Курс: ІІ

Topic “Life-secure in extreme situations”.............................................................. 3

Part I. Natural Hazards

Introduction. General concepts on emergency....................................................... 6

Section I. Earthquake hits Indonesia and Solomon Islands................................. 10

Section II. The prediction of hurricanes and earthquakes.................................... 14

Section III. Scientists warn: more bad storms on the way................................... 18

Section IV. Devastation caused by tsunami........................................................ 21

Section V. A European Sahara?.......................................................................... 25

Part II. People’s Hazards

Section I. Air accidents........................................................................................ 29

Section II. Nature pollution................................................................................. 33

Section III. Air contamination............................................................................ 37

Section IV. Electrical hazards.............................................................................. 42

Section V. Noise................................................................................................. 46

АРАЛЫҚ БАҚЫЛАУ №3

МАМАНДЫҚ: Жалпы медицина

Курс: ІІ

1. Гормондар секреция орнынан нысана-мүшелерге қалай жеткізіледі

2. Гормондар ерігіштігі бойынша қалай жіктеледі?

3. Гормонның әсеріне жасуша-нысананың жауабын анықтайтын фактор:

4. Стероидтық гормондар сипаттамасы:

5. Глюкагон әсерінен май ұлпаларында активтелетін фермент:

6. Инсулиннің әсерінен абсорбтивті кезеңде бауырда қандай процестің жылдамдығы артады?

7. Үш күндік аштыққа тән емес процесті көрсетіңіз:

8. Қант диабеті кезінде бауырда жоғары жылдамдықпен жүретін процесс

9. Инсулин тәуелсіз қант диабеті кезінде ең жиі байқалады:

10. Кальцитриолдың биологиялық маңызы:

11. Инсулин әсерінен бауырда активтелетін фермент:

12. Инсулиннің әсерінен май ұлпасында активтеледі:

13. Кортикотропин, тиреотропин, фоллитропин, лютропин және соматотропин синтезделеді:

14. Қалқанша безінде өндірілетін гормондар:

15. Қазіргі түсінік бойынша диффузды нейроэндокриндік жүйе - бұл:

16. Жай белоктарға жатқызылатын гормон:

17. Химиялық табиғаты жағынан стероидты гормон:

18. Ағзадағы белок-пептидтік гормондар катаболизмінің соңғы өнімдері

19. Гормондар синтезі мен секрециясын ынталандыратын факторлар:

20. Рецепторлары цитоплазмада немесе ядрода орналасатын гормондар:

21. Кальцитониннің рецепторлары орналасқан:

22. Нысана-жасушасы гормон синтезделетін орыннан алыс орналасатын реттелу түрі:

23. Жасуша-нысанаға әсер ететін гормонның концентрациясы:

24. Гормон синтезі тежелуінің механизмі:

25. Нәтижесінде пептидтік гормондар белсенді қалыпқа келетін реакция:

26. Жасуша-нысанаға тән негізгі белгілерді көрсетіңіз:

27. Ұйқы безі гормондарының (инсулин мен глюкагонның) секрециясы реттеледі:

28. Тропты гормондар синтезі мен секрециясы үшін жауапты гормондар:

29. Рецептордың гормонмен байланысуы нәтижесінде

30. Аденилатциклазаны активтейтін комплексті көрсетіңіз:

31. Янус-киназалар - бұл:

32. Гормон жоқ кезде цитозолдағы глюкокортикоидтардың рецепторлары келесі заттармен байланысады:

33. Соматостатин келесі гормонның секрециясын тежейді:

34. Балалық шақтағы қалқанша безінің гипофункциясы кезінде дамиды:

35. Акромегалияның даму себебі:

36. Лютропинның биологиялық әсер көрсететін жасуша-нысанасы:

37. Қалқанша безінің гипофункциясы кезінде ересек адамдарда дамиды:

38. Ұлпалық сұйықтық мөлшері жоғарлауы есебінен дене салмағының артуы (микседема) байқалуының себебі:

39. Аддисон (қола) ауру дамиды:

40. Иценко-Кушинг синдромының себебі:

41. Бүйрек үсті қыртысының шумақты бөлігінде өндірілетін гормон:

42. Бүйрек үсті қыртысының шоғырлы бөлігінде өндірілетін гормон:

43. Балалық шақтағы гипофиздің алдыңғы бөлігінің гипофункциясы себебінен дамиды:

44. Өсу гормонының бауыр жасушаларындағы биологиялық әсерлерін көрсетіңіз:

45. Тироксин тиротропин гормонының секрециясын келесі механизм бойынша тежейді:

46. Глюкагонның синтезделетін орнын көрсетіңіз:

47. Йодтирониндердің биологиялық маңызы:

48. Қант диабеті кезіндегі ұлпалар зақымдануы механизмдерінің бірі болып табылады:

49. Артериялардың созылғыштығы төмендеуінің көрінісі болып табылатын диабеттік макроангиопатияның себебі:

50. Аминқышқылдарының туындылары болып табылатын гормондарды көрсетіңіз:

51. Эндокриндік реттелу бұзылысының басты себебі болып табылады:

52. Эндокриндік реттелу бұзылысы себептерінің бірі болып табылады:

53. Өсу гормонының биологиялық әсерлерін көрсетіңіз:

54. Жүктілік кезінде миометрияларда саны жағынан жоғарлайтын рецепторларды көрсетіңіз:

55. Кальций иондары және фосфатидилинозитидтер арқылы биологиялық әсерлерін жүзеге асыратын гормондарды көрсетіңіз:

56. Жүйке импульстарының гуморалдыға алмасатын реттелу деңгейін көрсетіңіз:

57. Белок-пептидтік гормондардың синтезі аяқталады:

58. Катехоламиндар синтезінің негізгі ферменті - бұл:

59. АКТГ ең жоғарғы концентрациясы тәуліктің келесі сағаттарында байқалады:

60. Тиреотропин секрециясының тежелу себебі:?

61. Ерлерде сперматозоидтар түзілуі келесі гормонның әсерінен жүреді:

62 Гонадотропты гормондар өнімін тежейтін гормонды көрсетіңіз:

63. Пролактин концентрациясы жоғарлауының себебі:

64. Пролактин синтезі мен секрециясын ингибирлеуші әсері бар:

65. Пропиомеланокортин (ПОМК) қандай гормондар синтезі үшін алғызат болып табылады?

66. Адам ағзасы үшін йодтың тәуліктік қажеттілігі - 150-200мг. Оның йодтирониндер синтезі үшін жұмсалатын мөлшері:

67. Йодтирониндардың қорға жиналатын түрі:

68. Йодтирониндар келесі гормонмен синергист болып табылады

69. Теріс азоттық баланс келесі гормонның жоғары концентрациясының көрсеткіші болады:

70. Келесі заттардың теріасты жасушаларында жиналуы миксидеманың пайда болуына алып келеді:

71. Бүйрек үсті қыртысы гормондарының түзілуі реакцияларындағы негізгі фермент:

72. Кортизол әсерінен күшейетін процестер:

73. Адам ағзасындағы глюкокортикоидтардың жоғарғы концентрациясы әсерінен тежеледі:

74. Кортизол мен адреналиннің арасындағы өзара байланыстың түрін көрсетіңіз::

75. Ақауы адреногенитальды синдромның дамуына алып келетін фермент:

76. «Беттің ай тәріздес болуы», тері жамылғысының жұқаруы, остеопороз келесі жағдайға тән сипаттама болып табылады:

77. Адреналин α₁-адренорецептормен әрекеттескен кезде активтелетін жүйе:

78. Келесі микроэлемент жетімсіздігінен инсулиннің секрециясы төмендейді:

79. Қант диабеті ІІ түрінің даму себебі болып табылады:

80. Инсулиннің биологиялық әсері келесі реакциялар нәтижесінде жүзеге асырылады:

81. Абсорбтивті кезеңде липолиз жылдамдығының төмендеуіне алып келеді:

82. Инсулин тәуелді қант диабетінің себебі:

83. Инсулин тәуелсіз қант диабеті дамуының себептері:

84. Инсулин тәуелсіз қант диабетінің пайда болуы мен дамуын үдететін негізгі фактор:

85. Инсулин тәуелсіз қант диабеті кезіндегі азотемия мен азотурияның дамуына себеп болатын фактор:

86. Сертоли жасушаларына әсерінен сперматогенез процесі дамиды:

87. Әсері остеокласттар қызметінің бәсеңдеуіне және остеобластар жұмысының күшеюіне алып келетін гормон:

88. Гиперфункциясы кезінде бүйректе тастың түзілуі,сүйек ұлпасы деминерализациясы және остеопороз дамуы байқалатын гормон:

89. Биологиялық әсерінен адам ағзасында май мөлшері азайады, белок синтезі үстемдейді және қанның жасалуы артады.Бұл- гормон:

90. Келесі гормонның жоғары концентрациясы өт қышқылдары синтезін ингибирлейді және өттас ауруына алып келеді:

91. Эстрогендердің адам ағзасындағы әсерінің бірі ТЖЛП синтезін жоғарлату және ТТЛП түзілуін бәсеңдету болып табылады.Осының салдары:

92. Инсулиннің гипогликемиялық әсерінің жүзеге асырылу жолдарының бірі:

93. Стероидты гормондардың зәрмен ағзадан шығарылатын түрі:

94. Альдостерон әсерінің нәтижесі:

95. Альдостерон секрециясы жоғарлауының салдары болып табылады:

96. Ағзадағы натрий иондарының концентрациясы арқылы реттеледі:

97. Альдостеронизм және көп қан кету кезінде байқалатын белгілердің бірі:

98. Диуретиктермен ұзақ емделу кезінде байқалады:

99. Бүйректің юкстагломерулярлы жасушаларында рениннің өндірілуін күшейтеді:

100. Альдостерон секрециясы ынталандырылуының дұрыс сызбанұсқасын көрсетіңіз:

101 Натрий және калий алмасуын реттейтін гормон:

102. Нәтижесінде эндогенді су түзілетін процесс:

103. Бүйректегі вазопрессиннің әсер ету механизмін көрсетіңіз:

104. Вазопрессиннің жетімсіздігі кезінде дамитын ауру:

105. Вазопрессин синтезі төмендегенде немесе катаболизмі жоғарлағанда пайда болатын ауру.

106. Артериалды қысым төмендегенде ЮГА клеткаларда өндірілетін протеолиттік фермент:

107. Ангиотезин-I алғызатының өндірілетін орны:

108. Ангиотензин-II әсерінің нәтижесінде туындайтын механизм:

109. Гипоталамусте посттрансляциялық модификация нәтижесінде вазопрессинмен бірге түзілетін транспорттық пептид:

110. Дисталды бүйрек түтікшелерінде натрий және хлор иондары реабсорбциясының жоғарлататын гормон:

111 Адам ағзасындағы альдостерон деңгейін реттейтін негізгі механизм:

112. Кардиоциттерде синтезделіп су-тұз алмасуының реттелуіне қатысатын гормон:

113. Ангиотензин II антагонист-гормонын көрсетіңіз:

114. Вазопрессинның жасуша-нысанасы:

115. Зәрді концентрациялайтын гормонды көрсетіңіз:

116. Бүйрек түтікшелері жасушаларында альдостерон белоктар синтезін стимулдейді және нәтижесінде:

117. Вазопрессиннің V₁ рецепторларының шоғырлану орны:

118. АДГ-ның V₂ рецепторларымен байланысуы салдары болып табылады:

119. АДГ секрециясын ынталандыратын фактор:

120. Антидиуретикалық гормонның синтезі мен секрециясын ынталандыратын жағдай:

121. Антидиуретикалық гормонның V₂ рецепторларының шоғырлану орнын көрсетіңіз:

122. АДГ-ның жоғары концентрациясы кезіндегі әсері:

123. «Қантсыз» диабет дамуының негізгі себебі:

124. Альдостерон синтезі мен секрециясын ынталандыратын фактор:

125. Альдостерон катаболизмінің зәрмен шығарылатын соңғы өнімі:

126. Ангиотензиноген синтезін ынталандыратын гормондар:

127. Конн синдромының белгілері

128. Жүрекшелік натрийуретикалық факторды стимулдейтін жағдай:

129. Катехоламин және глюкокортикоидтар мөлшерінің жоғарлауы,жүрек соғысы жиілігінің артуы,осмостық қысым жоғарлауы кезінде активтелетін гормон:

130. Жүрекшелік натрийуретикалық фактордың әсері:

131. Жүрекшелік натрийуретикалық фактордың рецептормен байланысуы нәтижесі:

132. Эндокриндік бездер қызметін реттеудегі ұзын кері теріс байланыс:

133. Кейбір аминқышқылдары мен олардың туындыларының декарбоксилденуі нәтижесінде көмір қышқыл газы және келесі зат түзіледі:

134.Экзопептидазаларға жатқызылатын фермент:

135. Асқазан және ұйқы безінің белсенді емес пептидазаларының активтелу жолын көрсетіңіз:

136. Ересек адамдар асқазанында белоктардың қорытылуына қатысатын фермент:

137. Трансаминдену – бұл аминқышқылдарындағы аминтобын келесі заттарға тасымалдау:

138. Трансаминдену нәтижесінде альфа-кетоқышқылдардан түзіледі:

139. Бауырда түзілетін азоттық алмасудың соңғы өнімін көрсетіңіз:

140. Аммиактың тасымалдану формасы:

141. Бауырда аммиактың СО₂ байланысуынан түзілетін зат:

142. Орнитин циклімен қосарлана жүреді:

143. Метилен-ТГФК (активті С1) келесі аминқышқылынан түзіледі:

144. Протеаза әсерінен қорғаныс механизмі оларды белоктардан кеңістіктік оқшаулауға негізделген. Жасушаішілік протеазалар лизосомалар ішінде шоғырланады және өздері гидролиздейтін белоктардан аластайды, механизмнің аталуы:

145. Протеаза әсерінен қорғаныс механизмі олардың белсенсіз алғызат (проферменттер) түрінде өндірілуіне негізделеді. Механизмнің аталуы:

146. Протеаза әсерінен қорғаныс механизмі белок-субстрат молекуласын гликозилдеу,ацетилдеу, карбоксил тобын амидтеу және серин немесе тирозин қалдықтары бойынша фосфорлау жолына негізделеді.Механизмнің аталуы:

147.Протеаза әсерінен альфа₂- макроглобулин, альфа₁-антихимотрипсин, антитромбин, альфа₂-антиплазмин, альфа₁-антитрипсин сияқты эндогендік ингибиторлар көмегімен қорғаныс механизмінің аталуы:

148. Гамма-аминмай қышқылы (ГАМҚ) жүйке жүйесінің тежеуші медиаторы болып табылады. ГАМҚ және оның аналогтары медицинада нейротропты құрал ретінде эпилепсия және басқа ауруларды емдеу үшін қолданылады. ГАМҚ келесі аминқышқылының декарбоксилденуі нәтижесінде түзіледі:

149. Путресцин (диаминобутан) өлік уы болып табылады. Белок биосинтезінің реттелуіне, ұлпалардың өсуі мен клеткалар пролиферациясына қатысатын спермин және спермидин путресциннен пропиламин қалдықтарының өзара әрекеттесуі нәтижесінде түзіледі. Путресцин келесі аминқышқылының декарбоксилденуі нәтижесінде түзіледі:

150. Гистамин медиатор болып табылады және жүйке жасушалар мен толық клеткаларда шоғырланады.Күшті тамыр кеңейтетін әсері бар. Гистамин секреторлық гранулаларда сақталады және ұлпалар зақымданған кезде (жарақат,күйік, т.б.) қанға секреттеледі. Әсіресе қабыну ошағында көптеп бөлінеді, аллергиялық реакцияларда маңызды рөл атқарады. Гистамин келесі аминқышқылының декарбоксилденуі нәтижесінде түзіледі:

151. Серотонин жүйке ұлпасында өндіріледі. Бас ауруының кейбір түрлері (мигрень) серотонинның артық өндірілуімен байланысты болады. Серотонин тамырларды тарылтады, қан ұюын реттейді. Аллергияға қарсы әсері бар. Серотонин келесі аминқышқылы декарбоксилденуі нәтижесінде түзіледі:

152. Қан сарысуындағы бұл екі ферменттің қатынасы «де Ритис коэффициенті» деп аталады, қалыпты жағдайда оның мәні 1,33±0,42 немесе 0,91-1. Бұл ферменттердің аталуы:

153. Аланиннің дезаминденуі нәтижесінде түзілетін альфа-кетоқышқыл:

154. Аспартаттың дезаминденуі нәтижесінде түзілетін альфа-кетоқышқыл:

155. Глутамин қышқылының дезаминденуі нәтижесінде түзілетін альфа-кетоқышқыл

156. Пируватқа айнала алмайтын 3 аминқышқылы бар,бірақ олар ацетил-КоА дейін тотығып,тікелей май қышқылдары немесе кетонды денелерге айналады. Оларды кетогенді аминқышқылдары деп атайды.Олар

157. Серин ыдырауы негізгі жолының өнімдері - метилен - ТГФК және:

158. Гуанидинацетат бауырда S-аденозилметионин қатысуымен метилденеді және нәтижесінде келесі зат түзіледі:

159. Креатин АТФ қатысуымен фосфорланады және нәтижесінде түзілетін макроэргиялық байланысы бар қосылысты көрсетіңіз:

160. Креатинфосфаттан түзілетін креатиннің ыдырау өнімі:

161. Цистеин келесі аминқышқылынан түзіледі:

162. Цистеин келесі трипептидтің синтезіне қатысады:

163. Өт қышқылдары жұптасуына қатысатын, цистеиннің ыдырау өнімін көрсетіңіз:

164. Жартылай ауыстырылатын аминқышқылы аргинин келесі заттың синтезі барысында түзіледі:

165. Дені сау адам ағзасындағы фенилаланин алмасуының жалғыз жолы оның келесі затқа дейін тотығуы болып табылады:

166. Тағамның белоктық құндылығы аминқышқылдық құрамына байланысты болады және келесі қосылыстардың болуымен анықталады:

167. Фенол, крезол, сероводород, меркаптоэтанол, индол, скатол – бұл келесі процесс өнімдері:

168. Басқа белоктар деградациясына қатысатын және цитоплазмада шоғырланған үлкен белоктар комплексінің аталуы:

167. Протеосомадағы ыдыраудың алдындағы белоктармен ковалентті байланысатын белоктың аталуы:

168. Мочевина молекуласы құрамында 2 азот атомы бар: • бірінші атом N* митохондрияда түзілген аммиак түрінде түседі. Екінші атомның N** шығу көзін атаңыз:

169. Альбинизм — көздің пигменттік қабығына,шашқа,теріге түс беретін меланин пигментінің туа пайда болған тапшылығы. Альбинизмге алып келетін келесі фермент синтезінің бұзылысы болып табылады:

170. Фенилкетонури́я (фенилпирожүзімқышқылы олигофрениясы) — фенилаланин метаболизмінің бұзылысымен байланысты тұқым қуалайтын ауру. Фенилаланин және оның уытты өнімдері жиналады,соның салдарынан ОЖЖ ауыр зақымдалады. Синтезінің бұзылысы фенилкетонурияға алып келетін фермент:

171. Алкапто́нури́я — гомогентизин қышқылының зәрмен көп мөлшерде бөлінуі және тирозин алмасуы бұзылысымен сипатталатын тұқым қуалайтын ауру. Алкаптонурияның алғашқы белгісі — баладан ауада тез қарайатын зәрдің бөлінуі. Синтезінің бұзылысы алкаптонурияға алып келетін фермент:

172. Пируватқа және ҮКҚЦ аралық өнімдеріне айналатын аминқышқылдарының аталуы:

173. Ацетоацетат немесе ацетил КоА айналатын аминқышқылдарының аталуы:

174. Нуклеин қышқылдарының мононуклеотидтерге дейінгі гидролизі реакциясын катализдейтін ферменттер:

175. Мононуклеотидтердің нуклеозидтерге дейін гидролизін катализдейтін ферменттер:

176. Нуклеозидтердің азоттық негіздер және пентозаға дейін гидролизін катализдейтін ферменттер:

177. Пуриндік нуклеотидтер катаболизмінің соңғы өнімі:

178. Гиперурикемия кезінде қан сарысуындағы мөлшері ерігіштік деңгейінен асып жоғарлайды:

179. Пуриндер алмасуы бұзылысының салдары:

180. Y хромосома бойынша тұқым қуалайтын пуриндер реутилизациясының көрінісі:

181. Пуриндік нуклеотидтер синтезі үшін субстрат болып табылады:

182. АМФ және ГМФ синтезделетін қосылысты көрсетіңіз

183. Нуклеозидфосфаткиназалар әсерінен АМФ және ГМФ қандай өнімге айналады:

184.Пуриндік нуклеотидтердің негізгі түзілу орнын көрсетіңіз:

185. Пиримидиндік негіз тимин катаболизмінің соңғы өнімдерін көрсетіңіз:

186. Пиримидиндік негіз урацил катаболизмінің соңғы өнімдерін көрсетіңіз:

187. Пиримидиндік негіз цитозин катаболизмінің соңғы өнімдерін көрсетіңіз:

188. Пиримидиндік нуклеотидтер биосинтезі кезінде бірінші болып түзіледі:

189. Пиримидиндік нуклеотидтер биосинтезі кезінде карбамоилфосфат келесі қосылысқа айналады:

190. Пиримидиндік нуклеотидтер биосинтезі кезінде карбамоилоаспартат келесі қосылысқа айналады:

191. Пиримидиндік нуклеотидтер биосинтезі кезінде оротат келесі қосылысқа айналады:

192. Барлық рибонуклеотидтердің тотықсыздануын катализдейді:

193. Сульфаниламидтік препараттардың көптеген микроорганизмдердің өсуін тежеу себебі:

194. Аминоацидурия – бұл: