрекетке келтіру (ХКӨС):

- пломбаны алып тастау;

- тұтқасын көтеру және шегіне жеткенше (180°) асыра тастау;

- өрт сөндіргішті астын үстіне келтіріп аудару және сілку;

- ағысты өрт ошағына бағыттау.

Көмір қышқылды өрт сөндіргіштер (КӨС) қоршаған орта ауасының температурасыот —25 тен +50°С қа дейін болған кезде әртүрлі заттардың және материалдардың жануын өшіру үшін, сонымен қатар тоғы бар электрлі құралдарды өшіру үшін қолданады. Көмір қышқылды өрт сөндіргіштерді әрекетке келтіру үшін пломбаны алып тастау және тұтқасын шығару керек. Раструбты өртке бағыттап (өрт сөндіргіш айналдырмайды)тетіктерді басу.

Ұнтақты өрт сөндіргіштер(ҰӨС)используются для тушения загораний қоршаған орта ауасы кезіндегі 25 тен +50°С-қа дейінгі температурада бензиннің, дизельді отын, лактарды, бояу және басқа да жанғыш сұйықтарды сөндіру үшін, сонымен қатар, 1000 В дейін тогы бар электрлік орнатқыш кезінде қолдану.Ұнтақты өрт сөндіргіштерді әрекетке келтіру үшін тұтқаны жұлып алып, батырмаға басып, өртке тапаншаны бағыттап, тапаншаның тұтқасына басу керек.

2. Жарақаттар түсінігі және себептері.

Жарақат (грек. τραῦμα; - жара) - сыртқы әсер ету (механикалық, химиялық, электрлік және т.б.) салдарлары тудырған ағзаның зақым алуы; психикалық жарақат — көңіл-күйдін әсер етуі тудырған психикалық зейіннің бұзылуы.
Жарақат әр түрлі болады (денеге бөгде заттық кіріп кетуі, не кесіп кетуі, тістің орны, оқ тию т. б.); жарақаттанғанда сүйек, қан тамырлары мен нервтер зақымдануы мүмкін. Жарақаттың ауыр жеңілдігі (әсіресе басқа, кеуде мен ішке түскен жарақат қауіпті) оның қай жерде екендігіне, үлкен-кішілігіне, сондай-ақ қаншалықты ластанғанына, қанның қанша кеткеніне байланысты. Жарақат (хирургиялықтан басқасы) түскен кезде міндетті түрде және одан кейін де ластанады. Сондықтан жарақат тез жазылып кетуі үшін оны алғаш рет дұрыс таңудың маңызы зор. Егер мүмкіндік болса, медицина мекемесіне барып, сіреспе ауруына қарсы ектіріп, жарасын тандыру қажет. Жарақаттың қай түрі болса да ең алдымен қайын тоқатып, оған микроб түспеуі үшін дереу тандыру керек. Стерильденген дәкеден жасалған таңғыш өте қолайлы.Жараны тайраңда дәкенің үстіне мақта салады да, орап тасталды. Жарақатты таңу жөніндегі белгілі бір ережені сақтаған жөн: жарақатты жууға болмайды, өйткені оған іріңдететін микроб түсуі мүмкін. Жарадағы ағаттық жаңқасын, киімнің жыртылған жерінің шүберегін не топырақты, олар жарақаттың бетінде көрініп тұрса ғана алуға болады, бірақ жарақатқа қол тигізу ге мүлде болмайды. Стерильд енген материал-бинт болмаса, жарақатты ыстық үтікпен үтіктелген таза шүберекпен таңады. Егер жапан далада жарақаттанған адам жарасын таңатын арнайы ештеме табылмаса, онда отқа киіз немесе шүберекті күйдіре қақтал барып, жара бетіне салады да, жақсылан таңып тастанды. Содан кейін сырқатты ауруханаға жеткізу керек. Аяқ қолы ауыр жарақаттанып, сүйегі сынған адамды алғаш сынықтық екі жағына жақтау салып барып таңады. Үй жағдайында жарақатты таңудан бұрын оған қажетті заттық барлығын дайындал алу керек. Жарақатты таңу алдында көмек көрсететін адам көйлегінің жеңін шынтағынан жоғары түріп, тырнағын алуы тиіс, қолын сабындан жуып, орамалмен мұқият сүртіл құрғатуы қажет, ал шұғыл қимылдау керек болған жағдайда қолын спиртпен сүртеді.
Жарақаттың үстін стерильденген дәке мен және сутегі тотығына немесе спирт кем алынған мақтамен бастырып, жараны мұқият жуады, есте болатын жағдай жараға микроб түспеуі үшін оны ішінен сыртына қарай жуу керек. Содан кейін жарақатқа тигізбей, айналасына йод жатады. Жарақатты уақытша таңған дәке салфетканьі алып тастап, стерильденген дәкені бірнеше қабаттан салады. Қысқыш (пинцет) болмаса, дәкені шетінен ептеп ұетайды. Салфетканы бүктемей, жазып салу керек. Ал дәкенің үстіне тегістел, онша қалыңдатпай гигроскопиялық (дұрыс — стерильденген) мақта салады. Содан кейін мұның барлығын дәкеден жасалған бинтпен орап байлайды (Таңу ма- қаласын оқыңыз). Сауда орындарында болатын жеке пакетті пайдалану өте қолайлы.
Жануарлардың тісі тиіп жарақат алған адамдар, жарақаты онша қауіпті болмаса да дәрігерге көрінуі тиіс. Жарақат медициналық мекемелерде танылған болса, оны үй жағдайында алмастырудың қажеті жоқ, өйткені жарақатқа инфекция түсуі, қанауы мүмкін. Бірақ қайткенде де таңғышты алмастыру қажет болғанда, кейбір ережені мұқият сақтау керек. Жар аға жабы сып қатып қалған таңғышты бірден сыдырмай, алдымен үстіндегі мақталы алғаннан кейін дәкені бір шетінен ептеп көтеріп, сутегі тотығын,риванол мен марганец қышқылы калийінің ерітіндісін немесе ас тұзы ерітіндісін, сондай-ақ қайнаған жылы су тамызып жібітеді. Жарақатқа компресс қағазын салуға болмайды.

3. Адамға сәуле алудың қауіпінің түсінігі және сәуле алу барысында пайда болатын аурулардың ауыртпалық деңгейлерін ата.

Іс жүзінде иондаушы сәулелену үшін адам организімінде кедергі жоқ. Организмге еніп, өз энергиясын бере отыра олар денедегі заттың кез келген молекуласын иондайды, олардың химиялық байланысын бүзады, бүл организмдегі биологиялық процөстердің қалыпты ағысы мен зат алмасуын бүзады. Бүл, өз кезегінде мидың, асқазанның, қалғанша бездің, орталық нерв жүйесінің және басқалардың жүмыс істеуін тоқтатуға алып келеді. Адам сәуле ауруына үшырайды, оның ауыртпалық деңгейі сәлеленудің қуаты мен мөлшеріне байланысты. Сонымен қатар организм клеткаларында қауіпті ісіктердің пайда болуына алып келетін өзгерістөр өтеді. I дәрежелі сәуле ауруы (жеңіл) - 100 - 200 рад сәлелену дозасы кезінде. Жасырын мерзімі 3-5 апта, бұдан кейін әлсіздік, бастың ауруы, температураның көтерілуі, лоқсу, пайда болады. Ауруды емдеуге болады. II дәрежелі сәуле ауруы (орташа) - 200 - 400 рад сәулелену дозасы кезінде. Жасырын мерзімі 3-4 апта. Ауру белгілері анық білінеді. Өте жақсы емделген жағдайда екі—үш ай ішінде сауығады. III дәрежелі сәуле ауруы (ауыр) - 400 - 600 рад сәлелену дозасы кезінде. Алғашқы белгісі анық білінеді әқ-сы 30 минуттан кейін қайта-қайта қүстыртып, дененің температурасы 33 градусқа жетеді. Ауру жедел және ауыр өтеді. Алғашқы аптаның өзінде ауыз кілегейі зақымдалып, гиперемия болуы мүмкін (қан белгілі бір орынға немесе үлпа учаскесіне қатты аққанда оның бір жердегі мөлшері артады немесе оның ағуы қиындайды), ауыз бен жүтқыншақ зақымданады, тері қабаттары қызарады. Терінің жәй немесе шөктен тыс қызаруы. Жасырын мерзімі 10-20 апта, бүдан кейін бас қатты ауырып, іш өтеді, есінен айрылады. Сәтті жағдайда бірнеше айдан кейін сауығуы мүмкін. IV дәрежелі сәуле ауруы (өте ауыр) - 600 - радтан жоғары сәлелену дозасы кезінде 20-30 минуттан кейін алғашқы белгілері біліне бастайды. Дене температурасы 40° градустан асып, тері зақымданады. Дәрет сүйылады. Емдеусіз екі-үш апта бойында өледі. Аурудың барлығы дерлік өліммен аяқталады.

 

Опасные и вредные производственные факторы

Согласно ГОСТ 12.0.003-74 «Опасные и вредные производственные факторы» на проектируемом сварочном участке с годовой программой 100 тонн могут иметь место следующие вредные и опасные факторы:

· недостаток естественного света;

· повышенная влажность воздуха;

· повышенный уровень шума на рабочем месте (вентиляторы);

· повышенное значение напряжения в электроцепи; замыкания которые могут пройти тело человека;

· повышенная температура поверхностей оборудования (можно получить ожоги при прикосновении к нагретым деталям при сварке);

· излучение большого количества тепла;

· движущиеся машины и механизмы;

· повышенная загазованность воздуха.