Тыныс арқылы берілетін наркозды дәрілер

Галотан (Haloanum), фторатан. Галотан – наркоздық белсенділігі жоғары, фтордан тұратын алифатикалық қосылыс, өзіне тән иісі бар, мөлдір ұшқыш сұйықтық. Наркоз айқын қозу сатысыз тез басталады және оңай басқарылады. Оны өз алдына наркоздың хирургиялық сатысына қол жеткізу үшін немесе басқа заттармен біріктіріп, біріктірілген наркоз ретінде қолдануға болады.

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Балалар мен қарт адамдардағы құрсақ пен көкірек қуысының мүшелеріне әртүрлі оперативті араласуларда. Препаратты енгізуді 0,5 көл. % оттегімен, кейін оны 2 ‑4 көл. % 1,5-3 мунит барысында. Хирургиялық наркозды ұстап тұру үшін 0,5‑1,5 көл.% құнарлықта қолданылады.

Кері көрсеткіштері. Бауыр қызметінің айқын бұзылыстарында, феохромоцитомада, қатерлі гипертермияда, аритмияда, миастенияда, бас миының ішкі қысымы жоғары болғанда.

Жанама әсерлері. Артериалды гипотензия, брадикардия, жүрек ырғағының бұзылыстары, бауыр қызметінің бұзылуы, гепатиттіер, бас миының ішкі қысымының жоғарылауы, гипертермия, бас ауыруы, наркоздан оянғаннан кейінгі жүректің айнуы және дірілдеу мүмкін.

Шығарылу түрі. 50 және 250 млсарғыш-қызыл түстіжақсы тығындалып жабылған флаконда (ұшқыш сұйықтық) шығарылады.

Рецепт үлгісі. Rp.: Halotanі 250 ml

D.t.d. N.2.

S. Ингаляциялық наркозға арналған.

#

Энфлуран (Enfluranum), этран. Энфлуран қасиеті бойынша галотонға ұқсас, бірақ белсенділігі төмен. Наркоз тез, айқын миорелаксациямен жүреді және аз деңгейде миокардты адреналин мен норадреналинге сенсибилизациялайды.

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Жалпы ауырсынуды басу үшін хирургиялық тәжірибеде, балаларда қысқа мерзімді оташалауда, сонымен қатар акушерлік тәжірибеде – кесар тілігін жасаған кезде қолданады. Наркозға кіргізуді 0,5 көл.% кұнарлық мөлшерден бастайды да біртіндеп 4,5 көл.% жоғарылатады кейін ұстап тұрушы құнарлық 0,5-2,5 көл.% мөлшерде, кесар тілігі кезінде 0,5-1 көл.% мөлшерде қолдану қажет.

Кері көрсеткіштері. Қояншықпен зардап шегетін немесе тырысу белсенділігі жоғары науқастарға болмайды.

Жанама әсерлері. Лоқсу және құсу, сонымен қатар гепатотоксикалық және нефротоксикалық әсері бар.

Шығарылу түрі. 125 және 250 мл тез ұшып кететін флакондағы сұйықтық.

Изофлуран (Isofluranum), форан. Изофлуран энфлуранның изомері болып табылады және наркотикалық белсенділігі бойынша галотанмен изофлуранның арасында болады. Улылығы төмен, гепатотоксикалық және нефротоксикалық қасиеттері жоқ.

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Энфлуран сияқты наркозды булағыштың көмегімен беріледі. Наркозға кіргізуді 0,5 көл. % құнарлығында бастайды, ал кейін оны 1,5–3 көл % жоғарылатады оттегімен және азот тотығымен біріктіріп.

Кері көрсеткіштері. Бас ішілік қысымның жоғарылауы және қатерлі гипертермияға генетикалық бейім.

Жанама әсерлері. Аритмия дамуы мүмкін, артериалды қысымның төмендеуі және тыныстың жиілігі.

Шығарылу түрі. 100 және 250 мл тез ұшып кететін флакондағы сұйықтық.

Севофлуран (Sevofluranum), севоран, тез әсер ететін, бу түзеуші наркозды зат, жеңіл басқарушы және наркоздан тез шығаратын қасиеті бар.

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Ересектер мен балалардағы стационарлық және амбулаторлық жағдайларда хирургиялық оташалауда кіріспе және ұстап тұрушы жалпы анестезияда. Наркозға кіргізуде ересектерде де балаларда да 2 минут барысында құнарлығы 8 көл. % қолданылады. Ұстап тұрушы құнарлығы 0,5-3 көл. % мөлшерде азот тотығымен бірге қосып қолданады.

Кері көрсеткіштері. Жоғары сезімталдық, қатерлі гипертермия (генетикалық төзімділікпен қолданған немесе күдіктенгенде).

Жанама әсерлері. Жүректің және тыныстың қызметін мөлшерге тәуелді тежеуі, лоқсу, құсу, жөтелдің күшеюі, артериялық қысымның төмендеуі немесе жоғарылауы, ұйқышылдық, қалтырау, брадикардия, тахикардия, бас айналу, сілекейдің көп бөлінуі, интубациядан кейінгі апноэ, ларингоспазм, қызба.

Шығарылу түрі. 100 және 250 мл тез ұшатын флакондағы сұйықтық.

Диэтил эфирі (Aether diaethylicus), наркозға арналған эфир. Диэтил эфирі наркоздық кеңдік әсері үлкен және белсенділігі жоғары. Айқын анальгезия туғызады және ұзақ қозу сатысын туғызады, сонымен қатар бір қатар қалаусыз ықпалдары көп.

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Қазіргі кезде эфир өте сирек қолданылады. Барбитураттар мен азот тотығынан кейінгі кіріспе наркоздарда, сол сияқты соны ұстап тұрушы мөлшерде құнарлығы 2 – 4 көл.%.

Кері көрсеткіштері. Тыныс алу жолдарының жедел ауруларында, бас миының ішкі қысымының жоғары болуы, айтарлықтай қан қысымы жоға болып келетін жүрек-тамыр ауруларында және жүрек қызметінің декомпенсация кезінде, бауыр мен бүйректің ауыр ауруларында, жалпы қалжырау, қант диабеті, ацидоз.

Жанама әсерлері. Сілекей мен бронх бездерінің секрециясын күшейту, тыныстың рефлекторлы тежелуі мүмкін және жүректің жиырылу жиілігінің азаюы, құсу.

Шығарылу түрі. 140 және 150 мл металды фолгамен жабылған қара түсті герметикалық флаконда шығады.

Рецепт үлгісі. Rp.: Aetheris diaethylicі 150 ml

D.t.d. N. 3.

S. Ингаляциялық наркозға арналған.

#

Динитрогена оксид (Dinitrogenі oxidum), азот тотығы. Түссіз, иіссіз газ, эфир буымен қосылып жарылыс қоспасын түзейді. Аз құнарлықта мастық және жеңіл ұйқы сезімін туғызады, осыдан оны «көңілдететін газ» деп атайды. Оттегімен қоспасы өзгермеген күйде шығады. Басты кемшілігі наркоздық белсенділігі төмен.

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Жалпы жансыздандыру (кіріспе наркоз және наркозды ұстап тұру); операциядан кейінгі ауыру синдромын шеттету үшін (жарақат шоктарының алдын алу шаралары), босану кезінде, тұрақсыз стенокардия, миокард инфаркты, жедел панкреатит және т.б.; естен тануды қажет ететін медициналық емшараларды орындағанда ауырсынуды басу кезінде. Наркоз кезінде жансыздандыруды құнарлығы оттегімен 50-66% қамтамас етеді, басқа ингаляциялық немесе ингаляциялық емес наркозды заттармен біріктіріліп қолданылады. Естен тандырмастан жансыздандыру. Жедел көмек көрсету кезінде, акушерлік тәжірибеде («талап бойынша жансыздандыру» немесе «өзіндік жансыздандыру») оттегімен қоспасы 50% құрайды.

Кері көрсеткіштері. Жоғары сезімталдық; ауыру синдромын шеттету кезінде — жүйке жүйесінің ауыр аурулары, созылмалы маскүнемдік, маскүнемдік жағдайларда (қозу, елестер болуы мүмкін).

Жанама әсерлері. Наркозға енгізу кезеңінде — қарынша үсті аритмиясы, брадикардия, қан айналым жетіспеушілігі; наркоздан шыққаннан соң — диффузды гипоксия, наркоздан кейінгі делирия: мазасыздану сезімі, естің шатасуы, қозу, елестер, ашуланшақтық, қимылдық мазасыздану; ұзақ қолданғанда — лейкопения, ОЖЖ зақымдалуы, тыныстың тежелуі, жүректің айнуы, құсу, қатерлі гипертермиялық криз, операциядан кейінгі қалтырау.

Шығарылу түрі. 10 мл50 атм қысыммен сұйытылған күйінде. Баллондары сұр түске боялған онда «Медицинада қолдану үшін» деген жазу жазылады.

Ксенон (Xenonum) - ингаляциялық анестезияға арналға дәрі, инертті газ, иіссіз, жанбайды, химиялық реакцияларға түспейді, ағзада биотрансформацияға түспейді және ағзадан өкпе арқылы өзгермеген күйде шығарылады. Оттегімен қиылыстыра (60:40, 70:30, 80:20) бергенде миорелаксациялық, ауыруды басатын және жансыздандыратын әсер етеді (динитроген оксидінен көрі күшті білінеді). Оттегімен 30-40% қоспаны жұтынғанда анальгезия туады. Оттегімен 65-70% қоспаны жұтынғанда есінен айырылу байқалады.

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Терең анестезияны қажет етпейтін және миорелаксацияда (хирургияда, операциялық гинекологияда, стоматологияда, ауырсынумен жүретін емшараларында, босану кезіндегі ауырсынуды басу үшін) бетперделік ингаляциялық жалпы моноанестезия мен біріктірілген эндотрахеальды араласуларда; ауыру синдромдары сонымен қатар жедел тәждік тамырлар жеткіліксіздігі, миокард инфаркты, жедел панкреатит (шеттетуде) және жарақатты шоктарда (алдын алу шараларында). Ингаляциялық түрде, ксенонды-оттегілік қоспалар арқылы; ксенонның ең жоғары құнарлығында - 80%.

Кері көрсеткіштері. Жоғары сезімталдық; гипоксиямен жүретін аурулар; көкірек қуысы мүшелеріне жасалатын хирургиялық емшаралар, кардиохирургия (жоғары диффузиялық қаситке ие болуына орай, ағзадағы жабық кеңістіктерді толтырып, көлемдерін ұлғайтады). Абайлап қолдану керек! Жүйке жүйесі аурулары; созылмалы маскүнемдік (қозу мен елестер белгілері байқалуы әбден мүмкін).

Жанама әсерлері. Дауыс қарлығуы, ауызда "темір татымы" білінуі, гипоксия.

Шығарылу түрі. 1 – 40 л баллондар, сығылған газ.

Циклопропан (Ciclopropanum) түссіз газ. Наркоз тез 3-5 минуттан кейін басталады. Қозу сатысы болмайды. Бұлшық етті босаңсытуы жоғары. Ингаляцияны тоқтатқанда наркоздан бірден шығады.

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Кіріспе, негізгі және жалпы ұстап тұрушы анестезияда.

Кері көрсеткіштері және жанама әсерлері. Кардиотроптық әсері, жүрек ырғағының бұзылуына әкеледі (брадикардия, қарыншалық экстрапитела), миокардтың адреналинге сенсибилизациясы жоғарылайды (анаприлин қажет). АҚ жоғарлауына әкеледі, ацидоз бен гипергликемияның дамуына ықпал етеді.

Шығарылу түрі. 5 атм қысымындағы 1 және 2 л болаттан жасалған баллондарда шығарылады. Баллондар сарғыш-қызыл түске боялған және «Абайлаңыз. Циклопропан. Өрт қаупі бар» деген жазуы болады.