1.Санитарлык эпид\жағдайды қамтамасыз ету принциптері ҚР халық СЭ сауаттылығы туралы заңымен шектеледі 8шілде 1994ж заңның 2ші бабында көрсетілген. СЭС құрылымы түрлі бөлімдер бойынша ажыратылады: санитарлық гигеналық бөлім: коммуналды тұрғын үй гигиенасы еңбек гигиенасы балалар мен жасөспірімдер гигиенасы тамақтану гигиенасы. Эпидемиология бөлім құрамына кіретіндер: эпидемияға қарсы жұмыс жүргізу құтыруға қарсы егу кабинеті бактериологиялық лаборатория. Дизинфекциялау бөлімі: камералық дизинфекция және санитарлық өңдеу бөлімшесі эвакуациялық және ошақты дизинфекциялау бөлімшесі. Аумақтардың әкімшіліктерге байланысты СЭС мынадай түрлерге бөлінеді: республикалық облыстық қалалық аудандық СЭС. СЭ міндеттері: тұрғын мекендерді жоспарлау және құру, тағам өндірісін бақылау, азық түлік тасымалдауды және сақтауды бақылау, тағам өндірісін бақылау, өнеркәсіп өндірісіннің жеңілдету мен жарықтандыруды бақылау, санитарлық бақылау, мектептерде жалпы сауықтыру шараларын жүргізу, жаңа өнім түрлерін санитарлық гигиеналық түрде сараптау. СЭС жұмысының көрсеткіштерін және оларды талдау әдістері: СЭС бақылайтын обьектілердің санитарлық гигиенлық сипаты, қоршаған орта санитарлық гигиеналық сипаты, СЭС оперативті жұмысы, маман дәрігерлердің жұмыс көрсеткіші, Ағымдық санитарлық қадағалаудың міндеттері: ішкі тәртіп ережелерін өндеп, жасаудағы санитарлық гигиеналық талаптардың сақталуын қамтамасыз ету; санитарлық дәрігерлер мен оның көмекшілерінің өз бақылауындағы обьектілерін мезгілімен тексеру; халық денсаулық жағдайын бақылау; бақылау лабораториялық зерттеулерді жүргізу; санитарлық кемшілерді жою және обьектілердің санитарлық жағдайын жақсарту мақсатында тапсырмалар мен ұсыныстарын өндеу; қоғам мен халықпен санитарлық ағарту жұмыстарын ұйымдастыру, елді санитарлық техникалық жағынан сауаттандыру; санкцияларды қолдану. СЭ қызметпен айналысатын лауазымды азаматтар мемлекеттік санитарлық тексерушілердің құқықтарымен қамтамасыз етілген; олар өз қызметінде түрлі үлгідегі әкімшілік құқықтық әрекет ету шараларын қолданады. Бірақ олар айыппұл салудың төмендегі тәсілдерін сақтауы тиіс: санитарлық нормалар мен ережелердің бұзылу фактосын (СН мен Е) анықтау; санитарлық кемшілік жөніндегі іс қағазының толтырылуы; айыппұл төлеу жөніндегі ұйғарымын шығару.
2.Егер ауыз су курамында жукпалы ауру коздыргыштары туссе, су эпид\к жагынан кауипи болады.Су аркылы аурулар тарайды: иш сузеги, тырыскак, дизентерия.Суга байл эпедемиялар биркатар ерекше белгилермен сипат\ды: аурудын бирден котерилуи; ластанган суды узак уакыт пайдалану кезинде аурудын жогары денгейинин сакталуы; ластану козин жойганнан кейн аурудын бирден том;су козинин асер ету аймагынын тургындары ара\гы бурк етпелердин шектелуи; Жогарыда айтылгандар су арк жугу жолы тырыскакка жане иш сузегине,дезентерияга катысты,Су арк берилетин вирустар: жукпалы сары ауру, полиомилит,аденовирустар,А жане Б коксаки вирустары жатады.Барлык эпид\к тизбек 2звенодан гана туруы мумкин: 1.курамында инфек\к аурулардын коздыргыштары бар залалсыздырылмаган нажис н\е агынды сулардын су нысандарына тусип,оны ластауы, 2.Коздыргыштын залалсыздырылмаган ауыз сумен адамнын ишине тусуи. Казирги кезде су инфкциясынын п.б себептери: сумен кам\з ету кознде санитарлык коргау аймагынын нашар уйымдастырылуы;су кубырындагы судын нашар тазартылуы жане залалсыздандырылуы;су кубырынын ескеруи себебинен судын екиншилик бактериалды ластануы;ашык су коздеринен алынатын суды ондеусиз шаруаш жане су максатында пайдалану;Казирги танда сумен камту жагдайынын жаксаруына байл су аркылы таралатын жукпалы аурулар саны едауир азаяды,бирак али кунге дейн жукпалы аурудын су арк таралуынын манызы бар сондыктан ишетин судын сапасын кадагалау керек.
3.Енбек гигиенасы-гигиена гылымынын саласы,адамнын аткаратын енбегине байл жумыстын зиянды асерин, мамндыкка байл аурудын алдын-алу,жумыс кабилеттинин жогары денгейде сакталуын кам-з ететин гылыми негизделген тажирибелик шаралар дайын\ды.Енбек-адамнын калыптасуынын,дамуынын ж\е озине материалдык жагдай жасаудын негизи б.т.Енбек адам агзасында биол процестер к.ж. журуи ушин жане алеум кызмет аткаруга кажет.Енбек тури н\е ондиристик жагдай адам денс н\е жумыс кабилетине терис асер ететин болса, ондиристе мамандыкка байл зияндылык бар екени корс\ди.Зиянды ондиристик факторлар д/з жумысты уйым-ру н-е жумысты орындау кезинде адамнын денс\на терис асер ететин,жумыс кабилетин томендететин,жедел н\е соз\лы улану тудыратын жалпы аурушандылыкты арттыратын,баска да терис асер ететин факторлар. Адамнын мамандыкка байл аурулары енбек дурыс уйымдастырылмаган жагдайда, жаракат алу кауиптилиги, жумыс орнынын жайсыздыгы, физ\к-химиялык,биол ондиритик ортанын факт асерине б\ды. Мамандык б\ша аурулар ондиристик зиянды фактор асеринен туындайтын ауру.Аурулар 2топка болинеди:1.этиологиясы тек кандай да бир ондиристик зиянды фактор асеринен п.б ауру.мыс, дирил,токсикалык заттар. 2.Аурудын себеби тек ондиристик фактор гана емес сонымен коса турмыстык, тукым куалаушылык фактордан п.б
