Марков алгоритмдерінің таралуы жəне бірігуі
1. Мунипов В. М., Зинченко В. П. Эргономика: человекоориентированное проектирование техники, программных средств и среды: Учебник. – М.: Логос, 2001. 2. Адамчук В. В., Варна Т. П., Воротникова В. В., Паутинка Т. И.,Подгаецкий С. И., Рыбицкий П. И., Сорокина М. Е., Сухова Л. С., Шлендер П.,Костин А. Н. Эргономика: Учеб. пособ. – М.: ЮНИТИ-ДАНА, 1999. 3. Сергеев С.Ф. Инженерная психология и эргономика: Учебное пособие. М.: НИИ школьных технологий, 2008.
Діяльність людини-оператора включає чотири основні етапи: а)сприйняття інформації, аналіз інформації, прийняття рішень б) аналіз інформації, прийняття рішень в) сприйняття інформації, аналіз інформації, прийняття рішень, виконання прийнятого рішення
Фактори впливу на трудову діяльність людини: а) динамічність, цілеспрямованість, адаптивність, самовпорядкованість б) організація робочого місця, характеристики виробничого середовища, особливості взаємодії елементів системи та людей між собою в) характеристики виробничого середовища, адекватність, живучість.
Основні принципи вивчення ергономічних явищ: а) єдність свідомості та діяльності б) людину як визначальний елемент системи, в якій відносини формуються як «суб'єкт праці – засоби праці» в) системності та комплексності, людину як визначальний елемент системи, в якій відносини формуються як «суб'єкт праці – засоби праці», єдність свідомості та діяльності
Основними аналітичними методами, що використовує ергономіка, є методи: а) функціонально-структурний та функціонально-вартісний аналізи, математичні б)фізіологічні, психологічні в)опис мікрокліматичних умов, моделювання, спостереження, біомеханіка, антропометрія
Марковтың алгоритмдері. Алфавит, сөздер, қарапайым əрекеттер. Марков алгоритмдерінің таралуы жəне бірігуі. Марковтың нормаль алгоритмі (МНА) — алгоритм ұғымының формалді анықтамасын берудің стандарты тəсілдерінің бірі (Тьюринг машинасы сияқты). Бұл ұғымды көрнекті кеңес математигі А.А.Марков(1903-1979жж.) 1940-жылдардың соңында енгізген. Марков алгоритмдері туралы сөз болғанда, "алгорифм" деп атау қабылданған. МАРКОВТЫҢ АЛГОРИТМДЕРІ Марковтың қалыпты алгоритмдері. Алфавит, сөздер, қарапайым әрекеттер. Марковтың қалыпты алгоритмінің жұмысының сипаттамасы. Марковтың цифрлы алгоритмы Алгоритм ұғымын тұрпаттандыру үшін Россия математигі А.А. Марков ассоциативтік қисапты пайдалануды ұсынды. Ассоциативтік қисаптың кейбір ұғымдарын қарастырайық. Әріппе (әртүрлі таңбалардың ақырлы жиынтығы) бар болсын. Оны құраушы таңбаларды әріптер деп атаймыз. Әріппе әріптерінің кез келген ақырлы тізбегі (олардың сызықты қатары) осы әріппедегі сөз деп аталады. Әлдебір А әріппесіндегі N және M екі сөзін қарастырайық. Егер N M -нің бөлігі болса, онда N M -ге енеді дейді. Әлдебір әріппеде алмастырулардың ақырлы жүйесі берілсін: N–M, S-Т,..., мұндағы N,M,S,T,... –осы әріппедегі сөздер. Кез келген N-M алмастыруын әлдебір К сөзіне былай қолдануға болады: егер К -да N -сөзінің бір немесе бірнеше кірістері болса, онда олардың кез келгенін М -мен алмастыруға болады және керісінше, егер М -нің кірісі бар болса, онда оны N- мен алмастыруға болады. Р1 және Р2 сөздері әлдебір ассоциативтік қисапта сыбайлас аталады, егер олардың біреуі екіншісінен мүмкін алмастыруды бір ғана қолданғанда түрлендірілетін болса. Р,Р1,Р2,...,М cөздерінің тізбегі Р сөзінен М сөзіне әкелетін дедуктивті тізбек аталады, егер осы тізбектің қатар тұрған екі сөзінің әрқайсысы сыбайлас болса. Егер Р -дан М -ге тізбек және кері тізбек бар болса, онда Р және М сөздері эквивалентті аталады. Мысал Әріппе Алмастырулар {а,в,с,d,e} ac-ca; abac-abace аd-da; eca-ae bc-cb; eda-be bd-db; edb-be
abcde және acbde сөздері - сыбайлас (bc-cb алмастыру) abcde-cadbe сөздері эквивалентті. Алмастырулары бағытталған болып келетін: Мысал: Әріппе В алмастырулар жүйесі А={a,b,c} cb-cc cca-ab ab-bca Алмастыруларды қолдану туралы ұйғарым: кезкелген Р сөзінде алмастырулардың сол жағын оң жағына ауыстырып, мүмкін алмастырулар жасау керек; жаңа алынған сөзбен үрдісті қайталау керек. Осылай, қарастырылған мысалдағы алмастырулар жүйесін ваваас және всасавс сөздеріне қолданып, мынаны аламыз: babaac bcacabc А.А.Марков ұсынған алгоритм ұғымын анықтау тәсілі мына төмендегідей анықталатын қалыпты алгоритм ұғымына негізделген. А әріппесі және В алмастырулар жүйесі берілсін. Кез келген Р сөзі үшін В -дағы алмастырулар сол В -дағы өз ретімен алынады. Егер келісті алмастыру табылмаса, үрдіс тоқтатылады. Керісінше жағдайда келісімді алмастырулардың біріншісі алынып, оның Р-дағы солжақ бөлігінің бірінші кірісі оның оңжақ бөлігімен ауыстырылады. Сонаң соң барлық әрекет жаңадан алынған Р1 үшін қайталанады. Егер В жүйесінің соңғы алмастыруы қолданылатын болса, үрдіс тоқтатылады. Мұндай ұйғарымдар жиыны А әріппесімен және В алмастырулар жиынымен қалыпты алгоритмді анықтайды. Үрдіс екі жағдайда ғана тоқтайды: 1) тиімді алмастыру табылмаған жағдайда; 2) олардың жиынындағы соңғы алмастыру пайдалынылған жағдайда. Әртүрлі қалыпты алгоритмдер бір-бірінен әріппелері және алмастырулар жүйесі арқылы ерекшеленеді. Натурал сандарды (бірлер жиынымен берілген) қосуды сипаттайтын қалыпты алгоритмге мысал келтірейік. Мысал Әріппе Алмастырулар жүйесі
P сөзі: 11+11=111 Р сөзін Марковтың қалыпты алгоритмі арқылы біртіндеп қайта өңдеу мына кезеңдер арқылы өтеді: Р=11+11+111 P5=+1+111111 P1=1+11+111 Р6=++1111111 P2=+1111+111 P7=+1111111 P3= +111+1111 Р8=1111111 P4=+11+11111 P9=1111111 Марковтың қалыпты алгоритмін кез келген алгоритм берілуінің әмбебап түрі ретінде қарастыруға болады. Қалыпты алгоритмдер әмбебаптығы қалыптастыру принципі арқылы жарияланады: кез келген ақырлы А әріппесінде кез келген алгоритм үшін оған пара-пар А әріппесі бойынша қалыпты алгоритм құруға болады. Соңғы тұжырымды түсіндірейік. Кейбір жағдайларда алмастыруларында тек А әріппесінің әріптерін пайдаланатын болсақ, А әріппесінде берілген алгоритмге эквивалент қалыпты алгоритм құрылмайды. Дегенмен, А әріппесін кеңейту арқылы (оған жаңа әріптерді қосу арқылы) қажетті, қалыпты алгоритм құруға болады. Бұл жағдайда, бастапқы А әріппесіндегі сөздерге ғана қолданылатын болса да құрылған алгоритмді А әріппесі бойынша алгоритм дейді. Егер N алгоритмі А әріппесінің кейбір кеңейімінде берілген болса, онда N А әріппесі бойынша қалыпты алгоритм дейді.
|
(жебеше алмастыруды солдан оңға қарай жүргізуге рұқсат етілетіндігін білдіреді) ассоциативтік қисаптың арнайы түрін қарастыруға болады. Әрбір ассоциативтік қисап үшін мынадай есеп бар: кезкелген екі сөз үшін олардың эквивалентті немесе емес екендігін анықтау керек. Формулаларды шығарудың кез келген үрдісі, математикалық есептеулер мен түрлендірулер де әлдебір ассоциативтік қисапта дедуктивті тізбектер болып табылады. Ассоциативтік қисапты құру ақпаратты анықталған қайта өңдеудің әмбебап әдісі болып табылады және алгоритм ұғымын тұрпаттандыруға мүмкіндік береді. Ассоциативтік қисап негізінде алгоритм ұғымын енгізейік: А әріппесінде Алгоритм деп, А-дағы сөздерге үрдіс анықтайтын және бастапқы сөз ретінде кезкелген сөзді мақұлдайтын түсінікті дәл ұйғарым. А әріппесінде алгоритм мақұл алмастыруларды қай тәртіппен қолдануға болатындығы және қашан тоқтайтындығы туралы дәл ұйғарыммен толықтырылған мақұл алмастырулар жүйесі түрінде беріледі.
bbcaaac 
