Төтенше жағдайлар

1.3.1 Төтенше жағдайлардың жіктелуі

Төтенше жағдайлар негізгі үш белгісі бойынша жіктеледі:

1. Шығу тегі бойынша.
2. Салалық;.
3. Таралу масштабы бойынша.

 

Шығу тегі бойынша:

-техногенді

-табиғи сипаттағы болып бөлінеді

 

Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар:

-геофиқзикалық қауіпті құбылыстар(зілзала, вулкандардың атқылауы)

-геологиялық қауіпті құбылыстар(сел, көшкін,);

-метеорологиялық қауіпті құбылыстар(боран, құйын, құрғақшылық, қатты аяздар);

-теңіздегі гидрологиялық қауіпті құбылыстар

-гидрологиялық қауіпті құбылыстар(су басу, грунт сулары деңгейлерінің көтерілуі)

-табиғи өрттер(даладағы, ормандағы, тофты)

-адамдардың жұқпалы аурулармен ауыруы(эпидемия)

-ауылшаруашылық жануарларының жұқпалы аурулармен ауыруы(эпизоотия)

-ауыл шаруашылық дақылдарының аурулармен және зиянкестермен зақымдануы(эрифитопия)

 

Техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар

-өндірістегі;

-көліктегі аварийялар(авиа, авто катастрофалар, темір жол көлігіндегі, магистралды құбырлардағы аварийялар);

-өрттер(жарлыстар);

-АХҚЗ, РЗ, БҚЗ (химиялық, радиациялық, биологиялық) төгілуіне қатысты аварийялар;

-электро-энергетикалық жүйелердегі аварийалар;

-коммуналды жүйелердегі аварийялар;

-гидродинамикалық аварийялар.

 

Салалық бойынша:

-құрлыстағы

-өндірістегі

-көліктегі

- ауыл шаруашылығындағы;

-орман шаруашылығындағы;

-көлік коммуникацияларындағы(газ, мұнай құбырлары)

 

Таралу масштабы бойынша

-обьектілік(қондырғы, цех, обьектіні қамтиды);

-жергілікті(облыс, қала, ауданды қамтиды);

-аймақтық(бірнеше облыстарды, ірі регионды);

-ауқымды(ҚР территориясын және көршіліс мемлекеттерді қамтиды)

 

1.3.2Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар

 

Табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар – дүлей зілзала (жер сілкінісі,сел, көшкін, су тасқыны және басқалары), табиғи өрт, індеттер мен малдың жұқпалы аурулары, ауылшаруашылық өсімдіктерінің және ормандардың кеселдері мен зиянкестері арқылы зақымдануын тудыратын ТЖ.

 

Су тасқыны – қардың еруі, жауын-шашын, суды желмен айдаған және кептелу кезінде өзендердегі, көлдер мен теңіздердегі су деңгейінің көтерілуі нәтижесінде құрлық аймақтарын айтарлықтай су басу

Су тасқынының негізгі себептері:

1. Ұзақ нөсер жауын

2. Қардың және мұздың қарқынды еруі

3. Қатты желдің өзен, көл суларын жағалауға айдауы

4. Гидротехникалық үймереттердің бұзылуы

5. Жерасты суларының көп көлемде жер бетіне шығуы

6. Өзен жолдарының бітеліп қалуы

7. Цунами

Су тасқынының түрлері:

Топан су – жергілікті аудандағы су деңгейінің көктемдегі қардың еруімен бірте-біртекөтерілуі;

Тасқын су – толассыз жауынның нәтижесінде су деңгейінің жылдам көтерілу;

Айдалған су тасқындары – қатты желдің,өзен, көл суларын жағалауға айдауынан туындайтын су тасқыны;

Цунами – суасты жер сілкіністерінің нәтижесінде мұхиттар мен теңіздердің жағалауында туындайтын су тасқыны;

Бөгеттердің бұзылуы – гидротехникалық қорғаныс үймереттерінің бұзылуы немесе су көлемінің мөлшерден тыс құйылуы нетижесінде туындайтын су тасқыны.

Су тасқынының қиратушы факторлары:

1. Үлкен су массасының қарқынды ағысы;

2. Биік толқындар, су айналымдары;

3. Судың төмен температурас;

4. Судағы қалқынды заттар;

5. Электр сымдарының үзілген жағдайдағы электр тоғы;

6. Инфекциялық аурулар