Студопедия — Сацыяльна-эканамічнае развіцце Беларусі ў другой палове XVIII ст.
Студопедия Главная Случайная страница Обратная связь

Разделы: Автомобили Астрономия Биология География Дом и сад Другие языки Другое Информатика История Культура Литература Логика Математика Медицина Металлургия Механика Образование Охрана труда Педагогика Политика Право Психология Религия Риторика Социология Спорт Строительство Технология Туризм Физика Философия Финансы Химия Черчение Экология Экономика Электроника

Сацыяльна-эканамічнае развіцце Беларусі ў другой палове XVIII ст.






У XVIIст. фалькаркава-паншчынная сістэма распаўсюдзілася на захадзе Беларусі, а на усходзе ў XVIIІст. пашырэнне паншчыны з 6-8 дзен да 8-12 дзен мужчынскіх і жаночых з цяглай валокі.

Асноўныя галіны вытворчасці вотчынных прадпрыемстваў:

Лясныя промыслы (дрэваапрпцоўка, вытворчасць попелу і паташу, смалакурні);

Рудні (здабыча і выплаўка жалеза);

Маслабойні;

Паперні (выраб паперы);

Вінакурэнне.

“Права прапінацыі” – манапольнае права на выраб і продаж гарэлкі насельніцтву падуладнаму пэўнаму феадалу.

З’яўляюцца мануфактуры ў 10-30-я гг. XVIIІ ст. на Беларусі буйнейшымі былі Урэцкая (старэйшая –заснавана ў 1635г.) і Налібоцкая шкляныя “фабрыкі”князёў Радзівілаў, жалезаапрацоучы завод графа Храптовіча (у маёнтку Вішнева Ашмянскага павета, заснаваны ў 1780г.), фаянсавы завод князя Агінскага (Целяханы Пінскага павета), Нясвіжская суконная фабрыка, у Свержані фарфоравая мануфактура і Слуцкая фабрыка шаўковых паясоў Радзівілаў (персіярня). У другой палове XVIIІст. мануфактурная вытворчасць стала масавай. У канцы XVIII – пачатку XIX стст. на Беларусі працавала больш за 250 падобных прадпрыемстваў (без вінакурных і піваварных). Комплекс мануфактур (17) быў створаны падскарбіем ВКЛ Антоніем Тызенгаўзам у Гродзенскай і Брэсцкай каралеўскай эканоміях: суконная, шаўковая, палатняная, панчошная, капялюшная, карэтная, шаўковых паясоў і інш. На гродзенскіх прадпрыемствах працавала каля 1,5 тыс. пастаянных рабочых з ліку прыгонных сялян, але былі яшчэ і часовыя.

Да сяр. XVIIІст. большасць гарадоў і мястэчак знаходзіліся ў заняпадзе. У канцы XVIIІст.налічвалася 39 гарадоў і больш 350 мястэчак з насельніцтвам прыкладна 250 тыс. чал. ці 11 % насельніцтва Беларусі.

Буйнейшы штогогадовы кірмаш быў ў Зельве, вялікія кірмашы збіраліся ў Шклове, Бешанковічах, Нясвіжы, любавічах, Астрыне, Свіслачы. Кірмашы адрозніваліся спецыялізацыяй. Існавалі штодзенныя таргі. У канцы XVIIІст. было 15 прыватнаўласніцкіх гаралоў і пераважная большасць мястэчак. Па колькасці насельніцтва самым буйным быў Віцебск (12,5 тыс. чал.), 2-гі – Менск (7 тыс.), Полацк 5, 5 тыс чал. У канцы XVIIІст. яўрэі склалі каля 50% усіх мяшчан. У мястэчках –60-90 %. 1764г. створаны ў гарадах шляхецкія па складу камісіі “добрага парадку” для ўпарадкавання гарадской гаспадаркі, скасавання юрыдык, 1776 г. адмена магдэбургскага права для большасці гарадоў. У ВКЛ 11 гарадоў яго захавалі – Бярэсце. Вільня, Ваўкавыск, гародня, Коўна. Ліда, Менск, Мазыр. Наваградак, Пінск, Трокі. Самакіраванне адноўлена ў 1791г.(закон аб волных гарадах у Рэчы Паспалітай), мяшчанам дазволена набываць зямлю, быць абранымі пасламі на Сойм і служыць у дзяржаўных установах, магчымасць набыцця шляхецтва. У 1775г. прыняты закон, які дазваляў шляхце займацца прадпрымальніцкай дзейнасцю і гандлем без страты сваіх шляхецкіх вольнасцей.

Галоўныя накірункі знешняга гандлю: Прыбалтыка, Польшча (Гданьск), Расія. На гаспадарчую дзейнасць станоўча паўплывалі рэформы 60-70-х гг.:

1764г. – стварэнне дзяржаўнай Скарбовай (казначэйскай) камісіі, якая сканцэнтравала ў сваіх руках кіраванне фінансамі, нагляд за гандлем і шляхамі зносін;

увядзенне адзінага, абавязковага для ўсіх (у тым ліку шляхты і духавенства, якія раней не плацілі) падатку;

адмена прыватных мытных межаў і ўсталяванне генеральнага мытнага тарыфу ў 1764г.

адмена мытні на мяжы Польшчы і ВКЛ у 1775г.

рэформа пошты ў 1764г.

метралагічная рэформа увядзенне ў 1766 г. адзіных мер у ВКЛ вагі, аб'ёму, даўжыні;

1765г. аграрная рэформа Тызенгаўза ў каралеўскіх эканоміях

Росту ўнутраных і знешніх гандлёвых сувязяў спрыяла будаўніцтва новых шляхоў зносін. Праз палескія балоты пракладваюцца пінска-слонімскі і пінска-валынскі тракты. Агінскі канал (1765-1783 гг.) злучыў Неман з Прыпяццю, пачалося будаўніцтва Днепра-Бугскага канала ў 1775г. і Бярэзінскага канала, які злучыў басейны дняпра і Зах. Дзвіны

 

Літаратура

 

Трусаў Н. Агульныя тэндэнцыі ў гарадской матэрыяльнай культуры.//Спадчына.–1994.–№ 6.

Бекцінееў Ш.І.Грашовая сістэма Вялікага княства Літоўскага// Актуальныя пытанні гісторыі Беларусі.– Мн., 1992.

Келер Вольга. Магдэбурскае права. – Спадчына.–1997.–№ 5.

Копысский З.Ю. Социально-экономическое развитие городов Белоруссии в ХУ1 – первой половине ХУ11 в. – Мн., 1973.

Лойка П.А. Прыватнаўласніцкія сяляне Беларусі. Эвалюцыя феадальнай рэнты ў другой палове ХУ1 – ХУ111 ст. – Мн., 1991.

Піруха Г. Грошы Вялікага княства Літоўскага// Спадчына.–2000.–№5-6.

Смолік А., Барыс С. Сацыяльная структура грамадства ВКЛ (ХУ-ХУІ стст.)//БГЧ.–1996.–№3.

Спиридонов М.Ф. Закрепощение крестьянства Беларуси (ХУ – ХУ1 в.). – Мн., 1993.

Ткачоў М.А. Замкі і людзі. – Мн., 1991.

Цітоў А.К. Гарадская геральдыка Беларусі. – Мн., 1989.

Эканамічная гісторыя Беларусі:.курс лекцый. – Мн., 1997.


Тэма 14. Сацыяльна-эканамічнае развіцце Беларусі ў час пераходу да індустрыяльнай цывілізацыі.

 

  1. Асаблівасці сацыяльна-эканамічных адносін у Беларусі пасля далучэння да Расійскай імперыі.
  2. Эвалюцыя аграрных адносін у Расіі. Рэформы ў сельскай гаспадарцы ў 1840-50-х гг.
  3. Адмена прыгоннага права і буржуазныя рэформы 1860-1870-х гг.
  4. Сталыпінская аграрная рэформа.

 

1. Асаблівасці сацыяльна-эканамічных адносін у Беларусі пасля далучэння да Расійскай імперыі.

Асаблівасці развіцця селькай гаспадаркі:

· разлажэнне феадальна-прыгонніцкай сістэмы гаспадарання;

рост попыту на с\г прадукцыю выклікаў пашырэнне фальваркаў і панаванне паншчыны–97% памешчыцкіх сялян;

· сяляне падзяляліся на памешчыцкіх і дзяржаўных (казённых), павіннасці залежалі ад велічыні і якасці зямельных надзелаў у адпаведнасці з інвентарамі.

· панаванне буйнога землеўладання ( вольных сялян – 4.5 % );

· аснова с\г – вытворчасць збожжа і пашырэнне пасеваў тэхнічных культур– лёну. Каноплі, цукровых буракоў, бульбы;

· розныя сістэмы землекарыстання: у заходніх – Віленская, Гродзенская. Мінская губ. – падворная, ва ўсходніх – Магілеўская, Віцебская– абшчынная;

пачатак спецыялізацы;

· набліжанасць прадпрыемтваў па перапрацоўцы с\г прадукцыі да крыніц сыравіны;

· пачалі выкарыстоўвацца сельскагаспадарчыя машыны. Прапагандай перадавых метадаў земляробства і жывёлагадоўлі займалася Беларускае вольнае эканамічнае таварыства, што існавала з 1826 па 1841 гг. у Віцебску. У 1848г. у маёнтку Горы-Горкі Магілёўскай губерні быў адкрыты першы ў Расійскай імперыі земляробчы інстытут.

· Паглыблялася маёмаснае расслаенне: выдзяляліся заможныя сяляне, якія арандавалі млыны, вялі гандаль і інш.

· расла запазычанасць памешчыцкіх маёнткаў прыватным асобам і казне. К 1859 г. па пяці беларускіх губернях каля 60% прыгонных сялян былі закладзены іх уладальнікамі

На беларускіх землях у першай палове XIX ст. узнікалі капіталістычныя адносіны.

Прамысловы пераварот – пераход ад мануфактурнай да фабрычна-завадской вытворчасці, ад ручной працы да машыннай, звязаны з фарміраваннем прамысловай буржуазіі і вольнаёмнага рабочага класа. Ен распачаўся ў другой пало­ве XVIII ст. у Англіі, распаўсюджваецца ў пачатку XIX ст. ў інш. краінах Еўропы. У Беларусі адбываецца ў 30-я гг. XIX ст.

Тыпы прадпрыемстваў на Беларусі:

1. Рамесныя майстэрні (не больш 5 чал.) і дробнакапіталістычныя прадпрыемствы (колькасць рабочых 6 –15 чалавек – у гарадах– купецка-мяшчанская вытворчасць) рамесныя цэхі ліквідаваны ў 1852г.;

2. мануфактура (рабочых звыш 16), вотчынныя мануфактуры займалі пануючае месца.

3. фабрыкі

Першыя фабрыкі былі пабудаваны ў 20-я гг. XIX ст. у мястэчках Хомск і Косава Гродзенскай губерні ( выраб сукна)– належалі графу В. Пуслоўскаму. Працавала на іх 400 чал. Пераважалі прадпрыемствы па перапрацоўцы сельскагаспадарчай сыравіны: вінакурныя, суконныя, палатняныя, цукровыя, мукамольныя, большасць іх належала памешчыкам. Вольнанаёмныя рабочыя складалі больш 1\3 часткі ад усіх рабочых.

1-ы цукровы завод пачаў працаваць у 1830г. у маентку Молатава А. Скірмунта – першы ў Рас. імперыі беларускі вынаходнік ( вынайшаў машыну, якая выпарвала цукровы сіроп за 4-5 хвілін замест 4-5 гадзін).

Шашэйныя дарогі:

Масква-Брэст– Варшава; Пецярбург–Кіеў.

Каналы, што злучылі рэкі басейна Чорнага і Балтыйскага мораў: Агінскі (Днепр–Неман), Бярэзінскі (Днепр- Зах. Дзвіна), Днепра-Бугскі (Днепр – Вісла), Аўгустоўскі (Неман–Вісла).

1-ы параход, 12 конскіх сіл, пабудаваны механікам гомельскага маентка графа М. Румянцева А. Смітам, быў выпрабаваны на Сажы ў 1824г.

Буйнейшыя кірмашы: Зэльвенскі і Свіслацкі (Гродзенск. Губ.), Асвейскі і Бешанковіцкі (Віцебск. губ.), Любавіцкі (Магілеўск.). Усяго 270 кірмашоў.

Назіраецца ўрбанізацыя – рост гарадоў і гарадскога насельніцтва. Вага гараджан – 10% ад жыхароў Беларусі– шматканфесійнае і шматэтнічнае, яўрэяў большасць.

2.Эвалюцыя аграрных адносін у Расіі. Рэформы ў сельскай гаспадарцы ў 1840-50-х гг.

У 1840-1857 гг. праводзілася рэформа сярод дзяржаўных сялян, якія складалі каля пятай часткі ўсяго сялянства Беларусі. Амаль усе казённыя маёнткі здаваліся у арэнду прыватным асобам і таму эканамічнае і прававое становішча сялян у іх да канца 30-х гадоў XIX ст. практычна не адрознівалася ад становішча памешчыцкіх прыгонных. Да рэформы кіраўніцтва дзяржаўнай вескай ажыццяўляў Дэпартамент дзяржаўных маемасцей, які з 1 студзеня 1836г. пераўтвораны ў Міністэрства дзяржаўных маемасцей. Ініцыятарам і правадніком рэформ стаў міністр дзяржаўных маёмасцяў Расійскай імперыі граф П.Дз. Кісялёў - прыхільнік абмежавання і лібералізацыі феадальна-прыгонніцкіх адносін. Мэта: зняць сацыяльнай напружанасці ў дзяржаўнай вёсцы заходніх губерняў, павышэнне яе даходнасці.

Рэформа пачалася з перабудовы апарату кіравання дзяржаўнай вёскай была пакладзена «Ўстанаўленне аб кіраванні дзяржаўнымі маёмасцямі ў губернях» (І838 г.). 28 снежня 1839 г. для заходніх губерняў было выдадзена спецыяльнае «Палажэнне аб люстрацыі дзяржаўных маёмасцей заходніх губерняў і Беластоцкай вобласці».

У адрозненні ад вялікарасійскіх губерняў, рэформа П.Д. Кісялёва на Беларусі складалася з трох частак: рэформы сістэмы кіравання; палітыкі «апякунства» ў адносінах да сялян (дапамогі сялянам, пачатковай адукацыі і медыцынскай дапамогі); люстрацыі дзяржаўных маёмасцей.

У ходзерэформы прадугледжвалася:

· У Расіі новая 4-х ярусная сістэма мясцовага кіравання, у Беларусі –3: губернскія палаты, акруговыя ўпраўленні дзяржаўных маёмасцяў і сельскія грамады з выбарным кіраваннем, якім давяралася самастойнае вырашэнне гаспадарчых, адміністрацыйных і судовых спраў

· люстрацыя - апісанне дзяржаўных уладанняў: дакладны ўлік дзяржаўных маёмасцяў і вызначэнне павіннасцей дзяржаўных сялян у залежнасці ад гаспадарчага становішча;

· Перавод малазямельных і беззямельных у разрад цяглых – надзяленне іх надзелам зямлі;

· Перавод дзяржаўных сялян з паншчыны на чынш ( ўказы 1844 і 1845 гг. );

· Спыненне здачы ў арэнду дзяржаўных маенткаў;

· Прызнавалася "грамадзянская свабода"; дзяржаўных сялян – перамены ў прававым статусе дзяржаўных сялян – прызнаваліся правы атрымання спадчыны, уласнасці, занятку гандлем і промысламі.

Вынікі:

· Паляпшэнне становішча дзяржаўных сялян– змяншэнне павіннасцей сялян і павялічэнне іх зямельных надзелаў.

· паскарэнне маёмаснай дыферэнцыяцыі, вызваленне працоўных рук для капіталістычнай вытворчасці, рост гарадоў – садзейнічала развіццю капіталізма ў Расіі. Рэформа Кісялёва насіла буржуазны характар.

Інвентарная рэформа ў памешчыцкай вёсцы пачала ажыццяўляцца на падставе закона ад 15 красавіка 1844 г. аб стварэнні Камітэта заходніх губерняў для выпрацоўкі «Правілаў для кіравання маёнткамі па зацверджаных для гэтага інвентарах». Увядзенне ў дзеянне інвентароў пачалося ў Беларусі з 1845 г.

Яе сутнасць:

· складанне інвентароў памешчыцкіх маёнткаў з дакладнай фіксацыяй сялянскіх надзелаў і колькасцю паншчынных дзён – ўведзены ва ўсіх памешчыцкіх маёнтках заходняй і цэнтральнай Беларусі і ў частцы маёнткаў усходняй Беларусі. Гэтым займаліся губернскія інвентарныя камітэты

· рэгуляванне памераў надзелаў і павіннасцяў памешчыцкіх сялян. Для цяглавай сялянскай гаспадаркі, у залежнасці ад колькасці і якасці зямлі, у маёнтках устанаўліваліся надзелы памерам ад 4 да 9 дзесяцін (паншчына 3 дні з канём –мужчынская паншчына; 1 дзень без каня – жаночая паншчына). Падводная павіннасць павінна была выконвацца за кошт паншчынных дзён.

· Памешчыкам забаранялася самавольна ўстанаўліваць згонныя дні, а таксама абкладаць сялян «данінай» – натуральнымі паборамі.

Памешчыкі перашкаджалі перагляду і складанню інвентароў – былі ўведзены ў дзеянне толькі ў 1/10 частцы памешчыцкіх маёнткаў Беларусі.

Афіцыйна складванне абавязковых інвентароў было завершана ў 1849г., аднак фактычна цягнуліся да 1857 г

Рэформы 30-50-х гг. захавалі дваранскую накіраванасць – улада памешчыкаў была часткова абмежавана, аднак сацыяльна-прававое становішча памешчыцкіх сялян змянілася мала.

 

3. Адмена прыгоннага права і буржуазныя рэформы 1860-1870-х гг.

Прычыны:

· разлажэнне феадальна-прыгонніцкай сістэмы

· адсталасць феадальнай Расіі ад перадавых еўрапейскіх краін

· размах нарастаючага сялянскага руху

· абвастрэнне крызісу феадальна-прыгонніцкіх адносін пасля Крымскай вайны 1853-1856 гг.

Падрыхтоўку рэформы пачалі з беларуска-літоўскіх губерняў, улічвалі як большую гатоўнасць да гэтага мясцовых памешчыкаў – больш уцягнуты ў таварна-грошавыя адносіны. Імператар аляксандр ІІ у 1857г. падпісаў рэскрыпт (прадпісанне) на імя віленскага генерал-губернатара У.і. Назімава аб стварэнні ў Віленскай, Гродзенскай і Ковенскай губернях дваранскіх камітэтаў па падрыхтоўцы мясцовых праектаў адмены прыгоннага права. Яны пагадзіліся на вызваленне сялян з захаваннем усёй зямлі за памешчыкамі (без надзелу іх зямлей).

19 лютага 1861 г. Аляксандр II падпісаў Маніфест і агульнае і мясцовыя 2 "Палажэнні" – “Мясцовае палажэнне аб пазямельным уладкаванні сялян вялікарускіх, новарасійскіх і беларускіх губерняў”, “ Мясцовае палажэнне” для Віленскай, Гродзенскай, Ковенскай, Мінскай і Часткі Віцебскай губерняў, дадатковыя “Правілы”.

Умовы адмены прыгоннага права:

1. Для правядзення рэформы ствараліся павятовыя міравыя з’езды і губернскія па сялянскіх справах установы

2. Сяляне атрымалі асабістую свабоду, грамадзянскія правы: распараджацца маемасцю, паступаць на службу і навучальныя ўстановы, звяртацца ў дзяржаўныя ўстановы і суд, засноўваць прамысловыя і гандлевыя прадпрыемствы свабоднага ўступлення ў шлюб, заключэння дагавораў, выбару роду заняткаў, пераходзіць у іншыя саслоўі (мяшчан, купцоў);

3. памешчыкі страцілі паліцэйскую і судовую ўладу над сялянамі;

4. змянялася сістэма кіравання вескай – уводзіліся выбарныя органы сялянскага самакіравання, якія павінны кантраляваць збор падаткаў, рэгуляваць пазямельныя адносіны і сачыць за грамадскім парадкам – захоўвалася кругавая парука. Сяляне, якія жылі на зямлі аднаго памешчыка ўтваралі сельскую грамаду (абшчыну),яны выбіралі старасту. Некалькі сельскіх абшчын стваралі воласць. Сельскія старасты і ўпаўнаважаныя ад 10 двароў выбіралі валасное праўленне, валаснога старшыню і суддзю.

5. Сялянскія зямельныя надзелы прызнаваліся ўласнасцю памешчыкаў. Ва ўсходнебеларускім рэгіёне (Віцебская і Магілеўская губ.), дзе было абшчыннае землекарыстанне ўстанаўліваліся фіксаваныя памеры сялянскіх надзелаў (вышэйшы ад 4 да 5,5 дзесяцін і ніжэйшы ад 1 да 2 дзесяцін). Калі ў сялян быў надзел звыш устаноўленай нормы, памешчык меў права адрэзаць лішак. Адрэзкі дазвалялася рабіць калі ў памешчыка заставалася менш 1\3 усей зямлі, сялянскі надзел не мог быць скарочаны больш чым на 1\6 частку.

6. У Віленскай, Гродзенскай і Мінскай губернях існавала падворнае землекарыстанне і тут пакідаўся дарэформенны надзел.

7. атрымаць зямлю ва ўласнасць можна за выкуп, вызначаны аброкам, капіталізаваным з 6% гадавых – выкупная аперацыя. Дзяржава закладвала за сялян 4/5 вы­купной сумы. Вяртаць штогадовыя выкупныя плацяжы сяляне павінны на працягу 49 гадоў з працэнтамі. Правілы вукупной аперацыі для ўсей Расійскай імперыі былі аднолькавымі.

8. Да заключэння выкупнога пагаднення сяляне станавіліся часоваабавязаным, з а карыстанне надзеламі выконвалі на карысць памешчыка павіннасці - паншчыну ці аброк - ва ўстаноўленых дзяржавай памерах на працягу 9 і больш гадоў.

9. Гэтыя часоваабавязаныя адносіны афармляліся ўстаўнымі граматамі, якія складалі міравыя пасрэднікі. На складванне ўстаўных грамат адводзілася 2 гады.

10. Адразу выкупіць ва ўласнасць можна было толькі сядзібу, палявы надзел выкупляўся са згоды памешчыка.

11. Памешчыкі мелі права пакінуць сабе лепшыя ворыўныя землі, што прыводзіла да церазпалосіцы, і так званыя сервітутныя: сенажаці, выганы, вадапоі, лясы, азёры, без якіх сялянская гаспадарка звычайна не магла абысціся.

12. Выкупныя плацяжы перавышалі рынкавы кошт зямлі ў 3-4 разы, то памешчыкі фактычна атрымоўвалі кампенсацыю за страту ўласнасці над асобай селяніна, а не толькі за землю.

У беларускіх губернях рэформа была афіцыйна аб'яўлена ў сакавіку - маі. Хваля пратэстаў ахапіла імперыю і найбольш буйнымі цэнтрамі выступленняў сталі Паволжа, Літва і Заходняя Беларусь. Распаўсюджваліся чуткі аб падмене царскага маніфеста.

Вынікі:

1. Стварыла ўмовы для паскарэння развіцця капіталістычных адносін (рынак наёмнай рабочай сілы. Сацыяльная дыферэнцыяцыя ў весцы, сялянам дасталася трэцяя частка зямлі, большасць сялянскіх двароў атрымалі надзелы такіх памераў, што не забяспечвалі ўтрыманне сярэдняй сям'і;

2. Абвяшчэнне асабістай свабоды сялян і грамадзянскіх правоў;

3. Захаванне перажыткаў феадальна-прыгонніцкай сістэмы – звыш паловы ўсіх зямель Беларусі змаглі захаваць за сабой дваране-памешчыкі, рэштку ўтрымлівалі каз­на, царква і іншыя ўстановы, захаванне сялянскай абшчыны.

Змены ва ўмовах вызвалення сялян у час п аўстання 1863-1864 гг. на Беларусі:

1. спыняліся часоваабавязаныя адносіны з 1мая 1863г. у Гродзенскай. Віленскай, Мінскай губ., з 1студзеня 1864г. – у Віцебскай і Магілеўскай губ.

2. сяляне пераводзіліся на абавязковы выкуп зямельных надзелаў,

3. памер выкупных плацяжоў зніжаўся на 20%.

4. тым, хто быў абеззямелены памешчыкамі ў перадрэформенны перыяд, поўнасцю ці часткова вярталіся надзелы (Абеззямеленым у 1846-1856 гг. выдаваўся 3-дзесяцінны сямейны надзел, у поўным аб’ме вярталася зямля, адабраная з 1857г.

5. захаванне права на карыстанне сервітутнымі ўгоддзямі.

6. створаны павятовыя камісіі для праверкі і выпраўлення ўстаўных грамат;

7. дзяржаўныя сяляне па закону 1867г. пераводзіліся з аброку на выкуп і станавіліся ўладальнікамі сваіх надзелаў. У 1857-1862гг. на свабодных і адабраных у дзярж. сялян землях ствараліся фермы, якія здаваліся ў арэнду. Памер аброку павысіўся на 1\4 – незадавальненне і ўдзел у паўстанні. Таму ў 1867г. аброк дзярж. сялян падняўся на 10% і ператварыўся ў абавязковыя выкупныя плацяжы, а сяляне ва ўласнікаў. Дзярж. сяляне мелі зямлі на 17-37% больш, чым памешчыцкія.

На працягу 60-70-х гг. у Расіі праводзіліся земская, судовая, цэнзурная, школьная, гарадская і ваенная рэформы. На Беларусі да 1911г. не уводзілася земскае самакіраванне паводле земскай рэформы, таму што не давяраў мясцовым памешчыкам. 3 гэтай жа прычыны адклалася да 1872 г. судовая рэформа, паводле якой уводзіўся міравы суд. У адрозненне ад цэнтральных губерняў, дзе суддзяў выбіралі земскія сходы, у Беларусі яны прызначаліся міністрам юстыцыі. На 5 гадоў пазней, у 1875 г., была праведзена гарадская рэформа, згодна з якой у гарадах ствараліся гарадскія думы - органы самакіравання; выбары ў іх ажыццяўляліся на аснове маёмаснага цэнзу. Паводле ваеннай рэформы рэкруцкая сістэма камплектавання арміі замянялася ўсеагульнай воінскай павіннасцю тэрмінам 6 гадоў, на флоце –7. Школьная рэформа ўводзіла прынцыпы ўсесаслоўнасці адукацыі, цэнзурная - некалькі пашырала магчымасці друку, праўда, не беларускага.

 

4. Сталыпінская аграрная рэформа.

У рэвалюцыі 1905-1907 гг. своеасаблівую вастрыню набыў сялянскі рух і аграрнае пытанне. Таму ўрад прапанаваў свой шлях яго вырашэння - праз аграрную рэформу. Яе ажыццяўленне было звязана з імем прэм'ер-міністра Расійскай імперыі П. Сталыпіна.

Мэты рэформы:

1. разбіць адзіны агульнасялянскі фронт супраць памешчыкаў і раскалоць вёску; стварыць клас буржуазіі з ліку заможнага сялянства;

2. паскорыць капіталістычнае развіцце Расіі.

Мерапрыемствы рэформы: стварэнне хутароў і водрубаў, што ліквідавала цераспалосіцу;перасяленне малазямельных і беззямельных сялян у Сібір, што павінна зняць вастрыню сацыяльных сурярэчнацей на весцы.

Згодна са сталыпінскай аграрнай рэформай кожны селянін мог аб'явіць прыватнай уласнасцю надзел зямлі, які знаходзіўся ў яго карыстанні; кожны селянін мог свабодна выйсці з абшчыны, свабодна выбраць месца жыхарства і род заняткаў; любы селянін, які замацаваў зямлю ў прыватную ўласнасць, мог патрабаваць аб'яднання ўсіх яго раскіданых палосак у адзіны водруб. Калі на водруб пераносілася сядзіба, то ўзнікаў хутар. У сувязі з малазямеллем сялянам дазвалялася перасяляцца за Урал і атрымліваць невялікія грошы і пазыкі на ўладкаванне.

Рэформа ажыццяўлялася ў два этапы. Першы пачаўся з Указа ад 9 лістапада 1906 г. Згодна з ім кожны селянін мог выйсці з абшчыны і замацаваць свой надзел у прыватную ўласнасць.. Дазвалялася ствараць хутары, што садзейнічала ліквідацыі цераспалосіцы.

Другі этап пачынаецца з Указа ад 29 мая 1911 г. Землеўпарадкавальныя камісіі атрымалі права прымусова - у мэтах ліквідацыі цераспалосіцы - выдзяляць сялянам зям­лю ў адным участку і такім чынам штурхаць іх да перасялення на хутары. Да 1915 г. у Магілёўскай губерні выйшлі з абшчыны 56,8% гаспадароў, а ў Віцебскай губерні - 28,9%.

3 мэтай інтэнсіфікацыі сельскай гаспадаркі, павышэння культуры земляробства і жывёлагадоўлі землеўпарадкавальнымі камісіямі і земствамі прымаліся меры па ўзмацненню агранамічнай, заатэхнічнай, ветэрынарнай службаў, арганізацыі пунктаў продажу і пракату сельскагаспадарчых машын і нрылад, супрацьпажарнай бяспекі.

Вынікі рэформы.

1. Паскорыўся працэс расслаення сялянства і росту буржуазнай зямельнай уласнасці. Частка памешчыцкіх зямель пераходзіла ў рукі заможных сялян. У той жа час частка сялян-беднякоў прадалі сваю зямлю і накіраваліся ў горад.

2. Істотна ўзрасла тэхнічная ўзброенасць памешчыцкіх і пэўнай часткі заможных сялянскіх гаспадарак. Назіраўся рост сельскагаспадарчай вытворчасці, пасяўныя плошчы пашыраліся за кошт пасеваў тэхнічных і карма-вых культур.

3. Перасяленне сялян у Сібір не вырашыла аграрнае пытанне ў краіне.

Сталыпінская аграрная рэформа не атрымала свайго лагічнага завяршэння з-за забойства прэм'ер-міністра і пачатку Першай сусветнай вайны

 

Літаратура

 

1. Бригадин П.И., Кохановский А.Г. Социальная структура белоруского общества на рубеже Х1Х – ХХ вв. // Веснік БДУ. - Сер.3.- 1996. - № 3.

2. Эканамічная гісторыя Беларусі:.курс лекцый. – Мн., 1997.

3. Сосна У.А. Саслоўная структура феадальна-залежнага сялянства Беларусі ў першай трэці Х1Х ст. // Веснік БДУ. - Сер.3.- 1994. - № 1.

4. Бейкін Х. Аграрная рэформа 1861 г. у Беларусі і яе асаблівасці.//БГЧ.- 2001.–№1.

5. Панюціч В.П. Рэформы дзяржаўных сялян Беларусі (канец 50-х–70-я гг. ХІХ ст.)//БГЧ.–1996.–№3.

  1. Рэберт Н. Адмена прыгоннага права ў Беларусі.// БГЧ.–2002.–№5.
  2. Вышінскі У. Індустрыялізацыя БССР //Актуальныя пытанні гісторыі БССР.- Мн., 1991.
  3. Лук’яненка Н., Вікторчык М. Калектывізацыя ў Беларускай ССР//БГЧ.–2005. –№2.







Дата добавления: 2015-09-18; просмотров: 1039. Нарушение авторских прав; Мы поможем в написании вашей работы!



Композиция из абстрактных геометрических фигур Данная композиция состоит из линий, штриховки, абстрактных геометрических форм...

Важнейшие способы обработки и анализа рядов динамики Не во всех случаях эмпирические данные рядов динамики позволяют определить тенденцию изменения явления во времени...

ТЕОРЕТИЧЕСКАЯ МЕХАНИКА Статика является частью теоретической механики, изучающей условия, при ко­торых тело находится под действием заданной системы сил...

Теория усилителей. Схема Основная масса современных аналоговых и аналого-цифровых электронных устройств выполняется на специализированных микросхемах...

Этапы творческого процесса в изобразительной деятельности По мнению многих авторов, возникновение творческого начала в детской художественной практике носит такой же поэтапный характер, как и процесс творчества у мастеров искусства...

Тема 5. Анализ количественного и качественного состава персонала Персонал является одним из важнейших факторов в организации. Его состояние и эффективное использование прямо влияет на конечные результаты хозяйственной деятельности организации.

Билет №7 (1 вопрос) Язык как средство общения и форма существования национальной культуры. Русский литературный язык как нормированная и обработанная форма общенародного языка Важнейшая функция языка - коммуникативная функция, т.е. функция общения Язык представлен в двух своих разновидностях...

Выработка навыка зеркального письма (динамический стереотип) Цель работы: Проследить особенности образования любого навыка (динамического стереотипа) на примере выработки навыка зеркального письма...

Словарная работа в детском саду Словарная работа в детском саду — это планомерное расширение активного словаря детей за счет незнакомых или трудных слов, которое идет одновременно с ознакомлением с окружающей действительностью, воспитанием правильного отношения к окружающему...

Правила наложения мягкой бинтовой повязки 1. Во время наложения повязки больному (раненому) следует придать удобное положение: он должен удобно сидеть или лежать...

Studopedia.info - Студопедия - 2014-2024 год . (0.014 сек.) русская версия | украинская версия