Пытанні

42. Чиркин В.Е. Современное государство. – М., 2001.

Пытанні

да экзамену па метэаралогіі і кліматалогіі (1 курс)

 

1.Прадмет вывучэння метэаралогіі і кліматалогіі, іх сувязь з фізічнымі і геаграфічнымі навукамі.

2. Надвор’е і клімат як фізіка-геаграфічная характарыстыка.

3. Кліматычная сістэма. Глабальны і лакальны клімат. Кліматычныя рэсурсы.

4. Задачы метэаралогіі і кліматалогіі.Улік надвор’я і клімату ў розных галінах народнай гаспадаркі.

5. Асноўныя этапы гісторыі метэаралогіі і кліматалогіі; вывучэнне клімату Беларусі.

6. Метады вывучэння метэаралогіі і кліматалогіі: назіранне, эксперымент, статыстычны і картаграфічны, фізіка-матэматычнае мадэліраванне, сістэмны аналіз, касмічныя метады.

7. Арганізацыя дзяржаўнай гідраметэаралагічнай службы (на прыкладзе ГМС Беларусі).

8. Практычная метэаралогія – збор назіранняў, іх сістэматызацыя, аналіз і складанне прагнозаў. ГІС-Метэа. АРМ-Метэаролаг.

9. Атмасфера, яе ўзаемадзеянне зрознымі тыпамі падсцілаючай паверхні (кантынентамі, акіянамі, снегавым покрывам, араграфічнымі сістэмамі).

10. Міжнароднае супрацоўніцтва. Сусветная метэаралагічная арганізацыя (СМА). Сусветная служба надвор’я (ССН). Сусветныя і рэгіянальныя цэнтры надвор’я.

11. Міжнародныя метэаралагічныя праграмы: Праграма даследаванняў глабальных атмасферных працэсаў (ПДГАП), Сусветная кліматычная праграма (СКП), вынікі міжнародных эксперыментаў (АТЭП-74, ГЛАБЭКС-79 і інш.). Рамачная канвенцыя ААН аб змяненні клімату, Кіёцкі пратакол.

12. Будова атмасферы, трапасфера, стратасфера, мезасфера, тэрмасфера, іанасфера, экзасфера, зямная карона.

13. Хімічны склад паветра. Склад сухога паветра каля зямной паверхні і ў больш высокіх слаях атмасферы.

14. Вадзяная пара ў паветры, парцыяльны ціск вадзяной пары і адносная вільготнасць.

15. Азанасфера. Працэсы ўтварэння і разбурэння азону.

16. Атмасферная аэразоля Трапасферная і стратасферная аэразоля Слой Юнге.

17. Змяненне хімічнага складу паветра з вышынёй. Гамасфера і гетарасфера. Тэхнагенныя.ўздзеянні на газавы склад.

18. Фізічныя ўласцівасці паветра: атмасферны ціск, тэмпература і шчыльнасць паветра.

19. Атмасферны ціск, адзінкі вымярэння ціску, іх суадносіны.

20. Ураўненне стану газаў. Віртуальная тэмпература. Шчыльнасць сухога і вільготнага паветра. Удзельны аб’ём.

21. Змяненне шчыльнасці і атмасфернага ціску з вышынёй.

22. Асноўнае ўраўненне статыкі для атмасферы.

23. Бараметрычнае нівеліраванне. Ужыванне бараметрычнай формулы.

24. Барычная ступень і барычны градыент, іх залежнасць ад тэмпературы і ціску. Прывядзенне ціску да ўзроўню мора.

25. Адыябатычныя працэсы ў атмасферы. Суха- і вільгацеадыябатычныя змяненні тэмпературы паветра пры вертыкальных рухах. Формула Пуасона.

26. Ураўненне сухой адыябаты. Суха- і вільгацеадыябатычны градыенты. Псеўдаадыябатычныя працэсы. Аэралагічная дыяграма.

27. Патэнцыяльная тэмпература, яе залежнасць ад адыябатычных працэсаў.

28. Стратыфікацыя атмасферы як фактар, які вызначае канвекцыю і яе паскарэнне.

29. Тэрмічная стратыфікацыя атмасферы і яе стан для ненасычанага паветра.

30. Змяненні патэнцыяльнай тэмпературы ў залежнасці ад стратыфікацыі. Стратыфікацыя і вертыкальная раўнавага насычанага паветра

31. Асноўныя законы выпраменьвання. Электрамагнітная і карпускулярная сонечная радыяцыя.

32. Кароткахвалевая і доўгахвалевая радыяцыя. Цеплавая і праменная раўнавага Зямлі. Энергетычная асветленасць, адзінкі вымярэння.

33. Сонечная пастаянная і яе змяненні. Спектральны склад сонечнай радыяцыі.

34. Паглынанне і рассеянне сонечнай радыяцыі ў атмасферы. Закон Рэлея.

35. Закон Рэлея. Прамая і і яе спектральны склад. Колер неба і прыцемкі. Мутнасць атмасферы і далёкасць бачнасці.

36. Закон аслаблення сонечнай радыяцыі ў атмасферы (формула Бугера). Аптычная маса атмасферы. Каэфіцыент празрыстасці. Ідэальная атмасфера. Фактар мутнасці.

37. Сумарная, адбітая і паглынутая радыяцыя. Альбеда.

38. Выпраменьванне зямной паверхні. Закон Стэфана-Больцмана. Сустрэчнае выпраменьванне. Эфектыўнае выпраменьванне.

39. Радыяцыйны баланс зямной паверхні, формула і яе складальныя.

40. Парніковы эфект атмасферы і сучасная праблема пацяплення клімату.

41. Размеркаванне сонечнай радыяцыі на верхняй мяжы атмасферы.

42. Геаграфічнае размеркаванне прамой, рассеянай і сумарнай радыяцыі (год, чэрвень, снежань).

43. Размеркаванне радыяцыйнага балансу і эфектыўнага выпрамянення па зямной паверхні.

44. Цеплавы баланс зямной паверхні.

45. Геаграфічнае размеркаванне затраты цяпла на выпарэнне і на турбулентны цеплаабмен.

46. Цеплавы рэжым атмасферы. Віды цеплаабмену атмасферы з навакольным асяроддзем.

47. Адрозненні ў цеплавым рэжыме глебы і вадаёмаў. Сутачны і гадавы ход тэмпературы глебы і вадаёмаў.

48. Распаўсюджванне цяпла ў глебе. Законы Фур’е.

49. Уплыў глебавага, расліннага і снегавога покрыва на тэмпературу глебы.

50. Сутачны і гадавы ход тэмпературы паветра каля зямной паверхні і яго тыпы змянення з вышынёй.

51. Неперыядычныя змяненні тэмпературы паветра. Зменлівасць сярэдніх месячных і гадавых тэмператур. Адвектыўныя працэсы.

52. Замаразкі, іх тыпы і меры барацьбы з імі.

53. Гадавая амплітуда тэмпературы паветра і кантынентальнасць клімату. Індэксы кантынентальнасці.

54. Тыпы гадавога ходу тэмпературы паветра. Прывядзенне тэмпературы да ўзроўню мора.

55. Інверсіі тэмпературы (прыземныя, у свабоднай атмасферы, франтальныя).

56. Геаграфічнае размеркаванне тэмпературы (сярэднегадавыя, сярэднястудзеньскія і сярэдняліпеньскія тэмпературы).

57. Уплыў геаграфічнай шыраты, сушы і мора, араграфіі і марскіх цячэнняў на размеркаванне тэмпературы.

58. Тэмпература шыротных кругоў, паўшар’яў і Зямлі. Анамаліі ў размеркаванні тэмпературы. Тэрмаізанамалы.

59. Вадзяная пара ў атмасферы. Характарыстыкі вільготнасці паветра.

60. Вільгацезварот. Выпарэнне, транспірацыя, сумарнае выпарэнне

61. Пругкасць насычэння і яе ўласцівасці..

62. Працэс выпарэння. Скорасць (інтэнсіўнасць) выпарэння. Закон Дальтона.

63. Выпарэнне і выпаральнасць, іх геаграфічнае размеркаванне.

64. Сутачны і гадавы ход парцыяльнага ціску вадзяной пары і адноснай вільготнасці, іх геаграфічнае размеркаванне.

65. Умовы кандэнсацыя і сублімацыя ў атмасферы. Ядры кандэнсацыі і замярзання.

66. Мікрафізічны склад і воднасць воблакоў.

67. Міжнародная класіфікацыя воблакаў, характарыстыка іх асноўных форм.

68. Генетычныя тыпы: воблакаў: ўзыходнага слізгацення, канвекцыйныя, хвалістыя і араграфічныя.

69. Воблачнасць, яе сутачны і гадавы ход, кліматычнае значэнне і геаграфічнае размеркаванне.

70. мовы ўтварэння і геаграфічнае размеркаванне туманаў.

71. Утварэнне ападкаў: кандэнсацыя, сублімацыя і каагуляцыя. Штучнае ўздзеянне на воблакі.

72. Класіфікацыя ападкаў.

73. Ападкі, якія выпадаюць з воблакаў (дождж, снег, крупы, град, імжа).

74. Наземныя гідраметэоры (раса, вадкі і цвёрды налёт, іней, шэрань, галалёд). Абледзяненне самалётаў.

75. Характарыстыка рэжыму ападкаў. Колькасць, працягласць і інтэнсіўнасць ападкаў. Сутачны і гадавы ход ападкаў.

76. Тыпы гадавога ходу ападкаў. Нераўнамернасць і зменлівасць сум ападкаў. Засухі.

77. Геаграфічнае размеркаванне атмасферных ападкаў.

78. Гідраметэаралагічная ацэнка ўвільгатнення тэрыторыі. Водны баланс Зямлі.

79. Снегавое покрыва і яго характарыстыкі. Кліматычнае і гаспадарчае значэнне снегавога покрыва.

80. Поле. Барычнае поле, ізабарычныя паверхні, карты ізабар. Барычныя сістэмы.

81. Карты абсалютнай і адноснай тапаграфіі. Паняцце аб геапатэнцыяле.

82. Гарызантальны і вертыкальны барычны градыенты. Змяненні барычнага градыента з вышынёй.

83. Ваганні атмасфернага ціску. Часавыя ваганні ціску. Барычная тэндэнцыя. Ізалабарычнае поле.

84. Поле ветру. Вецер, яго хуткасць і напрамак. Ружа вятроў, ізатахі.

85. Лініі току, сыходжанне і разыходжанне ліній току, канвергенцыя і дывергенцыя, іх кліматычнае паследства.

86. Уплыў трэння на вецер. Узровень трэння.

87. Сілы, якія дзейнічаюць на вецер: барычнага градыенту, Карыяліса, трэння, адцэнтравая.

88. Геастрафічны і градыентны вятры. Барычны закон ветру.

89. Змяненні ветру з вышынёй. Вугал адхілення ветру ад вектара градыента.

90. Паветраныя масы, іх рух і трансфармацыя. Атмасферныя франты, тыпы франтоў і струёныя цячэнні.

91. Кліматаўтваральныя працэсы. Цеплазварот, вільгацезварот і атмасферная цыркуляцыя. Геаграфічныя фактары клімату.

92. Уплыў геаграфічнай шыраты на клімат.

93. Змяненні клімату з вышынёй. Вышынная кліматычная занальнасць.

94. Уплыў размеркавання сушы і мора на клімат.

95. Уплыў акіянічных цячэнняў на клімат. Гідраметэаралагічны феномен Ла-Нін’я–Эль-Нін’ё.

96. Снегавое покрыва, яго ўласцівасці і ўздзеянне на клімат.

97. Уплыў вулканізму на клімат.

98. Роля цыркуляцыі атмасферыў фарміраванні клімату. Уласцівасці цыркуляцыі атмасферы: квазігеастрафічнасць і занальнасць, віхравы характар.

99. Геаграфічнае размеркаванне атмасфернага ціску ў студзені і ліпені. Центры дзеяння атмасферы.

100. Зоны атмасферных ціску і ветру ў верхняй трапасферы і ў стратасферы, каля зямной паверхні.

101. Цыркуляцыя ў тропіках. Пасаты. Антыпасаты. Унутрытрапічная зона канвергенцыі. Экватарыяльная зона заходніх вятроў.

102. Трапічныя цыклоны, іх узнікненне будова і раёны распаўсюджвання.

103. Цыркуляцыя атмасферы ва ўмераных і высокіх шыротах.

104. Цыклоны і антыцыклоны ўмераных шырот. Пагода ў цыклонах і антыцыклонах. Змяненні барычнага поля з вышынёй у цыклонах і антыцыклонах.

105. Цыркуляцыя атмасферы ў розныя фазы Паўночна-Атлантычнага вагання, яго ўплыў на клімат умераных шырот.

106. Мусоны, іх паходжанне. Трапічныя і пазатрапічныя мусоны.

107. Кліматалагічныя франты. Струменныя плыні.

108. Мясцовыя вятры: брызы, горна-далінныя, ледніковыя, сцёкавыя, фён, бара.

109. Прагноз надвор’я. Служба надвор’я. Сінаптычны аналіз. Спадарожнікавая інфармацыя ў сінаптычным аналізе.

110. Макра-, меза- і мікраклімат. Мікраклімат, як з’ява прыземнага слоя атмасферы, метады яго вывучэння.

111. Мікраклімат. Уплыў рэльефу, расліннасці, вадаёмаў і меліярацыі на мікраклімат.

112. Клімат вялікага горада.

113. Непрадбачнае ўздзеянне чалавека на клімат. Змяненні дзейнай паверхні і іх паследства для мікра-, меза і макраклімата.

114. Прынцыпы класіфікацыі і раяніравання клімату.

115. Класіфікацыя клімату паводле Кёппена–Трэварта.

116. Класіфікацыя клімату паводле А. І. Кайгарадава.

117. Агракліматычнае раянаванне Беларусі паводле А. Х. Шкляра.

118. Генетычная класіфікацыя клімату Б. П. Алісава.

119. Экватарыяльны клімат.

120. Клімат трапічных мусонаў (субэкватарыяльны).

121.Трапічны клімат.

122. Клімат трапічных пустынь.

123. Мусонны клімат на трапічных плато.

124. Пасатны клімат.

125. Субтрапічны клімат.

126. Субтрапічны клімат заходніх і ўсходніх узбярэжжаў.

127. Субтрапічныя кліматы: кантынентальны і акіянічны.

128. Клімат умераных шырот.

129. Клімат акіянаў умераных шырот.

130. Кантынентальны клімат умераных шырот.

131. Клімат заходніх і ўсходніх узбярэжжаў умераных шырот.

132. Субпалярны клімат (субарктычны і субантарктычны кліматы).

133. Клімат Арктыкі.

134. Клімат Антарктыды.

135. Клімат Беларусі і яго змяненні.

136. Клімат заходніх і ўсходніх узбярэжжаў трапічнага поясу.

137. Змяненні клімату ў дакембрыі, фанеразоі, плейстацэне і галацэне. Магчымыя прычыны змяненняў.

138. Змяненні клімату за час інструментальных назіранняў. Антрапагенныя фактары змянення клімату.

 

Склаў дацэнт П.А. Каўрыга _________