Билет-20

1.Ауның химиялық құрамында оттегінің мөлшері 21%, ал азот -78 % көмірқышқыл-0,4-0,3%, 0,94% инертті газдардан тұрады, ал биологиялық құрамы: шар тәрізді және таяқша бактериялар, клостридиялар, актиномицидтер, саңырауқұлақтар мен вирустар табылады Күн сәулесімен басқа да факторлар ауа микрофлорасының жойылуына әкеледі.Улкен қалаларда ауада микроорганизмдер мөлшері көп, ал ауылды жерлерде аз келеді.Микроорганизмдердің көпшілігі жабық бөлмелердің ауасында көп болады, микроп тығыздығын азайту мақсатына бөлменің ылғалды жиналуын, желдетумен және түсетін ауаны тазалаумен фильтрлеу бірге жүргізіледіСонымен бірге аэрозольді дезинфекция Және УК сәулемен бөлмені өңдеу қолданылады. Ауа техногенді заттардың жиналуының қоры болып табылады, адам ағзасына зиян тигізетін фактор болып табылады Ауаның физикалық қасиеттері: күн радиациясы, ауаның қозғалысы да оның өзін-өзі тазарту үрдісіне қатысады. Ауаның ылғалдылығы судың, топырақтың ылғалдылығына байланысты. Ауаны ластаушы көздер табиғи және жасанды болады:өндірістік шаңдар көмір, мұнай, газ, автокөлік, т.б.Атмосфераның ластануы көптеген созылмалы аурулардың пайда болуына әкеледі. Күкірт тотығы бронхыларды, өкпені тітіркендіреді,көмірсутегі – ісік ауруларына сондай-ақ туберкулез, тұмау, қызамық, қызылша, көкжөтел, дифтерия, желшешек ауруларының таралуына әкеледі.Ауаны қорғау шараларына1. елді-мекенді жоспарлау 2.техиканы үздіктіге ауыстыру өндірістік процесті жүйелі етіп ауыстыру

2.Уй салуға жер учаскесін таңдаған кезде ол жерге күн сәулесі, ауа алмасуы жақсы болуы,шу және атмосфералық ауа ластаушыларданөндірістік мекемелерден, темір, автокөліктің магистральды жолдарынан алшақ болу керек.Үй дұрыс орналасуы үшін балалар ойнайтын жер, ересектер дем алатын жер өсімдіктер егілетін жер қарастырылуы керек. Су құбыры мн канализация жүйесі жақын орналасуы керек.Автокөлік келуге ыңғайлы болу керек. Осы гигиеналық нормалар сақталмаған жағдайда адамның көңіл-күйі нашарлап, жұмыс қабілеті төмендейді, сол уйде тұратын амдардың әр түрлі аурулармен ауруына себеп болады. Тұрғын үй жағдайына ағымды және алдын-ала санитарлық тексеру жүргізу арқылы баға беруге боладыТексеру екі бөлімнен тұрады: санитарлық сипаттау және зертханалық экспериментальды тексеру. Санитарлық сипаттау кезінде тұрғын үйдің айналасының санитарлық жағдйының толық сипаттамсы беріліп үйді тексеру картасы толтырылады,зертханалықта үйдің температурасын, жылу жүйесін, ауа ылғалдығына т.б анықтайды Сосын санитарлық жағдайға қорытынды беріледі.

 

30 билет

1.Ультра күлгін сәулелену биологиялық әсерленудің әр түрлі дәрежесі бар оптикалық спектрдің блімдеріне жіктеледі(УКС-А400-320нм,УКС-В320-280 нм,УКС-С280-200 нм).Бұл сәулелер тірі жанға улы,микроорганизмдерге келесі ретпен әсер етеді:вегетативті бактериаларга,вирустарга,бактериалық спораларға,цисталарға,қарапайымдылар.УКС әсерінен ақуыздың денатурациясы және коагуляциясы п.б.УКС қанға тіүскенде жүйке жүйелерін тітіркендіреді,рефлекторлы жолмен бүкіл ағзаға әсер етеді.УКС әсерінен бүйрек үсті безі,қалқанша безі,т.б. бездердің процесін үдетіп,осыған сай келетін ферменттерді аз ғана мөлшерде майды ыдыратады.ағзаның иммунобиологиялық қорғаныш күшіне,қанның түзілуіне УКС көзінде тек жалпы биологиялық әсері ғана емес,сонымен қатар спецификалық әсері де бар.

2.Тамақ ішу тәртібіне күнделікті адам неше рет тамақ ішу керектігі,тамақ ішу арасындағы уақыт,тамақ ішу мезгілі,тағамдардың калориясы бойынша әр мезгілге жатады.ең тиімдісі күніні 4 мезгіл тамақтану.Тамақ ішу тәртібі бұзылған жағдайда адам ағзасында әр түрлі ішек асқазан аурулары пайда болады.Әр тамақ ішу мезгілі арасы 5 сағаттан аспау керек.күніне 3рет тамақтанған кезде тағамның калориясыны қарай бөлінуі:таңертенгі ас 30%түскі ас 45% кешкі ас 25%.Сонғы тамақ ішу мезгілі мен ұйықтау арасында 2-3сағат болуы керек,өйткені асқорыту де бір мезгіл демалуы керек.

3. Денсаулық сақтау объектілерінің ғимараттары тоғыз қабаттан жоғары болмай жобаланады. Балалар ауруханаларының палаталы бөлімшелері (оның ішінде аналары бар үш жасқа дейінгі балаларға арналған) бесінші қабаттан жоғарыға, жеті жасқа дейінгі балаларға арналған палаталар және балалардың психиатриялық бөлімшелері (палаталары) екінші қабаттан жоғарыға орналастырылмайды. Корпустар мен басқа ғимараттар арасындағы арақашықтық күн сәулесінің түсуінің, жарықтандырудың, желдетудің және шудан қорғаудың оңтайлы жағдайларын қамтамасыз етуі тиіс. Тұрғын үй және қоғамдық ғимараттарда мыналарды: пациенттер тәулік бойы болатын стационарды, микробиологиялық (вирусологиялық, паразитологиялық) зертханаларды, магнитті-резонанстық томография бөлімшелерін орналастыруға жол берілмейді.Жоспарлы оқшаулау кезінде және автономды желдету жүйесі бар болғанда туберкулезге қарсы бөлімшені қоспағанда көрсетілген бөлімшелерді басқа бөлімшелермен бір ғимаратта орналастыруға жол беріледі. Стационарлардың палаталық бөлімшелерінің және алғашқы медициналық-санитариялық көмек көрсететін ұйымдардың үй-жайларының ауданы осы ережеге 1, 2 және 3-қосымшаларға сәйкес келуі тиіс. Септикалық және асептикалық операциялық блоктар (бөлімшелер) ішкі үй-жайларды қатаң түрде аймақтай отырып (стерильді аймақ, қатаң режим аймағы, «лас» үй-жайлар аймағы) оқшауланған ғимаратта, ғимараттың жапсарлас блогында немесе оқшауланған секцияларында орналастырылады. Операциялық блокты басқа емдеу корпустарынан тыс орналастырған кезде жылытылған өтпелер болуы тиіс. Кезек күттірмейтін хирургияға арналған операциялық бөлімшелер қабылдау бөлімшесінің құрамында орналастырылады. 1) операциялық, босандыру блоктарында зиянды заттарды жұтатын және жоятын құрылғы болмаса наркоз және басқа да аппараттарды, сондай-ақ герметизациясы бұзылған газ беру жүйесін қолдануға жол берілмейді;2) емшара, ингаляция кабинеттерінде, таңып-байлау және стерилизация бөлімшелерінде раковинамен және кәрізге ағызумен жабдықталған, уыттылығы жоғары дәрі-дәрмектерді пайдалануға байланысты манипуляцияны орындау үшін сору шкафтары орнатылады.Үй-жайлар, жабдықтар, медициналық және басқа мүкаммал тазалықта ұсталады.

Билет

1.Тұрғын үйлерді және ғимараттарды жобалауда табиғи және жасанды жарықтандыруының жағсы болуы маңызды орын алады,ол жақсы болса адамның көру қабілетіне жақсы әсер етеді.,адамның өмірлік тонусын өзгертеді,жұмыс қабілетін жоғарылатады,бөлменің санитарлық жағдайын жақсы жағдайда ұстап тұруға әсерін тигізеді.Жасанды жарықтандыру қыздыру шамдарының көмегімен іске асырылады,онда сымдағы жылу энергиясы жарық энергиясына айналады.Сонғы жылдары қыздыру шамдарыэкономикалық жағынан тиімді люминосцентті шамдармен алмастырылуда.люминосцентті шамдағытөменгі қысымдағы ультра күлгін жарығы,шамның қабырғасындағы люминофорлардың жарықтануы әсерінен көзге көрінетін жарыққа айналады.Люминосцентті шамдар гигиеналық тұрғыдан да тиімді.Себебі ауа температурасын өзгертпейдіжәне табиғи жарыққа жақын.Жарықтану коэфиценті д-з терезердің әйнектелген бөлігінің ауданының еден ауданына қатынасы.Тұрғын ғимараттар ҚН мен Е-ге сәйкес көрсеткіштер тұрғын бөлмелер үшін 1:6-1:8, кластар аурухана палаталар үшін1:5-1:6,операция бөлмелері үшін 1:2-1:3, ал коридорлар баспалдақтар аймағында 1:12 -1:15 қатынасқы тең болуы қажет.

2.Зертханалық әдіспен белгілі бір әдіспен, м: 10 күн ішінде әр тоқсанда күнде тәуіліктік рацион тағамдарын зертханалық түрде зерттеп олардың құрамындағы тағамдық заттарды және биологиялық бағасын көрсететін көрсеткіштерді анықтайды.Бұ әдіс тамақтануды зерттегенде ең тура әд іс б.с және тамақтануды нақты көрсетеді.Зертханалық зерттеу кезінде дайын тағамдарды витаминизациялауға және көпшілік кеңінен қолданатын тамақ тағамдарына көңіл аудару керек. Қадағалау обьектілеріне витаминизация жүргізілетін барлық жабық мекемелер жатады.С витаминизациялауды қадағалау құжаты витаминизациялау журналы болып табылады.Таңдамалы түрде зертханалық зерттеу арқылы витаминизация жүргізілген тағамдар құрамында аскарбин қышқылының мөлшері анықталады,ол тоқсанына бір рет жүргізіледі.

3.Жеке бас гигиенасына мыналар кіреді:күн тәртібі, тамақтану,тері күтімі,ауыз қуысы, дұрыс киіну,дене тәрбиесі,үйдің сан-қ жағдайы, тұрмыста,еңбек кезінде, дем алу және ұйқы кезінде жеке бас гигиена мәселері. Дене тазалығы д/з – алдымен тері күтімі. Терінің дұрыс күтімі ағзаның қалыпты қызмет атқаруына әсер етеді. Тері алуан түрлі физиол-қ – биол/қ функцияны орындайды.

 

Билет

1 Тұрғын үйлерді және ғимарат\ды жобалауда табиғи ж\е жасанды жарықтандыруының жақсы болуы маңызды орын алады,ол жақсы болса адамның көру қабілетіне жақсы әсер етеді.,адамның өмірлік тонусын өзгертеді,жұмыс қабілетін жоғарылатады,бөлменің санит-қ жағдайын жақсы жағдайда ұстап тұруға әсерін тигізеді. Тұрғын үйлерді және ғимараттарды жобалауда табиғи жарық көзімен қам-з ету тұрғын үй гигиенасының маңызды мәселелерінің бірі.Күн сәулесі жарықтанудың ең үлкен көзі б.с. Күн көзінің шашыранқы сәулесімен ауа райының ашық күні жарықтануы 2500-5000 лк жетеді.Табиғи жарықтану деңгейі бірнеше факторларға байл:жыл мезгіліне,тәуілік уақытына,күн сәулесінің түсү бұрышына,яғни жарықтандыру мен УКС қарқындылығына,сондай ақ табиғи ағаштар мен және ғимараттармен көленкелеуіне,ауа райына,терезелердің әйнектелген ауданына,шынылардың тазалылығына, қабырғалар мен жихаздардың бояуының түсіне, жарық сәулелерінің шағылысу және жұтылуына.

2Тағамдығ заттар ыдыраған кезде шығарылған жылудың калориялық коэфиценті д.а.КК көмегімен және тағамдық заттардың мөлшерінің көмегімен адам тәуілігіне қагша энергия мөлшерін қабылдағанын анықтауға б/ды.Санау әдісін ең кең тараған әдіс ол хронометраж,бұл кеде белгілі бір жұмысқа қанша уақыт кеткенін білу керек. Ал хронометрия көрсеткіштерді әр түрлі жумыс кезінде энергия жоғалту сызбасының көмегімен адамның тәуіліктік энергия жоғалтуын анықтауға болады. Бұл кестеде адамның жасы, жынысы, бойы, салмағы есепке алынады. Тамақ ішу тәртібіне күнделікті адам неше рет тамақ ішу керектігі, тамақ ішу ара-ғы уақыт,тамақ ішу мезгілі, тағамдардың калориясы б-ша әр мезгілге жатады.ең тиімдісі күніне 4 мезгіл тамақтану. Тамақ ішу тәртібі бұзылған жағдайда адам ағзасында әр түрлі ішек асқазан аурулары п.б. Әр тамақ ішу мезгілі арасы 5 сағаттан аспау керек.Күніне 3рет тамақтанған кезде тағамның калориясыны қарай бөлінуі:таңертенгі ас 30%түскі ас 45% кешкі ас 25%. Сонғы тамақ ішу мезгілі мен ұйықтау арасында 2-3сағат болуы керек,өйткені асқорыту де бір мезгіл демалуы керек.

3Қоныстанған аймаққа ұйымдарды орн-ған кезде емдеу және палаталы корпустар құрылыстың қызыл сызығынан 30 м-ден жақын емес және тұрғын үйлер мен қоғамдық ғимраттардан кем дегенде 50 м алыс және темір жолдардан, әуежайлардан, жүрдек автомагистральдардан және басқа да шу көздерінен алшақ орн/ды.Ұйымның аумағы арқылы қалалық (ауылдық) пайдаланудағы магистральды инженерлік коммуникациялар (сумен жабдықтау, кәріз, жылумен қамтамасыз ету, электрмен жабдықтау) өтпеуі тиіс. Жер учаскесі құрғақ, таза, атмосфералық ауаны ластау көздерінен алыс болуы тиіс. Денсаулық сақтау объектілерінің ғимараттары тоғыз қабаттан жоғары болмай жобаланады. Балалар ауруханаларының палаталы бөлімшелері (оның ішінде аналары бар үш жасқа дейінгі балаларға арналған) бесінші қабаттан жоғарыға, жеті жасқа дейінгі балаларға арналған палаталар және балалардың психиатриялық бөлімшелері (палаталары) екінші қабаттан жоғарыға орналастырылмайды.. Реанимация және анестезиология бөлімшелері мынадай 2 бөлімнен тұруы тиіс: аурухананың палаталы бөлімшелерінен түсетін науқастарға және қабылдау бөлімшесі арқылы түсетін науқастарға арна. 400 және одан да көп төсектері бар ұйымдарда стационар науқастарына және емханалық бөлімше науқастарына арналған екі функционалдық диагностика бөлімшесі болуы тиіс.

№16билет

1.Бөлмеде адамдар үнемі болғандықтан ол жердің ауасының физ-қ қасиеттері өзгереді ауа темпера мен ылғалдылығы көтеріледі. Адам жай отырғанның өзінде жылу бөліп шығарады. Далада жел болған кезде бөлмелерде ауа алмасу күшейеді. Егер қарама қарсы бөлмелердің терезелері ашық болса өтпе жел тұрып бөлмелер лас ауадан тезірек толық тазаланады. Мұның гигиеналық маңызы бар. Табиғи ауа алмасу ды бөлмелердің ішкі қабырғаларында арнайы каналдар орнату арқ күшейтуге болады. Бөлменің қызған ауасы каналдар арқ сыртқа шығ-ды да ал таза ауа бөлмелерге сол каналдар арқ келеді. Ол каналдардың далаға шығатын жері қабырғаның жоғарғы жағында орналасуы керек қызған ауа бөлменің жоғарғы жағында орн-ды. Желдету бір бөлмеден екінші бөлмеге ауысуының есебінен ж\е желкөздер есік және терезелердегі қуыстар арқылы.

2.Белгілі бір аймақтың топырағының құрамында жеке бір хим-қ элемент шамадан тыс не\е аз болған жағдайда ол жерді биогеохим-қ провинция д.а Жер шарында микроэлементтердің мөлшері әр түрлі болып бөлінеді, белгілі бір географиялық аудандарда олардың көп мөлшері тараса кейбір жерлерде аз мөлшерде тараған. Мндай аймақтардағы тұрғындардың арасында осы факторға байланысты жаппай аурушаңдық анықталуы байқалады оны геохим-қ эндемия дейді. Геохим-қ эндемияларға- эндемиялық зоб, флюороз, кариес жатады.

3. Шаңның әсерінен бронхит, пневмокониоз аурулары п.б Шаң аллергиялық канцерогендік әсер етеді. Еритін шаңдар қанға сіңіп денеге жлпы әсер етеді.Қант, қорғасын, мыс шаңдары токсикалық әсерін тигізеді. Ұсақ шаңдар – тозаңдар өкпе альвеолаларына ең терең жерлеріне әсер етіп пневмокониоз ауруын туындатады. Пневмокониоз жиі әсер ететін түрлері-силикоз, силикатоз, антракоз,антракосиликоз, силикоз ауруы. Асбестің – асбестоз.көзге коньюктивит, керетит, фолликулит.Шаңды гигиеналық нормалау-ПДК алюминий шаңы-4мг/м3. кремний шаңы егер 1мг/м3