Тапсырмалар. А) Төмендегі сөздер мен сөз тіркестердің мағынасын түсіндіру немесе синонимдік қатарын көрсету.
А) Төмендегі сөздер мен сөз тіркестердің мағынасын түсіндіру немесе синонимдік қатарын көрсету. Сырқат, этика, дионтология, дәрігерлік құпия, сырқаттың интелекті, еркін ұстау, аурудың психикасы, дәрігердің міндеті, дәрігердің парызы, сырқаттың көңіл-күйі. Ә) Тапсырмалар: 1-тапсырма. Берілген үстеулерді пайдаланып, сөйлем құраңыз. Амалсыздан, құр, босқа, әбден, бекерге, тым, аса, өте, өңкей, өңшең, мүлдем, лажсыздан. 2-тапсырма. Күшейткіш үстеулерін қолданып, сөйлем құраңыз. Кілең, әбден, бекер, тым, аса, өңкей, мүлдем, орасан, нақ, нағыз, ең.
3-тапсырма. Көп нүктенің орнына қажетті себеп-салдар, күшейткіш үстеулерін қойыңыз. 1. Сіз бұл жерге... келіпсіз. 2. Анар... көнді. 3. Жол... ұзақ екен. 4. Ол мен үшін... қымбат. 5. Басқа дәрігерлерге барғанда ол... қымбат. (бекер, тым, аса, амалсыздан, өте).
Б) Мәтінді оқу. Түсінгенін айту. Дәрігерлік этика Дәрігердің сыркат адаммаен тіл табысып сөйлесе алуы өте маңызды болып саналады. Дәрігер мен сырқаттың қарым-катынасы, дәрігердің парызы мен міндеттері дәрігерлік деонтология деп аталады. Ауру адампсихикасы өте сезімтал келеді, ол дәрігердің сөзіен не ісінен сезіктену мүмін, Сондықтан науқасастың көзінше түсініксіз терминдер мен сөздерді қолданбауға тырысу керек, Сырқат адамның психологиясын, интелектін, сол кезде көңіл куйін-д ұрыс ескере білу керек. Дәрігердің сырқатпен арадағы жақсы психлолгиялық қатынасы аурудың тез сауығына әсер етеді. Адамды толық есімімен атаған дұрыс. Сырқкаттың шағымдарын сұрастырғанда телефон қоңырауына, бөтен әңгімелерге көңіл ьермеу керек. Сонда гана ауру өзін еркін ұстап, дерті туралы сыр ашады. Рецепт берген кезде дәрігерлер дәрігерді қабылдайтын уақыты, қанша емделетінін, қабылдау әдістерін түсіндіріп, ақыл –кеңес айту керек. Дәрігердің білімдігіне, емнің комектесетіндігіне сену, дертке қарсы жасалған үлкен қадам болыпесептеледі. Дәрігерлік деонтологияға дәрігірлік құпияны сақтау қажеттігі жатады. Науқас адам және оның дерті туралы мәліметтер ешкімге жарияланбауы тиіс. Сондай-ақ, дәрігердің сыртқы пішіні, киім киісі, жүріс-тұрысы, сойлеу мәдениеті де талапқа сай болуға тиісті. В) Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беру. 1. Дәрігер үшін өте маңызды нәрсе не?. 2.Дәрігерлік деонтология деген не? 3.Ауру адам қандай болады? 4.Дәрігер нені ескеруі қажет? 5.Дертке қарсы үлкен қадам не? 10. Бақылау. 1. Дәрігермен сырқаттың қарым-қатынасықандай болу керек? 2.Рецепті қалай берген дұрыс? 3.Дәрігерлік деонтологияға не жатады? 4.Дәрігер нені ескеру қажет? 5.Науқас адамның дерті туралы мәліметтерді қалай сақтау керек?
Жағдаяттық тапсырма. Сіз университетті енді бітірген жас мамансыз, сіздің алдығызда мінезі қиындау науқас отыр, сізге онымен тілдесу қиын. Не істеу керек?
Тест тапсырмалары: 1. Себеп-салдар үстеулерін көрсетіңіз. а) дереу ә) бекерге б) балаша в) басқа г) амалсыздан 2. Себеп-салдар үстеулерінің сұрақтарын көрсетіңіз. а) неге? ә) қалай? б) себептен в) қалайша? г) қайтып? 3. Күшейткіш үстеулердің сұрақтарын көрсетіңіз. а) әбден ә) шапшаң б) мүлдем в) нағыз г) тіпті 4. Күшейткіш үстеулердің сұрақтарын көрсетіңіз. а) кімше? ә) қалай? б) қандай? в) қалайша? г) қайтіп? 5. Көп нүктенің орнына қажетті сөздерді көрсетіңіз. «Адамды... есімімен атаған дұрыс». а) қысқа ә) толық б) өте в) ұзақ г) қымбат 6. «Тіл табысу» деген сөздің аудармасын табыңыз. а) найти общий язык ә) найти родного человека б) найти друга в) найти хорошого врача г) найти общий интерес 7. Күшейткіш үстеуді табыңыз. а) Біз ең биікке ұштық. ә) Асқарға ол туралы бекер айттың. б) Мен амалсыздан көндім. в) Сіз дәріханағ кіммен келдіңіз. г) Тісіңізді қашан емдеттіңіз. 8. Дионтология грек тілінде не деп аталады. а) deonos-парыз logos-оқу ә) deonos-парыз logos-ғалым б) deonos-сырым logos-білім в) deonos-құпия logos-парыз г) deonos-оқу logos-дәрігер 9. «Сезімтал» деген сөздің аудармасын табыңыз. а) чувствительный ә) подозрительный б) стремительный в) бдительный г) разговорчевый 10. Дәрігер үшін өте маңызды нәрсе не? а) сөйлесе алуы ә) дәрігердің білімсіздігі б) қолданбауы в) дәрігерлік құпия г) сөйлесу алмауы 11. Әдебиеттер: 1. Исаева Ж.Т. Тәттібаева А.Е. Қазақ тілі. Алматы, 2011 ж., 110-112 бб. 2. Ш.Бектұров., А.Бектұрова Қазақ тілі для начинающих. Алматы, 2004 ж.101 б. ОҚЫТУШЫНЫҢ ЖЕТЕКШІЛІГІМЕН СТУДЕНТТІҢ ӨЗ БЕТІНШЕ АТҚАРАТЫН (ОСӨЖ) ЖҰМЫСЫНЫҢ ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАРЫ Тақырыбы: Салауатты өмір салты – денсаулық кепілі
2013 ж.
Кафедра мәжілісінде талқыланып, бекітілді
Хаттама №____, «_____»____________2013ж.
«Бекітемін» Кафедра меңгерушісі, п.ғ.д. Аяпбергенова К.К.
1. Сабақтың тақырыбы: Салауатты өмір салты – денсаулық кепілі 2. Мақсаты: - Салауатты өмір салты – денсаулық кепілі туралы мағлұмат беру - Валеология туралы мағлұмат беру және мазмұнын жүйелі баяндауға үйрету; -мәтінде кездесетін жаңа сөздердің мағнасын түсіндіру; -түрлі жаттығу жұмыстары арқылы қазақша сөйлеуге дағдыландыру; -өз бетінше сөйлем құрастыруға машықтандыру; - өз ойларын қазақ тілінде еркін жеткізе білуге дағдыландыру. -жаңа сөздер арқылы сөздік қорын байыту
3. Міндеті: - болашақ маманның мемлекеттік тілде қарым-қатынас жасау біліктігін арттыру; -студентке оқып, үйренуге өз әрекетінің жемісті екендігін сезінетін жағдай жасау; -студенттер арасында ашық, еркін, шығармашылық қатынас орнату; -практикалық жолмен дұрыс сөйлеуге, сауатты жазуға дағдыландыру. 4. Негізгі ұғымдар: - Салауатты өмір салты – денсаулық кепілі туралы мағлұмат беру - Валеология туралы мағлұмат беру және мазмұнын жүйелі баяндауға үйрету, мағлұмат беру және мазмұнын жүйелі баяндауға үйрету; 5.Сабақ өткізу жоспары: А) Ұйымдастыру (2-5 минут). Ә) Үй тапсырмасын сұрау (35-45 минут). Б) Жаңа сабақты түсіндіру. -Мәтін бойынша жұмыс (50-60 минут). Жаңа сөздермен. Сөз тіркестерімен жұмыс істеу, оқылым, мәтін бойынша сұрақтарға жауап, салыстыру жүргізу, аударма жұмысын жасату. -Грамматикалық тақырып бойынша жұмыс (35-40 минут). -Жаңа сабақты қорыту (10-15 минут). В) Студенттердің білімін бағалау (2-3 минут).
6. Өткізу түрі: Тәжірибелік 7. Білім берудің және оқытудың эдіс- тәсілдері: Жаңа сөздермен, сөз тіркестерімен жұмыс істеу, оқылым, салыстыру, аударма жұмысын жасату, жағдаяттық тапсырма
8. Көрнекті құралдар: Кестелер, суреттер, көркем суретті кітаптар, Салауатты өмір салтына арналған кестелер
9. Тапсырмалар 1-тапсырма. « Салауатты өмір салты туралы» тақырыпта өз ойларыңызбен беріңіздер.
2-тапсырма. Мәтінді оқу. Түсінгенін айту. Салауатты өмір салты – денсаулық кепілі Әрбір адамның өзін-өзі күтіп, денсаулығын сақтай білуі керек. Денсаулық аамның жан-жақты дамып, еңбек етуіне, тұрмыс жағдайын жақсартып, көңіл күйінің көтеріңкі болуына мүмкіндік береді. Медицина ауырғандарды емдеп сауықтыруға, аурудың асқынбауына, жұқпалы індеттердің таралмауына көмектеседі. Түрлі аурулардың алдын қалай алу керек, қалай тамақтанған жөн, зиянды әдеттерден аулақ болуды т.б. насихаттауда дәрігердің орны ерекше. Қазіргі уақытта адамдардың көпшілігі темекі тартады, арақ ішеді, ретсіз тамақтануынан денелерін май басады. Осылардың әсерінен адамның көңіл күйі, мінез-құлқы өзгеріп, сана сезімі төмендейді, зат алмасу процесі, бауыр мен бүйрек қызметі бұзылады. Соңғы жылдары елімізде аурулардың түрлері (гипертония, жүректің ишемиялық аурулары, қант диабеті) көбейіп, халықтың денсаулығы күннен-күнге нашарлап, өмір сүру қзақтығы кеміп барады. Денсаулықты сақтауда медицинаның бір саласы валеологияның қызметі зор. Валеология латынның «Valeo» - дені сау болу және гректің «logos» ғылым деген сөздерінен құралған. Сонда валеология дені сау адамдардың денсаулығын сақтау жөніндегі ғылым дегенді білдіреді. Оны ғылымға ХХ ғасырдың 60 жылдарында проф.М.И.Брехман енгізді. Валеология арқылы халық гигиенаны және салауатты өмір салтын қалыптастырудың негіздерін, денсаулықты сақтау мен насихаттаудың тәсілдерін үйренеді. Денсаулықты сақтаудың бірден бір жолы – дене шынықтырумен айналысып, тамақтану рационын сақтау, зиянды әдеттерден (есірткі, темекі тарту, арақ ішу т.б.) аулақ болу.
10. Бақылау (жағдаяттық тапсырма және т.б.). Салауатты өмір салты – денсаулық кепілі туралы мағлұмат беру және мазмұнын жүйелі баяндап, топпен бірге қалайша талқылар едіңіздер.
11. Әдебиеттер: 1. «Егемен Қазақстан» газеті. 2011 жыл. 3 б. 2. Ш.Бектұров., А.Бектұрова Қазақ тілі для начинающих. Алматы, 2004 ж. ПӘН БОЙЫНША БІЛІМІН, ІСКЕРЛІГІН ЖӘНЕ ДАҒДЫЛАРЫН БАҚЫЛАУШЫ-ӨЛШЕГІШ ҚҰРАЛДАР Қазақ тілі кафедрасы Қазақ тілі пәні бойынша, коды – KRYa 1104 Мамандығы – 5В110100 Мейірбике ісі
Құрастырушылар: аға оқытушы Ж.С.Қожаханова, оқытушылар: П.Макижанова, А.С.Бураханова
2013ж.
Кафедра мәжілісінде талқыланып, бекітілді
Хаттама №____, «_____»____________2013ж.
«Бекітемін» Кафедра меңгерушісі, п.ғ.д. Аяпбергенова К.К.
Жалпы медицина факультетіне арналған тест тапсырмалар
1. Жатыс септігінде тұрған сөзді табыңыз. а) ауыл ә) ауылға б) ауылмен в) ауылдың г) ауылда 2. Табыс септіктегі сөзді табыңыз. а) Ғылым таппай, мақтанба ә) Аспанды бұлт қаптады б) Жаңа пластинка қойды в) Ол баласына өлең айтқызды г) Келемін тау ішінде түнделетіп 3. Сөйлемнен реттік сан есімнің сұрағын қоюға болатын сөзді көрсетіңіз. Олардың екеуі үшінші сөреде тұрған дәріні алды. а) олардың екеуі ә) үшінші б) тұрған в) дәріні алды г) сөреде 4. Шылау қатысқан сөйлемді көрсетіңіз. а) Вакцинаның тірі, өлтірілген, химиялық, анатоксинді түрі болады. ә) Соңғы жылдары оларды химиялық синтез жолымен алады. б) Қарақаттың пайдасы көп. в) Өсімдіксіз өмір жоқ. г) Дәрілік шөптер туралы мәліметтер өте көп. 5. Шылау қатысқан сөйлемді көрсетіңіз. а) Адам қанында глюкоза болады. ә) Антибиотиктерді ұсынылатын мөлшерде қабылдаңыз. б) Антибиотиктерді пайдаланады. в) Вакцина белгілі бір мерзімде қайталанып егіледі. г) Халық медицинасы туралы сұрадым. 6. Болымсыз етістікті табыңыз. Адам ауасыз өмір сүре алмайды. а) адам ә) алмайды б) ауасыз в)сүре г) өмір 7. Шығыс септіктегі сөзі бар сөйлемді көрсетіңіз. а) Дәріханада майды шыны сауыттарға салып береді. ә) Сығындылар тұндырмаға қарағанда қоюырақ болады. б) Түйіршіктелген шайды қасықтап мөлшерлейді. в) Антибиотик көбінесе әр түрлі саңырауқұлақтар мен бактериялардан алынады. г) Дәріні көп сатып алды. 8. Сөйлемнен жіктеу есімдігін көрсетіңіз. Ол – тіршілігімізге тірек, өмірімізге нәр, тұрмысымызға сән береді. а) тірек ә) нәр б) сән в) ол г) тұрмысымыз 9. Сөйлемде сан есімнің қай түрі қолданылған? Бұл дәріні күніне үш-үштен ішіңіз. а) реттік ә) жинақтық б) есептік в) топтау г) бөлшектік 10. Сөйлемнен сын есімді көрсетіңіз. С витамині ағзаның жұқпалы, созылмалы ауруларына қарсы тұруына көмектеседі. а) қарсы тұру ә) ағзаның ауруы б) тұруына көмектесу в) жұқпалы, созылмалы г) қарсы көмектесу 11. Сұраулы сөйлемді көрсетіңіз. а) Дәріні сатып ал (ма) ә) Дәрігер жазып берген дәріні іштіңіз (бе) б) Бүгін сабаққа бар (ма) в) Дәріні көп іше бер (ме) г) Кітап оқы (ма) 12. Бұйрық рай тұлғалы етістіктерді көрсетіңіз. Дәріні баланың қолы жетпейтін жерде сақтаңыз, оған мұқият болыңыз. а) барлығын, толығымен ә) жерде, шкафта тұр б) сақтаңыз, мұқият болыңыз в) жетпейтін г) дәріні 13. Қалау рай бар сөйлемді көрсетіңіз. а) Қазір емханаға барыңыз. ә) Менің оқығым келеді. б) Басыңыз ауырса, дәрі ішіңіз. в) Ол демалысқа барды. г) Дәріні алып келеді. 14. Болжалды сан есімді көрсетіңіз. Қазақстанда өсетін 6 мыңға жуық өсімдіктердің 500-і дәрілік өсімдіктерге жатады. а) өсімдіктер ә) 500-і б) 6 мыңға жуық в)өсетін г) жатады 15. Мезгіл үстеуі бар сөйлемді көрсетіңіз. а) Дәріні сумен ішу керек. ә) Бұл дәріні таңертең ішу керек. б) Дәріні дәрігердің рұқсатынсыз ішпеу керек. в) Дәрілердің бірнеше түрлері бар. г) Дәріханада дәрілер көп. 16. Берілген сөйлемнен күшейтпелі шырайды табыңыз. Бұл дәрі өте қымбат тұрады. а) бұл дәрі ә) дәрі ішу б) өте қымбат в) тұрады г) қымбат 17. Қатыстық сын есімді тіркесті көрсетіңіз. а) шипалы заттар ә) тұндырма тәрізді б) терлететін дәрі в) ерітінді сияқты г) өсімдіктер көп 18. Болжалдық сан есімі бар сөйлемді көрсетіңіз. а) Тұмау кезінде 4-5 тамшыдан тамызу керек. ә) Тамақ алдында 1 шай қасық ішу керек. б) Қатты жөтелде жарты қасық майды ішу керек. в) Алтыға келген қыз бала. г) Күйікте, тері ауруларында пайдаланады. 19. Күрделі етістікті сөйлемді табыңыз. а) Дәрілік шикізат ретінде өсімдіктердің бөлшектері қолданылады. ә) Дәрілік шикізат жәй өңдеуден өткізіледі. б) Дәрілерді көбіне химиялық синтез жолымен алады. в) Дәрілер ауруды басатын, терлететін, қызуды төмендететін болып бөлінеді. г) Ғылыми мекемелерде зерттеу барысы қаралады. 20. Сілтеу есімдігімен тіркескен сөзді көрсетіңіз. а) дәріні пайдалану ә) бұл - дәрі б) солға қарай в) емдеу мекемесі г) мен туралы 21. Шылау қолданылған сөйлемді көрсетіңіз. а) Бірақ қазіргі кезде дәріні химиялық синтез жолымен алады. ә) Қосындылар дәрілік заттардың әсерінен көгеруі мүмкін. б) Аспиринді дәрігерден сұрадым. в) Абай кітаптарды көп оқыды. г) Қызылмайды әр түрлі тері ауруларына қолданады. 22. Сұраулық шылауды көрсетіңіз. а) жу(ма) ә) дайында(ма) б) тұнба(ма) в) қайнат(па) г) тұндыр(ма) 23. Осы шақта тұрған тіркесті көрсетіңіз. а) дәрілер жасалды ә) дәріханаларда сақталды б) дәріханада дайындалып жатыр в) пайдалануға болмайды г) кітапханада отырыпты 24. Сілтеу есімдігін көрсетіңіз. а) мерзім ә) олар б) бұл в) дәрі г) кім 25. Осы шақта тұрған етістікті көрсетіңіз. а) зерттемекші ә) қолданған б) жүрді в) таралды г) пайдаланып отыр 26. Бұйрық рай формасында тұрған сөзді көрсетіңіз. а) ол қабылдады ә) мен көремін б) сіз қабылдаңыз в) олар тыңдайды г) оны оқимын 27. Сын есімді көрсетіңіз. а) дәрі сату ә) мәліметтер жазылған б) фармациямен байланысты в)ащы дәрі г) сумен араластыру 28. Салыстырмалы шырайлы сөзді көрсетіңіз. а) майлы ә) сулы б) сүтсіз в) сусыз г) құрғақтау 29. Қимыл есімді табыңыз. а) бұзылу ә) артық б) кешке в)қабынды г) үйрен 30. Қимыл есімді көрсетіңіз. а) жалау ә) пайдалану б) алау в) қару г) зертте 31. Сөйлемді аяқтаңыз. Адам әр түрлі тағам ішу арқылы... а) салмақ қосу, семіру ә) асқазан ауруына шалдығып б) ұйқысы нашарлағандықтан в) өзіне қажетті витаминдерді алып отырады. г) денсаулығын нығайту 32. Сөйлемді аяқтаңыз. Д витамині күн сәулесінің әсерімен.... а) көріпті ә) ішкендер б) көрдік в)түзіледі г) жүреді 33. Сөйлемнен қатыстық сын есімді табыңыз. Алоэның жапырағы тікенді, жасыл болады. а) алоэның ә) жапырағы б) тікенді в) жасыл г) түсті 34. Салыстырмалы шырайлы сөйлемді көрсетіңіз. а) Дәрілердің құрамына байланысты пайдалану уақыты да әр түрлі болады. ә) Көйлек сатып алады. б) Ескірген дәріні міндетті түрде тастау керек. в) Кейбір дәрілердің дәмі ащылау болады. г) Алоэ жапырағының түсі – жасыл 35. Мақсатты келер шақта тұрған сөйлемді көрсетіңіз. а) Сабақты бүгін айтпақпын. ә) Медицина университетінде оқып жүр. б) Медицина университеті бар. в) Медицина университетіне оқуға түскен. г) Медицина университетіне оқуға түсті. 36. Сөйлемнің дұрыс аудармасын көрсетіңіз.
|
