Сімдіктердің минерелды қоректенуі

Топырақ - өсімдіктердің су және қоректік элементтер алатын жердің үстіңгі құнарлы қабаты.

Өсімдіктер топырақтан:

1) макроэлементтер (калий, фосфор, азот және т.б);

2) микроэлементтер (бор, кальций, магний, күкірт, кобальт және т.б.) алады.

Тынайтқыштар минералды және органикалық болып екі топқа бөлінеді:

Минералды тынайтқыштар былай сипатталады:

1. құрамында бір элементтің басымырақ болуы: калийлі (калий хлориді), фосфорлы (суперфосфат), азотты (селитра, несепнәр, аммоний сульфаты);

2. элементтердің толықтылығына байланысты: толық – құрамында азот, фосфор және калийдің болуы, толымсыз – құрамында осы элементтердің біреуінің болмауы.

Органикалық тынайтқыштар органикалық заттардан шыққан қарашірік, құс саңғырығы, көң, шымтезектен тұрады.

Түйіршікті тынайтқыштар шар тәрізді түйіршікті түрде дайындалған.

Үстеме қоректендіру - өсімдіктер өсіп келе жатқан кезде тыңайтқыш себу. Топыраққа күлді және қүрғақ минералды тынайтқыш себуді құрғақ үстеме қоректендіру деп, ал топырақта суда ерітілген немесе су қосылған тынайтқыштар қосуды сұйық үстеме қоректендіру деп атаайды.

Өсімдіктерді топырақсыз өсіру. Гидропоника - өсімдіктерді организмнің қоректенуі үшін қажетті барлық элементтері бар сулы қоректік қоспада өсіру.

Минереалды қоректену - өсімдіктің тамыр арқылы керекті элементтерді топырақтан сіңіру. Қоректік заттар өсімдіктің жер үсті мүшелеріне минералды тұздардың ерітіндісі ретінде жеткізіледі. Топырақтан қоректенуде азоттың; алатын орны ерекше. Егер өсімдікте азот жетіспесе, өте баяу өсіп, жапырақтары бозара бастайды. Ағаштардың жанама бұтақтарды дамымай қалады. Бидайдың түптенуі баяулап, төменгі жапырақтары сарғайып, қызарады да, ақырында қурап түседі. Фосфор жасуша қабықшасын түзеді. Өсімдікте фосфор жетіспесе жемістің түзілуі баяулап, салмағы кемиді. Калий жеткіліксіз болса өсімдік өте аласа болып өседі. Жапырақтары мен сабақтары нашар дамып, тірек ұлпасы жетілмейді. Өсімдіктің сабақтары әлсіз болып, жатып қалады. Калий тамыр мен түйнек жақсы дамып, қоректік заттардың қорға жиналуы үшін керек.

ІV. Бекіту.

Өсімдік аты	Тыңайт-қыш	Қай мүшесіне қажет	Шашу мерзімі	Қандай күйде
Қырыққабат	азот	жапырағы мен сабағына	жаздың алғашқы айы	сұйық ерітінді
Қызанақ;	фосфор, калий	жемісіне	жаздың екінші жартысы	құрғақ және ерітінді
Картоп	фосфор, калий	түйнегіне	жаздың екінші жартысы	ерітінді және құрғақ;
Күздік дақылдар	калий	барлық мүшесін суыққа төзімді етуге	күзде, тұқым себер алдында	құрғақ;

Үй тапсырмасы. §9 оқып келу.

Оқушыларды бағалау:

 

 

 

Сабақ;:9

Тақырыбы:§10. Тамырдың түрөзгерістері

Сабақтың міндеттері:

Білімділігі – тамырдың түрөзгерісі, оның түрлері жайлы қысқаша мағлұмат беру.

Тәрбиелілігі – түрлі тәрбиелік шаралардың әсерімен оқушы тұлғасында жағымды өзгерістерге жету.

Дамытушылығы – пәнге, тақырыпқа байлансты қызығушылықтарын дамыту.

Құрал-жабдықтар: электронды көрсетілімдер, оқулықтағы суреттер

Сабақтың типі: аралас сабақ

Сабақ әдісі:жаңа білім беру

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі

Карточка

Дұрыс жауап тұсына белгі қой

Өсімдіктің қоректену ерекшеліктері:

І. Өсімдікке азоттың жетіспегенін қалай білуге болады?

А) жапырақтары дамымайды;

В) түйнектері майда болады;

С) жемістері көпке дейін піспейді;

Д) жапырақтары бозарып кетеді;

Г) сабақтары әлсіз болып жатып қалады.

ІІ. Бөлмеде өсетін өсімдіктердің өсу нүктесі қурап қалса минералды тұздардың қай түрін көбірек пайдалану керек?

А) борды

В) азотты

С) калийді

Д) фосфорды

Е) кальцийді

ІІІ. Өсімдік тырбиып бойы аласа, сабағы әлсіз болып өссе топырақта қай элемент жетіспейді?

А) азот

В) калий

С) фосфор

Д) мыс

Е) кальций

Тізімдегі органикалық және минералды тынайтқыштарды бөліп кестеге толтыр.

Органикалық тынайтқыштар	Минералды тынайтқыштар

 

1.Азот селитрасы; 2.Құс саңғырығы; 3.Суперфосфат; 4.Күл; 5.Торф; 6.Қи; 7.Сүйек ұны; 8.Қарашірік; 9.Нитрагин; 10.Көмір.

Карточка

Төмендегі сипаттамалар тыңайтқыштардың қай түріне тән екенін тұсына рет санын қою арқылы анықта.

І.	Азотты
ІІ.	Фосфорлы
ІІІ	Калийлі

 

1. Жемістердің пісу мерзімін қысқартады; 2. Суыққа төзімділігін арттырады;

3. Сабақ пен жапырағының өсуін күшейтеді; 4. Тамыр мен түйнектің өсуіне әсер етеді

 

Дұрыс жауаптың тұсына белгі қою арқылы сұрақтарға жауап бер

І. Топырақтан қоректену кезінде қатысатын ұлпаларға қайсысы жатады?

1.Өткізгіш; 2.Түзуші; 3.Жабын; 4.Негізгі-фотосинтездеуші; 5.Тірек; 6.Негізгі-қоректік; 7.Бөліп шығарушы.

ІІ. Әсіресе қыста және көктемде бөлме өсімдіктерінің жапырақтарының сарғаюы қандай элементтің жетіспеуінен деп ойлайсыздар?

1.фосфордың; 2.калийдің; 3.темірдің; 4.кальцийдің; 5.азоттың.