Махамбет поэзиясының тілін сипаттаңыз. Махамбет поэзиясы – аса күрделі дүние

Махамбет поэзиясы – аса күрделі дүние. Ақынның өткен заман шындығын, белгілі бір ортаның мәдени, саяси, әлеуметтік сипатын, ұлттық болмысын, ділін, танымын әр алуан көркем образдар арқылы таныта білген экспрессивті поэзиясы біраз зерттелгенімен, ақын тілінің өзіндік табиғаты, терең ұлттық-мәдени, тарихи мәні толық танылып, мән-мағынасы ашылып болған жоқ. Сондықтан да ұлттық мүддеге негізделген Махамбет шығармаларының поэтикалық өрісін қазақ тіл білімінің жаңа бағыттарымен ұштастырып (лингвостилистика, лингвопоэтика, психолингвистика, лингвомәдениеттану, когнитивтік лингвистика, этнолингвистика тұрғысынан), арнайы қарастыру – өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Екіншіден, белгілі бір уақытқа сай келетін тарихи шындықты, халық өміріне, ұлттық санасына елеулі әсер еткен оқиғаларды, қазақтың ұлттық болмысын, дүниетанымын, өршіл рухын, дүниенің ағы мен қарасын (өмір – өлім, қуаныш – қайғы, сенімділік – опасыздық, әділдік – әділетсіздік, дос – жау т.б.) танытуымен, адам жанын жандандырып, «ұлттық идея», «намыс», «ерлік», «ақиқат», «өршіл рух», «елім, жерім» деген ұғымдарды айшықтай түсуімен ерекшеленетін және солардың бәрін көркем бейне, астарлы ой, үстеме мағына негізінде таныта білген Махамбет ақынның шығармашылық тілін зерттеу – көркемдік шеберлігімен, ұлттық дүниетаным тереңдігімен, бейнелі де экспрессивті тілімен айырықша келетін көркем мәтін тілін зерттеу деген сөз.

Үшіншіден, тақырыптың зәрулігі Махамбет Өтемісұлы өлеңдерінің тілі, оның ішінде коннотаттық компонент мағынасына тең келетін сөздердің қолданылуы арнайы қарастырылып, көлемді түрде зерттеу объектісі болмағанынан туындайды.

Махамбет поэзиясының басты қасиеттерінің бірі саяси үгіт болуы заңды. Бірақ саяси үгіт поэзиясын жасаушы тарихта жалғыз Махамбет емес, басқалар да болды. Әйтсе де солармен салыстырғанда да, Махамбеттің тағы өз ерекшелігі бар. Бізше, Махамбеттің негізгі ерекшелігі — оның бір сырлы, сегіз қырлылығында ақпараттық технология арқылы еркін жазу стратегиясын қолдану аясын зерттеу.

23.«Күлтегін», «Білге қаған», «Тоныкөк» жазба ескерткіштерінің тілі. (басқаша Орхон-Енесей жазуы) — V ғ. б.з.б. — X ғ. б.з. 0221010051%22түркі"түркі 020009000тайпаларының жазуы. Бірінші табылғаны 091100390705011өзенінің"Орхон өHYPERLINK "%22Орхон%20өзенінің"зенінің бойында (Екінші түркіт қағандығы) және 000810509390705011өзенінің"Енисей өHYPERLINK "%22Енисей%20өзенінің"зенінің жоғарғы ағысында (2918121807290020000418218Қырғыз қағандығы). Кейде руник жазбасы дейді, алман 001000018290600071%22руналарынынан"руналарынынан жанасым табып (кейбір нышандар кескіні дәл келіп тұр, дауысты мағынасы да жақын). 0070818Азиялық түркі руналары 010204180600071181%22http://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BE%D2%93%D0%B4%D1%8B_%D0%B6%D0%B0%D0%B7%D1%83%D1%8B&action=edit&redlink=1" жазуының"соғдыHYPERLINK "%22соғдыHYPERLINK%20%22http://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BE%D2%93%D0%B4%D1%8B_%D0%B6%D0%B0%D0%B7%D1%83%D1%8B&action=edit&redlink=1" жазуының" жазуының негізінде VIII ғ. бұрын жасалған деп есептеледі. Оның 30100108әліпбиінде"әHYPERLINK "%22әліпбиінде"ліпбиінде 40-қа жуық0100105000графема бар. Көне түркі руника жазуы ерекшелігі - онда негізгі 005018110023040009040011811180704001%22велярлық"велярлық және 09000001000040001палаталдық 0001181118070418011811001%22дауыссыздарға"дауыссыздарға арналған бірнеше жұп дербес 3110әріптер"әHYPERLINK "%BF%22әріптер"ріптер бар. Көне түркі руника жазуы 0210010029жұмбағын 1893 жылы В. 02001050Томсен шешкен. 09110006000701000510051101110511%22Орхон%20ескерткіштерінің"Орхон ескерткіштерінің тұңғыш тәржімаларын 1894 жылы В.В. 0000040002Радлов жасаған. «Алтын ғасыр» кезіндегі (VIII ғ. б.з.) әліппеге 38 0200230100таңба және сөзбөлу нышаны кіреді. Жазу бағыты дерелей, оңнан солға. Жіңішке мен жуан дыбыстылары жазуда айырылмайды, дыбыссыздардың бір бөлшегі артынан жіңішке не жуан дыбысты келгенін сыңар нышандармен белгіленген.

Сөз бөлу нышаны сөз арасына қойылады, сөйлем соңы белгіленбейді. Бас-кіші әріпке айырылмайды Көне Түркі жазулары немесе Көне түркі алфавиті - дыбыстық жазу түрі, яғни сөздегі дыбыстарды таңбалап жазады. Негізінен 6-10 ғасырларда үлкен аймаққа таралған Көне Түркі жазуларын ғалымдар үш топқа бөліп қарайды: Енисей ескерткіштері.

Талас ескерткіштері. Орхон ескерткіштері. Орхон ескерткіштері. Моңғолиядағы Орхон, Селенг, Тола өзендерінің бойынан және Ресейдегі Минусинск ойпатынан табылған ескерткіштер жатады. Қолданылған мезгілі 7-8 ғасырлар. Ескерткіштердің жалпы саны 30 шақты. Алайда ең көлемді, ұзақ мәтінді жазбалар осы топқа жатады. Бұның ішінде тарихи құндылығы жағынан «292110182929002000%20қаған%BB"ҚұHYPERLINK "%BD%22Құтлығ%20қаған%BB"тлығHYPERLINK "%BD%22Құтлығ%20қаған%BB" қHYPERLINK "%BD%22Құтлығ%20қаған%BB"ағанHYPERLINK "%BD%22Құтлығ%20қаған%BB"», «010030529002000051005110111%22Білге%20қаған%BB"Білге қHYPERLINK "%96%22Білге%20қаған%BB"ағанHYPERLINK "%96%22Білге%20қаған%BB"», «09201050310051005110111%22Күлтегін%BB"Күлтегін», «02001803900600070100051005110111%22Тоныкөк%BB"Тоныкөк», «0920107011Күлі Чор» және «0900918007011Мойын Чор» ескерткіштерінің орны ерекше. Яғни Көне Түркі жазулары 5-8 ғасырлар аралығында Сібір, Моңғолия, Шыңжаң, Қазақстан, Қырғызстан және Оңтүстік Ресей жерінде кеңінен қолданылғаны туралы қорытынды шығаруға болады. Бұл көрсетіліп отырған тарихи мезгіл (5-8 ғасырлар) мен оның таралған үлкен аймағы Ұлы Түркі қағандығы, одан бөлінген Батыс және Шығыс Түркі, Түргеш, Хазар қағандықтары мен Көк Түркілер (Екінші Түркі қағандығы) мемлекеттерінің аумаы мен өмір сүрген дәуіріне сәйкес келеді. Бұдан басқа қазіргі ғылымға Көне Түркі жазуларының Тибет аймағындағы және Еуропалық даладаларғы нұсқалары белгілі.