Атты немесе сұйық түрде ластануларды кетірукезінде қолданылатын физикалық принциптерБелгілі бөлшектерді тазартатын кез келген қондырғының жұмысы бір немесе бірнеше тұңдыру механизмдерін пайдалануға негізделген. Көбірек қолданылатын тұндыру механизмдерінің негізгілері мыналар болып табылады: гравитациялық тұндыру (сүзу); орталық тепкіш күші әсерімен тұндыру; инерциялық тұндыру; іліп әкету (түйістіру тиімділігі); диффузиялық тұндыру; электрлік тұндыру. Термофорез, диффузиофорез бен электромагниттік өрістің әсерін болашақта көп қолданыс табатын әдістер қатарына жатқызуға болады. Белгілі бір механизмнің тұндыруға тигізетін әсерін көптеген факторлар желісімен, ең алдымен олардың көлемі арқылы анықтайды. Гравитациялық тұндыру. Гравитациялық тұндыру бөлшектердің ауырлық күші әсері арқылы олардың зиянсыздандыру қондырғысы бойымен өту кезінде тікелей тұрғыда тұну үрдісі үстінде қолданылады. Шаң бөлшектері төмендеу кезінде ортаның кедергісіне тап болады. Көбінесе бұл кедергі тура немесе бір қалыпты қозғалыс үстіндегі шар бөлшектерінің қимылымен сипатталады не болмаса ағым мен конвективті токтарда қозғалу кезінде қолдануды болдырмауға негізделген. Кедергі күшін, оның қозғалыс үстіндегі
Стокс заңы бөлшектердің ламинарлық қозғалысы кезінде қолайлы, 16 1.6 Егер үлкендеу сәйкессіздік кеткен болса, (4.1)формуласын қолданып көруге болады, 0,1 0,2-2 мкм өлшемді бөлшектерді салыстыруға Кенингем-Милликен
Төменде қалыпты жағдайдағы
Стокс заңының қоданылу аясында
Шар бөлшектердің гравитациялық тұндырылуы кезінде
Мұнда, (4.4) және (4.3) нәтижелерін ескере отырып, тұңбаның жылдамдығын анықтаймыз
Ортаның әсерін есепке ала отырып:
Бұл жердегі (4.3)-(4.6) формулалары тек ламинарлы жағдайларда ғана ыңғайлы болады. (4.6) формуласынан жасалатын қорытынды мынау, мөлшерленген бөлшектердің газдан тазарту қондырғыларындағы тұну жылдамдығы ауырлық күшін пайдалану мен бөлшектер диаметрінің квадратына тура пропорционалды. Төменде қалыпты ауадағы ауырлық күшінің 1000 кг/ Бөлшектер диаметрі, мкм 100 10 1 Құлау жылдамдығы, м/с 0,3 0,003 0,00003 Егер ауаның жылдамдығы тұну жылдамдығына тең болса және оған қарама-қарсы бағытталса, онда тозаңның бөлшегінің ауадағы тұну жылдамдығы нөлге тең болады. Ауа ағымының жылдамағы бөлшектің қалыпты жағдайында айналу жылдамдығы деп аталады. Осылайша қалыпты ауадағы тозаңның тұрақты тұну жылдамдығы оның айналымдағы шапшаңдығына тең келеді. «Айналу жылдамдығы» деген ұғым арнайы жүйелер мен қондырғылар үшін маңызды. Тек онда газ тәрізді ортаның мөлшерленген бөлшектер алмасуы үздіксіз жүріп отыруы тиіс (пневмокөліктер, аспирация, тозаң аулағыштар. Олар гравитация принципі бойынша жұмыс істеуі керек). Айналым жылдамдығын анықтау үшін арнайы номограммалар қолданылады (4.1. сурет). Бөлшектердің қалыпты өлшемі болмағандықтан қалдықтарды шығару техникасында «Стокс өлшемі» мен «эквивалентті диаметр» атты ұғымдар қолданылады.
4.1. сурет. Тозаңның айналу жылдамдығын анықтауға арналған номограмма.
Стокс өлшемі – сфералық бөлшек диаметрі. Оның қалыпты өлшемсіз бөлшек тәрізді сондай тұну жылдамдығы болады. Эквивалентті диаметр
х- динамикалық коэфициент. Төменде өлшемнің динамикалық коэфициенттерінің бөлшектерге арналған мәнді мәндері келтірілген. Бөлшектердің пішіні Пішіннің динамикалық коэфициенті Шар тәрізді...............................................................1 Сырты тегіс емес дөңгелек....................................2,4 Сопақшалау келген..................................................3 Пластикалық.............................................................5 Аралас денелер.........................................................2,9 Гравитациялық тұну параметрлері тозаң тұну қондырғыларының залалсыздандыру тиімділігін анықтайды және ауырлық
Сонда (4.6) формуласын ескерсек
Осылайша, тұнудың гравитациялық параметрі бөлшектердің тұну жылдамдығы мен газ ағымы бөлшектерінің жылдамдығына тең болады. Одан бөлек (4.8) теңдігі екі критерий қатынасы бойынша беріледі:
l- анықтау параметрі, м. Ортаға тарта тұндыру. Тұнудың бұл түрі ортаға тарту күшінің аэродисперстік ағымының қисық түрдегі қозғалысымен айқындалады. Ортаға тарту күш белең алған кезде бөлшектер тұнатын заттардың бетіне шығады. Стокс заңының қолданылу аясы бойынша дөңгелек бөлшектердің орта тарту жылдамдығын есптеп шығуға болады. Ағымның үдемелі айналымының орта айналымдық
Бұдан шығатын қорытынды (4.11), залалсыздандыратын ортаайналымдық қондырғылардығы бөлшектердің тұну жылдамдығы бөлшектердің диаметрлері квадратына тең. Орта айналымдық тұну жылдамдығы гравитациялық жылдамдықтан Егер жоғарыда келтірілген гравитациялық тұнуды ортаайналымдық параметрі деп алсақ, онда ортаайналымдық күштің бөлшекке әсерінің орта кедергісіне қатынасы
Оң бөлік Стокс St критерийі, онда сызықтық r параметрі ағымның айналу радиусы. Ол орта айналымдық тұну бөлшектерінің hw=(Re; Stw). Қондырғыларда ортаайналымдық сепарацияға пайдалануға негізделген екі принципті конструктивті шешім қолданылады: газ тозаң ағымы қондырғының қозғалмайтын бөлшегінде айналысқа түседі, ағым айналмалы роторда қозғалысқа келеді. Алғашқы шешім циклон кезінде, ал екінші ротациялық тозаң тұтқышта пайдаланылады. Үдемелі тұну. Үдемелі тұну бөлшек массасы немесе оның жылдамдығы ерекше сезілген кезде байқалады. Ол ток сызығы бойымен қозғала алмайды, майысқан кедергіге тап болады (4.2. сурет), үдеу әсерімен өз қимылын тоқтатпайды, кедергіге тап болады да, сонда қонады.
Cурет 4.2 - Бөлшектердің шарға қонуы.
Үдемелі қонудың тиімділік коэффициенті hStk денеге тиген ағымнан бөлінген бөлшектермен анықталады. Газ ағымындағы бөлшектер қозғалысының траекториясы
теңдігімен сипатталады.
Мұндағы, Үдемелі тұну тәріздес қозғалыстың жалғыз өлшемі – St критерийі (4.13) теңдеуінен-ақ St=0 (кішкене массалы бөлшектер) Үдемелі түрде тұну теориясы тозаң бөлшектерінің сырғымалы дененің жазық бетіне отыруын қарастырады, ал оның артқы жағына қонуын қарастырмайды. Бұл көрініс 4.2. суретке қарап оның жолын және Ағымның ламинарлық түрінде (
Cурет 4.3 - Шар тәріздес денеге тозаң бөлшектерінің үддемелі түрде қонуы (потенциалды сырғанау кері). 1- теориялқ мәлімет бойынша; 2- эксперименталдық мәлімет бойынша
Ілу (жалғау). Тозаң бөлшектері газ ағымының қозғалғанда сырғақты денелерден ара қашықтығы радиусына тең немесе аз болға ілу үрдісі байқалады. Бөлшектің өлшемі сырғақты дененің жоғарғы бөлігіне тозаң бөлшегі жанасқан кезде оның көлеміне мән беріледі. Егер үдемелі тиімділікті сақтай отырып есептесек, онда бөлшек жоқ сымдары бойымен сәйкес қозғалады. Сонда ол траекторияға сай дененің жоғарғы бөлігімен қиылысады және өзгеріс денеден алыс орналасқан ток сымдары болған кезде оның радиусына (4.2. суретті қараңыз) тең болады. Осылайша, үдемелі тозаң қонуы жоқ кезде, іліп әкету тиімділігі нөлден жоғары келеді. Іліп әкету тиімділігі R параметрімен сипатталады. Ол Шар тәріздес денеден тозаң сырғыған сәтте, R мәні кішірек болғанда, үдемелі тиімділік сақталуы және іліп әкету тиімділігі мынаны құрайды
Дәл осы жай цилиндр тәріздес дене үшін
Басқа жағдайларда, бөлшектердің траекториясы үдемелі түрде қозғалғанда тозаң отыру түзу сызық түрінде жүреді. Ол кезде төмендегі қатынасты аламыз
Шар тәрізді
Цилиндр тәрізді
Осылайша, шар тәріздес денелерден тозаң ұшқанда, іліп әкету тиімділігі 2R-3R аралығында, ал цилиндрден потенциалды ағу үстінде R-2R болады. Бөлшектердің цилиндрдің тәріздес денелердің сырғуының тиімділігін анықтау үшін төмендегі теңдеулер келтіріліледі
Жоғарыда келтірілген теңдеулерден байқайтынымыздай, диаметрі шағын келген денелер сферасына тозаңдар қонған кезде іліп әкетудің тиімділігі күшейе түседі. Сонымен қатар олардың көрсетулеріне сай іліп алу тиімділігі газ жылдамдығына байланысты болмайды, бірақ белгілі бір мәнде газ ағымының ағыс режимімен де анықталады. Диффузиялық тұну. Көлемі шағын бөлшектер молекулалардың Броундық (жылулық) әсеріне ұшырайды. Нәтижесінде олардың сырғымалы денелермен әсерлесу мүмкіндігінің жоғарғы формасына ие болады. Бөлшектердің бұл кездегі қозғаласы Эйнштейн теңдеуімен смпатталады. Ол бойынша бөлшектердің орташа орын ауыстыру квадраты
Мұндағы, Стокс заны бойынша диффузия коэфициенті
Мұнда, Практикада қолданылатын диффузиялық есептеулер өлшемі ретінде Ре критерийі есептеледі. Ол конвективті күштердің диффузиялық күштерге қатынасын анықтап береді:
Мұндағы, l – ақ денелердің сызықтық параметрін айқындайды;
Ре критерийіне қарсы көлемі диффузиялық түрде тұнудың параметрін белгілейді де D арқылы беріледі. Осылайша, диффузия коэффициенті өскен сайын және айқындағыш өлшем мен газ жылдамдығы азайған сәтте диффузияға орай тұну тиімділігі көтеріле түседі. Төменде қалыпты жағдайдағы ауа бөлшектерінің мәнінің коэффициенттері берілген. Ол (4.20) формуласы бойынша есептелген. Бөлшек мөлшері, мкм 10 1,0 0,1 Диффузия коэффициенті, Келтірілген мәліметтерден бөлшектер өлшемі кішірейген сайын диффузия коэфициенті жылдам өсе бастайды. Бірақ өте кішкене бөлшектердің диффузиялану жылдамдығы газ молекулалары диффузиялану жылдамдығымен салыстырғанда өте кіші болады. Өйткені, бөлшектердің диффузиялану коэффициенті недәуір кіші келеді. Бөлшектердің диффузия арқылы тұну көлемін есептеп шығару үшін молекулалық диффузиялану нәтижесінде алынған формулаларды пайдалануға болады. Цилиндрге қонған диффузиялық тұну тиімділігінің есебін аққан кездегі
Ал потенциалды аққан кездегісін
есептеген тиімді. Жоғарыда көрсетілген теңдеулерге орай диффузиялық қону тиімділігі бөлшектердің пропорционалды өлшемдері мен газ ағымдарының жылдамдығына тең болады. Электр өрісі әсерінен тұну. Ауаның (газдың) тазарту принципі оның зарядталған бөлшектердің әсері арқылы электр өрісінің көмегімен белсенді ортадан бөліп шығарумен сипатталады. Қалыпты жағдайда газ молекуласының басым бөлігі еркін қалыпта болады немесе белгілі және өзге белгілердің электр зарядтарын тасымалдамайды. Бөлшектердің электр заряды 3 түрлі жолмен жүзеге асуы мүмкін: аэрозольдің генерациясы кезінде, бос иондардың диффузиясы кезінде және негізгі ажыратылу үстінде. Алғашқы екі тәсілді қолданғанда бөлшектер оң және теріс зарядтар алады және екеуін бір уақытта алады. Негізгі ажыратылу, керісінше белгілі бір белгінің заряд алуына әкеледі. Негізгі ажыратылу – ол газдардағы ыдыраудың ерекше түрі. Оған кернеу көздерінің әр түрлі полярының (оң және теріс) екі электродқа жалғануыжатады. Олар сырт бөліктің әр түрлі қисық келуіне сәйкес келеді. Негізгі ажыратылу механизмін сымдардың цилиндрлік және жазық түрдегі түйісуі арқылы (4.4. сурет) қарап көрелік. Жоғарғы вольтты кернеу 1 тұрақты жоғарғы кернеу көздері электродына (он мыңдаған вольт) беріледі. Бұл кезде ток көзінің оң жағын жазық электродқа жалғайды 2, ал теріс жағын 3-сымға бекітеді. Сонда осы электродтардың бос кеңістігінде электр өрісі пайда болады. Электродтар бір – біріне сәйкес келмейтіндіктен, өріс кернеуі бірдей болмайды.
Cурет 4.4 - Түрлі полярлы көлемді зарядтардың негізгі ажыратылу кезіндегі пайда болу механизмінің сызбасы. 1- жоғарғы кернеу көзі; 2- жазық электрод; 3- сым; 4- негіздің сырты; 5- электрондар; 6- оң иондар; 7- теріс иондар.
Ол жазық электродқа жалғанған сымдардың сыртының жанында үлкен көлемге ие болады және тегіс келген электрод сымынан қашықтаған сайын кішірейе береді. Белгілі бір кернеу мәнінде (негізгі ажыратылудың қосылуы) сым мен тегіс электрод арасында негізгі разряд пайда болады. Сымдарға жақын жерлерде кернеу өрісінің мәні көтеріле береді, тіпті бұл аймақта (сыртқы қабы) қос белгі зарядтарын тасымалдаушылар саны артады: 5 электрон және 6 оң зарядтар тасымалдаушы болады (газ электрленуі жүреді). Бұл қабат сыртқы қабық деп аталады. Кернеу ары қарай өскенде қабықтың ені үлкейеді, екі белгіні тасымалдаушылар саны көбейеді, бұл аймақ жарқырай бастайды (көкшіл – күлгін жарықтану) және жарыла (шытырлай) бастайды. Сымдарға теріс заряд жалғанғандықтан оң иондар (қабықтағы) сымдарға қарай тартылады, ал электрондар қарама-қарсы бағытқа қозғалады. Қабық ішіндегі электрондар қозғалысы кезінде олардың кинетикалық энергиясы жеткілікті болады. Олар газдардың бос молекулаларымен түйіскенде, олардан жаңа электрондар бөліп шығарады. Пайда болған электрондар қозғалыс үстінде өзге бос молекулалардан және электрондар бөліндіреді, т.с.с. газдардың электрленуінің мәні де осында жатыр.
Cурет 4.5 - Қамал қабығындағы бөлшектердің зарядталуы. 1- теріс иондар. 2 – газдары белсенді бөлшектер. 3 – зарядталған бөлшектер.
Бұл тек қамал қабығының ішінде ғана болады. Ол жерден шыққан энергия электрондарды бөліп шығара алмайды. Электрон тек газ молекуласына жабысуы мүмкін. Бұл кезде иондар пайда бола бастайды. 7. Осылайша, қамал қабығы мен жалпақ электрондар арасындағы кеңістікте тек теріс иондар болады. Олар жалпақ электрондарға қарсы қозғалады. Бұл арада бөліну жоқ. Ол қараңғы немесе көп полярлы аймақ деп аталады. Көп полярлы аймақ электродаралық кеңістіктің басым бөлігін алады. Берілген кернеудің полярлық қапшысы өзгерген кезде үрдіс бірдей келеді; бұл кезде оң зарядты көп полярлық аймақ пайда болады. Бөлшектердің зарядталу үрдісін қаралық (4.5. сурет). Электр өрісінің (Е кернеулі) әсерімен электрондар сымнан жазыққа қарай қозғалады. Бұл кезде олар 2- бөлшекпен соқтығысады да, оған қонады, ал бөлшектер теріс заряд алады (соққынның әсерінен зарядталу). Иондар жылулық қозғалысына диффузиялы болады, бұл қозғалыс арқылы олар бөлшектермен соқтығысады да, оларды зарядтайды (диффузиялық заряд). Алғашқы механизм 0.5 мкм артықша келген бөлшектерде басым болады, екіншісі -0.2 мкм кем бөлшектерде кездеседі. 0.2 - 0.5 мкм диаметрлі бөлшнктерге екі механизм де тиімді. Зарядтаудың төменгі жылдамдығы 0.3 мкм-ге жақын өлшемді бөлшектерге тән. Q (кл) зарядының көлемі (үлкендігі) сфера пішінді бөлшектер әсерінен пайда болған кездe (4.24) формуласы бойынша есептеледі.
Бұл жерде Заряд өткізбейтін пайда болған бөлшектер көлемі
формуласы бойынша есептеледі. Мұндағы Қуатталудың диффузиялы механизмі кезінде заряд өлшемін теңдеуімен сипаттаймыз.
e- электрон зарядының өлшемі, Кл ( Осылайша, 0.5мкм–нен үлкен бөлшектердің үлкендігі бөлшектердің диаметрлері квадратына пропорционал болады, ал 0.2 мкм-нен кіші бөлшектердікі - бөлшектер диаметріне сай келеді. Соққы әсерінен қуат алу кезінде бөлшектің жалпы сырт бөлігі үлкен роль атқарады, сондай-ақ оның диэлектрлік қасиетіне, сонымен қатар электр өрісінің кернеуіне мән беріледі. Диффузиялы қуат алу үстінде, ол өшетін мезгілдің температурасы мен уақыты және иондар саны басымырақ мәнге ие. Бөлшектердің зарядталуы электрсүзгіште өте тез өтеді: секундтан аз мөлшерде заряд қуаты өзінің шекті мәніне жақындайды. Зарядталу уақыты Заряд шегі, % Электр күші
Стокс заңын қолдануға болатн жерде кулон күшінің Стокс күшіне теңдестіре отырып есептеп шығаруға болады. Қормаланған бөлшектер жылдамдығы болады.
q мәнін (4.24)-(4.26) формулалары бойынша анықтайды, ол бөлшектердің қасиеті мен өлшеміне тәуелді келеді. Тозаңның электр өрісіндегі 1мкм диаметрінен үлкен зарядталған бөлшектерінің жылдамдығы, м/c
формуласы бойынша анықталуы мүмкін. Мұнда r- бөлшектердің радиусы, м. Тозаңның диаметрі 1 мкм кем зарядталған бөлшектерінің жылдамдығы электр өрісінде (м/с)
формуласы бойынша анықталады. Электр сүзгіштегі тазалау тиімдігі теориялық жолмен алынған мына формула бойынша анықталары.
Теориялық тұрғыдан анықталған тазалау тиімдігінің нағыз тиімділіктен біраз айырмашылығы бар. Идеал жайында өтетіндіктен тиімділікке әсер ететін барлық факторды қамти алмайды. Әдетте практикалық тұрғыдан алынған тиімділік мәнін пайдаланады. Термофорез. Ол - бөлшектердің қызған денелерден бөлінуі. Газ тәріздес фазалардың ондағы бірдей қызбаған аэрозол бөлшектер әсерінен пайда болады. Термофорез кезінде бөлшектер концентрациясы жоғарғы және төменгі температурада әр түрлі болады. Көбірек қызған газ молекулаларынан үлкен жылдамдықпен аз өызған бөлшектерге қарағанда термофоретикалық күштер пайда болады. Осылайша бөлшектерге температураның төмен жағына бағытталған әсер береді. Термофорез өндірістік мақсатта қолданылмайды, зерттеу кезінде қолданылатын кездері болады. Бірақ термофорез әсерін біз байқаймыз. Орталық жылу қондырғыларының сыртқы қаббатына қарсы тозаңдар отыруы осының әсерінен болады. Ысыған газ бен жылу қазандықтары қабырғалары және жылу алмасу қондырғыларына тозаңдардың қармаланбағына жақсы. Пайда болған тозаң қабаты жылу өткізбейді, ол қондырғылардың техникалық жылу өткізгіштік жағдайының нашарлануына әкеліп соғады.
формуласы бойынша беріледі. Мұндағы Термофорез кезіндегі бөлшектер жылдамдығы жоғарыда көрсетілген жағдайларда тең болады.
Мұндағы (4.33) формуладан коріп отырғанымыздай, термофорез кезінде бөлшектер жылдамдығының өлшемдеріне байланысты емес. Егер термофоретикалық күшті оның қармалану параметріне сай көрсетсек, онда бұл күштің ортаның кедергісіндегі стокс күшіне қатынасы болады.
Термофорездің жекелеген жағдайларда өрістеуі фотофорез болады. Ол денелердің бірқалыпты емес жарықтануынан, қызуынан жығады. Диффузиофорез. Диффузиофорез - газ қоспалары құрылымының градиенті салдарынан болады. Ол булану мен желдету үрдісінде айқын сезіледі. Жоғарыдан тамшы тамғанда бу қоспасы градиенті пайда болады, бірақ будың жалпы қысымы тұрақты болуы тиіс. Сол кезде бу газ қоспаларының гидродинамикалық ағысы байқалады. Ол буланатын тамшы бетіне бағытталған және газ диффузиясының осы бетке бағытталған қозғалысын қамтамасыз етеді. Бұл гидродинамиканың Стефанов ағысы деп аталады. Ол бөлшектердің қармалануына недәуір әсер етеді. Тозаң бөлшектерін бумен қармалау үрдісі жүреді, ол қоспаның ортасына, не суытылған бетке бағытталады. Шашыраған суға газбен жеткілікті араласпаған тамшыларға тозаң бөлшектері отырғанда су буы Стефанов ағысы кедергі келтіреді., ал керісінше болғанда тамшыларға тозаң бөлшектері жеткілікті қармаланады. Кішірек бөлшектердің қармалану тиімділігі оның өлшемі кішірейсе де тұрақты келуі және бұл сәтте ағыста үлкен өлшемді тамшылар болғаны абзал. Екінші жағынан тамшылар үлкен болуы тиіс. Олардың шашырауына көп энергия жұмсалмайды және оларда қармалау үшін қарапайым тамшы аулағыштарды қолдануға болады. Диффузиофорез газды гидроскопиялық бөлшектерден тазартқанда өте пайдалы немесе су буларын сорытып және жақсы еритін бөлшектер үшін тиімді келеді. Дата добавления: 2015-12-04; просмотров: 534. Нарушение авторских прав; Мы поможем в написании вашей работы! Шрифт зодчего Шрифт зодчего состоит из прописных (заглавных), строчных букв и цифр... Картограммы и картодиаграммы Картограммы и картодиаграммы применяются для изображения географической характеристики изучаемых явлений... Практические расчеты на срез и смятие При изучении темы обратите внимание на основные расчетные предпосылки и условности расчета... Функция спроса населения на данный товар Функция спроса населения на данный товар: Qd=7-Р. Функция предложения: Qs= -5+2Р,где...
Устройство рабочих органов мясорубки Независимо от марки мясорубки и её технических характеристик, все они имеют принципиально одинаковые устройства...
Закон Гука при растяжении и сжатии
Напряжения и деформации при растяжении и сжатии связаны между собой зависимостью, которая называется законом Гука, по имени установившего этот закон английского физика Роберта Гука в 1678 году...
|
бөлшектеріне әсерін Стокс заңымен сипаттауға болады (
кезінде, 
- газ молекуласы еркін қозғалысының орташа ұзындығы, м):
, (4.1)
- бөлшектің қозғалыс жылдамдығы, м/с;
- бөлшектің диаметрі, м;
- газдардың динамикалық аққыштығы, Па*с.
болғанда тиімді. Стокс заңының қолданылу аясы бөлшектердің өлшемдері мен талапқа сай дәлдікпен анықталады:
мкм болғанда, дәлдік 1% құрайды;
мкм болғанда, дәлдік 10% құрайды.
мкм жерге, немесе шын мәнінде шаң бөлшектерінің барлық өлшемдеріне (тазартуға жататын).
түзетулерін еңгізген қолайлы. Бөлшектердің қозғалу орнын есепке ала отырып, молекула қозғалысының орташа ұзындығын салыстырамыз:
, (4.2)
түзулерінің мәні келтірілген:
бөлшекке әсер етуі мына формула бойынша анықталады
, (4.3)
, (4.4)
- бөлшектің тығыздығы, кг/ 
; 
- газ тығыздығы, кг/ 
, (4.5)
, (4.6)
- шар көлемінің диаметрі. Ол белгілі бір бөлшектің көлеміне тең. Стокс диаметрі мен эквивалентті диаметр арасында тәуелділік қалыптасқан.
күшінің 
(4.7)
, (4.8)
, (4.9)
- Стокс критериийі
- Фруд критерийі
күшінортаның кедергісі Стокс күшіне теңестіру қажет
(4.10)
- қозғалмайтын біліктің айналасындағы газ ағымы айналымының жылдамдығы, м/с;
- газ ағымы айналымының радиусы, м;
- бөлшектің массасы, кг.
(4.11)
есе көп.
, (4.12)
. (4.13)
Стокс критерийі немесе үдеулік параметр. Ол үдеулік күштің ортаның гидравликалық кедергісі әсер күшінің қатынасын айқындайды; R- дененің жеке өлшемі (мысалы, шар радиусы), м; 
- бөлшектің өлшемсіз координаты; 
бөлшектің радиус векторы, м; 
газдың өлшемсіз жылдамдығы, м/с; 
сырғымалы денеден алыс жердегі газ жылдамдығы, м/с; 
бөлшектредің орналасқан жеріндегі газ жылдамдығының векторы, м/с; 
өлшеусіз уақыт; 
қозғалыс уақыты, с.
екенін байқауға болады, немесе бөлшектер ток сызығы бойымен дәл қозғалады, сырғымалы дененің сыртына тимейді. Дәл осындай көрініс Стокс критерийінің кішкентай мәнінде де байқалады. Сонымен қатар төменгі, 
Стокс санының мәні де бар, онда газ ағымының көбеюі бөлшек үдеуіне әсер ете алмайды. Сондықтан ол дененің сыртына еш кедергісіз тиеді. Осылайша бөлшектердің тұтылуы 
шарты негізінде жүзеге асады.
критерийінің кішкене мәніне тән нәрсе немесе ол тозанның өте майда бөлшектері тұтылған кезде мүмкін болады. Осылайша, тіпті 
болғанда да тұнудың тиімділігі нөлге тең болмайды.
критерийінің үдемелі қону үрдісіне әсерін оңай байқауға болады.
) тұнудың тиімділігін бұл критерийге байланысты болмайды, әзірге сырғымалы дененің төңірегіндегі шеткі қабатты сақтап қалуға мүмкіндік туады. Сырғымалы дене бетінде қалыңдығы 
) ток сызықтары көбірек тұйықталады (потенциалды) және денеге жақын қашықтықта қонады. Бұл кезде Стокс критерийінің мәні өзгереді де тозаң қонуының тиімділігі арта түседі. Бұндай тиімділіктің өсуі дененің щеткі қабаты тозанының қалындығы кішірейуімен түсіндіріледі, немесе 
болған кезде шарға потенциалды коэфициенті эмпирикалды формуламен түсіндіріле есептеледі
, (4.14)
дәл келген кезде 0,0417 – ні құрайды. Өлшемдері 1 мкм келетін бөлшектерге тозанның үдемелі түрде отыруы тиімді. 4.3. суретте шар денеге тозаң бөлшектері отыруының теориялық және эксперименталдық түрде тәуелділігінің тиімділігі келтірілген (потенцталды ағу кезінде). 4.3. суретінде келтірілген мәліметтер тозаң тұту құралдарының пайдалану кезіндегі практикалық есебі түрінде беріледі. Онда тозаң қонуы шар тәріздес денеге (мысалы, тамшы түрінде) лайықталған. Егер дене өте жақын орналаспаса, ағымның байқалатындай өзгерісі сезілмейді. Сырғанақ денелер жақын орналасқанда тиімділік жалғыз дене үшін теоретикалық 
көлемді түрде ұлғаяды. Бұл ток сымдарының өте жақын орналасуымен түсіндіріледі.
бөлщектері диаметрінің және 
сырғанақты дененің диаметрі қатынасына негізделеді.
, (4.15)
, (4.15)
,
, (4.17)
, (4.18)
, (4.19)
- броундық қозғалыс жиілігін білдіретін бөлшектер диффузиясы коэфициентін білдіреді, м/ 
; 
газдардың абсолютті температурасы, К.
, (4.20)
1.38* 
Дж/К болады.
, (4.21)
- Шмид критерийі. Ол ішкі үйкеліс күштерінің диффузиялық күштерге қатынасын білдіреді.
2,4 
2,7 
, (4.22)
, (4.23)
, (4.24)
- диэлектрлік өткізу 
; Е- электр өрісінің кернеуі, В/м.
, (4.25)
- бөлшектердің салыстырмалы диэлектрлі өткізгіштігі.
, (4.26)
; k- иондар санына тәуелді коэфицент және қуат алу үрдісі өтетін (
) кездің температурасы мен уақыты болып табылады.
Е кернеулі электр өрісінің зарядталған бөлшектеріне әсер еткенде тең болады.
, (4.27)
, (4.28)
, (4.29)
, (4.30)
, (4.31)
- қармалаудың жоғарғы сыртқы қабығы немесе электродтар қармалауының сырты, 
газдың тазалануына (ауа), 
; 
- зарядталған бөлшектердің қармаланған электродтарға, м/с сәйкес қозғалыс жылдамдығы.
термофоретикалық күш бөлшектерге әсер еткенде
, (4.32)
- газдардың абсолютті қысымы, Па; 
- газ температурасының градиенті, К/м.
, (4.33)
- сейілген газ молекула бөлшектерінің үлесі; бұрыс пішіндегі және өте тегіс беттегі(амоҚРты және сұйық) бөлшектер үшін 
; механикалық жолмен пайда болған және өткір бұрышты бөлшектер үшін 
болады.
, (4.34)
