КӨРУ АНАЛИЗАТОРЫНЫҢ ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТІ

Көз, адамның көру анализаторының перифериялықбөлігі. Қаралатын беткейден шағылысып көзге бағытталған жарық энергиясының ағыны, мүйізді қабықтан, қарашықтан, көз бұршағынан өтіп 3 қабатты нейроннан тұратын торша қабыққа жетеді. Торша қабықтың ортасында құтыша (бочка), ал шеттерінде (периферияда) таяқшалар басым болады.

Құрамындағы родопсиннің жоғары сезімталдығы таяқшалардың төмен жарықтықта қызымет атқаруын, яғни жалпы кеңістікте көруді бағдарлауын (ориентация) іске асырады. Аз сезімталдық, құтыша құрамындағы родопсинге байланысты және оның қызметі жоғарғы деңгейдегі жарықта білінеді. Бұл жағдайда көз түстерді және ұсақ бөлшектерді анықтайды. Барлық осы фотохимиялық, рецепторлық және электрлік құбылыстар импульс түрінде қабылданып, бас ми қыртысына жеткізіліп, онда көру сезімталдықтығын құрап, жауап қайтару реакциясын тудырады.

Адам тіршілігінде маңызды орын алатын көру анализаторларының қызметтеріне келесілер жатады:

1. Жарыққа сезімталдық- көздің жарықты қабылдау қабілеттілігі.

2. Көруге бейімделу - көру анализаторының жарыққа сезімталдықты іске асыруы.

Қараңғыға бейімделу 1-2сағ., жарыққа бейімделу 5-10 минутқа созылады.

3. Түс айыру (контрастық) сезімталдылығы – көру анализаторының жарықтықты, яғни бөлшектер арасындағы түс айырмашылығын немесе бөлшек пен рең арасындағы түстерді айыра алу қабілеттілігі

4. Көру - өткірлігі – қаралатын бөлшектердің формасын танып, ұсақ бөлшектерді ажырата алу қабілеттілігі.

Көру өткірлігі объектінің жарықталуына байланысты.

5. Жыпылдақтылықпен соқырлану. Бірінші жылтыр беттердің тым жарқырауына байланысты көру дискомфортының туумен анықталады. Екіншісі осыған байланысты дамитын субъективті сезім мен объективті өзгерісті білдіреді.

6. Көрудің қажуы – көру анализаторларының функциональдық күйінің төмендеуіне байланысты көру қабілеттілігінің төмендеуі. Бұл жағдайда контрастық сезімталдылық, ажырату өткірлігі мен көріп қабылдау жылдамдылығының төмендеуі болады. Жасанды жарықтандыру кезінде көрудің қажу себебіне жұмысшы беткейдің жеткіліксіз немесе біркелкісіз жарықтануы жатады. Жарықтану төмен болғанда жұмыскер затты жақсы көруүшін көзге жақындатуға мәжбүр болады. Затты жақындатып көру үшін оны көзге жақындатуға мәжбүр болады. Затты жақындатып көру көз бұлшық еттерінің көз алмасына қысым түсіріп, оның деформацияланып сопақша форма қаблдауына мәжбүр етеді. Бұл өз алдына көрудің нашарлауына әкеп соқтырады.

7. Көру жұмыс қабілеттілігі (ҚЖҚ) – көздің көру қызметін жоғарғы дәрежеде ұстап тұру және көру жұмысын атқаруымен сипатталады.

Көру жұмыс қабілеттілігінбағалау үшін келесі әдістер қолданылады:

1. Көру өткірлігін анықтау

2. Анық көру тұрақтылығы, яғни ұсақ заттардың контурын ұзақ уақытта ажырату.

3. Жұмыс объектісін ажыратуға қажетті, минимальді уақыт аралығы ретінде анықталатын, көру анализаторларының жылдамдығы.

4. Түс ажырату сезімталдығы, яғни жарықты ажырату қабілеттілігі.

5. Көру анализаторлары жұмысының тұрақтылығын бағалауға мүмкіндік беретін жарық жыпылықтарының қосылуының шектік жиілігін анықтау.

6. Көріп-қабылдау жылдамдығы көздің қарап үлгеруіне жұмсалатын уақыт.