Тән қосылыстары

Кремний оттекті қосылыстарында +2, +4 тотығу дәрежелерін көрсетеді. Ол оттекпен екі түрлі оксидтер және түзеді. Кремний (ІІ) оксиді табиғатта кездеспейді, оны кремнеземді тотықсыздандырып (1350 – 1500⁰С) алады:

 

 

 

Кремнийдің аса маңызды және тұрақты оксидіне (кремний диоксиді) жатады, оны кремнийді жағу арқылы алуға болады:

 

 

Ол үш түрлі кристалды модификация түзеді: кварц, тридимит және кристобалит. Бертінде жаңа модификациялары – стишовит және коусит алынды.

модификацияларының химиялық активтігі кварцтан кристобалитке және әсіресе кремний қышқылының гельдерін сусыздандырып алған кремнеземге қарай артады. Фтор, газ тәріздес және балқытқыш қышқыл қызу әрекеттеседі:

 

 

 

суда іс жүзінде ерімейді. Оған қышқылдар және патша арағы әсер етпейді. Сілті ерітінділерінде, әсіресе қыздырғанда, оңай ериді:

 

 

Әдетте силикаттарды алу реакциясын ерітіндіде емес, -ні сілтілермен, карбонаттармен және металл оксидтерімен қыздыру (балқытып) жолымен алады:

 

 

 

Осы реакциялардың барлығы кремний диоксидінің қышқылдық табиғатын дәлелдейді. Кварц шынының химиялық қасиеттері іс жүзінде кристалды сияқты.

суда ерімейтіндіктен, кремний қышқылын жанама жолмен алады:

 

 

Түзілген кремний қышқылы ерітіндіден қоймалжындалған, дірілдеген тұнба түрінде (гель) бөлінеді немесе ерітіндіде коллоидты күйде (золь) қалады. Оның құрамы формуласына сәйкес келеді, және мәндері жағдайларға байланысты өзгереді.

=1 және =1 болғанда, кремний қышқылы метакремний қышқылы деп аталады, =2 болғанда, ортокремний қышқылы болғандағы қышқылдар поликремний қышқылдары деп аталады. Бос күйінде бұл қышқылдар бөлінген жоқ. Олардың құрамы тұздар – силикаттар арқылы анықталады. Барлық кремний қышқылдары өте әлсіз. Мысалы, -тің -ға тең. Сондықтан суда еритін силикаттар күшті гидролизденеді:

 

 

Бірен – сарандап сусызданған қоймалжын кремний қышқылы ақ, өте кеуекті (ұсақ саңлаулы) массаға – силикагельге айналады. Оның күшті адсорбциялағыш қабілеті бар және суды, майды, эфирді және т.б. сіңіргіш.

 

 

Кремнийдің сутекті қосылыстары – кремний сутектері немесе силандар – активті металдар силицидтеріне қышқылмен әсер етіп алынады.

Мысалы:

 

 

Осындай реакциялар нәтижесінде моносиланмен () бірге полисилан дар бөлінеді. Бұл полисиландар , , т.с. көмірсутектері сияқты гомологтық қатар түзеді, бірақ тұрақсыздау келеді.

Силандар ауада тұтанып кетеді, сумен оңай әрекеттеседі: