| ТҰЖЫРЫМ
| НЕГІЗГІ ИДЕЯСЫ
| ӨКІЛДЕРІ
|
| Геоцентризм
| Жер- әлемнің орталығы. Барлық аспан денелері жер төңерегінде айналып жүреді.
| Аристотель, Птолемей
|
| Гелиоцентризм
| Күн – әлемнің орталығы. Жер өз осімен және күнді бойлап айналады. Барлық аспан денелері Күнді айналып жүреді.
| Коперник
|
| Полицентризм
| Ғаламның бір ортасы жоқ. Жер өз осімен және күнді бойлап айналады. Күннен басқа да орталықтар бар, аспан денелері сол орталықтарды бойлай айналады.
| Бруно. Қазіргі заманғы ғылыми теориялар
|
ФИЛОСОФИЯДАҒЫ МАТЕРИЯ ҰҒЫМЫ
| Материя-бұл обьективті реалдылықты білдіретін, адам санасынан тәуелсіз тіршілік ететін универсалды категория, түйсіктер арқылы сезілетін обьективтілік.
|
МАТЕРИЯНЫҢ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ ДЕҢГЕЙЛЕРІ
| Материяның құрылымдық даму деңгейі
|
| Табиғат
| Қоғам
|
| Неорганикалық табиғат: элементарлы бөлшектер, галактика
Органикалық табиғат ДНК, РНК, белок, атомдар, молекулалар, клетка, организм
| Адам, жанұя, әлеуметтік топ, этнос, халық
|
МАТЕРИЯНЫҢ ФОРМАЛАРЫ
| Материя формалары
| Түрлері
|
| Кеңістік
| Физикалық үш өлшемді кеңістік
|
| Трансфизикалық көп өлшемді кеңістік
|
| Уақыт
| Физикалық бір өлшемді уақыт
|
| Трансфизикалық көп өлшемді уақыт
|
| Заттар (вещество)
| Кварктер, протондар, нейтрондар, атомдар, молекулалар және т.б.
|
| Физикалық өріс
| Гравитациялық өріс
|
| Электромагниттік өріс
|
| Әлсіз ядролық өрі
|
| Күшті ядролық өріс
|
