ш жүз аңызы бойынша талас тартыс болған жағдайда әр ата өз таңбасы бойынша талас мәселелерін шешетін жер- Таңбалы НұраҮш жүздің ішіндегі жерді ең көп ие: Кіші жүз Үш савромат жауынгері жерленген қорым: Сынтас Үшлік қаған басқарған мемлекет-Түргеш қағанаты Үшлік қаған қайтыс болды-706ж Үшінші сайланған Қазақ КСР Жоғары Кеңесінің құрамында болды:400 депутат. Ф. Голощекин ұсынысын «бірден-бір дұрыс саясат» деп қолдаған:И. Сталин Ф.Голощекинніңсаясатынақарсыөз пікірін білдіргенқоғам қайраткері:Ж.Мыңбаев Ф.Голощекиннің саясатына қарсы өз пікірін білдірген қоғам қайраткері-Ж.Мыңбаев Ф.Голощекиннің саясатына наразылық білдіргені үшін «ұлтшыл» деп айыпталған: С.Сейфуллин Ф.Голощекинніңсаясатына наразылықө білдіргені үшін «ұлтшыл» деп айыпталған Ф.И.Голощекин ұсынған «Кіші Қазан» идеясына Сталиннің жауабы – «Бірден бір дұрыс саясат» Ф.И.Голощекин ұсынған идея: «Кіші Қазан». Фазаллах ибн Рузбиханның дерегінде қарақалпақтар мен ноғайлардың атауы:«маңғыттар» Фашистердің жоспары бойынша Қазақстан төмендегі аталған рейх- комиссариаты құрамына отар ретінде кіруге тиіс болды- Үлкен Түрнкістан Фельдшер Костиленко, мекеме қызметкері Ивченконы жұмыстан аластатуы туралы ұсыныстары бар ереуіл өтті-Успен кеніші Феодал шонжарларының баю жолындағы біршама табысы тұтқындарды Орта Азияның базарына сатудан түскен ел-Қыпшақ Ферғана үшін таласта Ұлықбекке қарсы Ахмед Мырзаға көмектесіп жеңіске жеткен Моғолстан ханы: Мұхаммед Филиалдары саны жағынан Қазақстанның шаруашылық өмірінде белгілі орын алған, бөлімшелері Қазақстанның ірі қалаларында ХХ ғасырдың басында кеңінен ұйымдастырылған- «Орыстың сауда өнеркәсіптік банкі» Францияжерінентабылғанадамқағқасы:Саналыадам Франция жерінен табылған адам қаңқасы:Саналы адам Францияда король билігінің құлатуы Ресейде Романовтар әулетіне қарсылық тудыруға қатысты тоқтатылды: Игельстром реформасы Хақназар хан билеген жылдар: 1538-1580 Хақназар хан кіммен «дос болып, өзара көмектесу» жөнінде ант жасасты- ІІ Абдаллахпен Хақназар хан Моғолстан ханы Абд ар-Рашидке қарсы соғыста одақтасты:қырғыздармен Хақназар хан өзінің сыртқы саясатында осы мемлекеттермен бейбіт қарым қатынас жасауды өзінің басты міндеті санады-Моғол, Ноғай, Өзбек, Орыс Хақназар хан өлгеннен кейін хан тағына отырған Жәнібек ханның немере інісі сексенге келген: Шығай хан(1580-1582ж.ж.) Хақназар хан тұсында Каспий маңайына келіп қоныстанған-Строгановтар ХақназарханныңкезіндеҚазақ хандығыныңбастыстағы территориясы осымемлекет есебіненұлғайды:НоғайОрдасы Хақназар ханның кезінде саяси құлдырауға ұшыраған мемлекет:Ноғай Ордасы Хақназар ханның сыртқы саясаттағы бағытын өзгертуге әсер етті – Сібір ханы мен Моғолстан билеушілерінің шапқыншылық жорықтары Хақназардың Шайбан әулетімен қатынас орнату себебі-Сібір және Моғол шапқыншылығы Халық «Білге хан» атағын берген найман билеушісі:Инанч-білге Халық әні «елім-ай»атты жырдыңавторы:Қожамбергенжырау Халықбұқарасыныңмәденидеңгейінкөтерумақсатында1924жылыұйымдастырылғанқоғам:«Сауатсыздықты жоюб»қоғамы Халық дастандарының ел арасында кең тараған батырлар жырының түп нұсқаларын насихаттаған халық ақыныН.Байғанин Халықжазушысы О.Сүлейменовдүниежүзітілдерініңдаму заңдылықтарынсаралаған еңбегі:«Жазу тілі» Халық Қаһарманы атағы берілген партизан-жазушы: Қ.Қайсенов Халықтардың түр түсі мен бет пішініндегі ұқсастық, өзгерістерді зерттейді-Тарихи антропология Халықты инабатты болуға, адал өмір сүріп, арамдықтан аулақ болуға шақырған Қарахан халқына түсінікті түрік тілінде жазылған дастан:«Ақиқат сыйы» Халықты күнкөріс тіршілікке баулып, бейбіт өмір салтына тартқан, сондықтан Білге хан деген атаққа ие болған- Инанч Білге хан Халықшылдардың ірі үйірмелері орналасқан қалалар: Оырнбор, Орал Хан болып сайланатын адамды ақ киізге отырғызып, көтергендер- Ру басшылары Хан Кенесары Қасымұлы туралы тарихи шындықты жазған жазушы Ілияс Есенберлиннің қай шығармасы -Қаһар Хан Кенесары Қасымұлы туралы тарихи шындықтыжазғанжазушы.Ілияс Есенберлин Хан кеңесшісі- Уәзір, Инақ Хан кеңесінің құрамы- Хан ұрпақтары, ұлысбек, әмір, бек, би Хан сайлаудың басты шарты: Шыңғыстың ұрпағы болуы Хан тағынасайлануғақұқылыШыңғысұрпақтары:Төрелер Ханды көтерген киізді бөліп алу салты- Тәбәрік Ханды қорғап жүретін,өзі елінен іріктеп алған жасағы:Төлеңгіттер(Қараша) Хандық билікті қолында сақтауға талпынғандардың бірі, Кіші Жүз сұлтаны- Арынғазы Әбілғазыұлы Хандық биліктің ең жоғарғы өкілдері- Хан, сұлтан, оғлан Хандық үкіметтің басқару аппаратында жиі қолданылған «Бек» атауы берілді- Әскери қызметкерлерге Ханның аңшылық ісін басқарушы- Миршикар Ханның өзі басқарып отырған елінен іріктеп алған шағын жасағы, әрі жеке шаруашылығын жүргізетіндер: Төленгіттер Ханьәулетініңқоластынатүскен:Оңтүстіктегіғұндар Хиуа хандығына қарсы күрескен Арынғазы Әбілғазыұлының ісін жалғастырған батыр:Жанқожа Нұрмұхамедұлы Хиуа ханы Жанқожа көтерілісін басу үшін қолданған әдіс: Саяси қарсыластарын айдап салу Хиуа ханы қаңыратып кеткен қазақ ауылдарының саны 2000 жуық ауыл Хиуа ханы Мұхамед-Рахымның қазақтарға жасаған жойқын шабуылы 1820 жылы Хиуаны бағындыруға аттандырған әскери бөлім түгелге жуық қырылып қалған экспедицияны кім басқарды: Князь Александр Черкасский Хлудовтың аса дарынды шәкірті – Ә.Қастеев Хорезм мен Қыпшақ хандығының арасындағы бәсеке –Монғолдар 2 елді де жаулап алғаннан кейін біржола тынды Хорезм шахы Атсыздың Қыпшақтарды жеңген жылы-1133ж. Хорезм шахы Мұхамед Текеш XIII ғ басында теңге соқтырған қала: Отырар Хорезм шахы Мұхаммед опасыздығы үшін қатаң жазалаған Қарахан ханы-Оспан Хорезм шахы Текештің Отырар билеушісі Алып Деректің әскерін өз жағына шығарып, басып алған қаласы- Сығанақ Хорезмде тақ үшін таласта Қарақытайлардың көмегімен ел билігін өз қолына алды- Текеш Хорозмменжақындасуынабайланыстықыпшақтар арасында ислам діні кең тарай бастаған уақыт:ХІІ ғасырдыңекіншіжартысында Христиан, мұсылман, буддизм діндерінің жерлеу орындары табылған ортағасырлық қала: Тараз Христиан, Мұсылман, Буддизм, т.б. діни наным-сенімде жерленген адамдардың мүрделері мен діни орындары табылған қала- Тараз Хроникалы фильмдер студиясы ұйымдастырылған жыл 1934ж Хронологиялық ретпен алғашқы болған шайқас:Марафон шайқасы Ху елін (соғды) жаулап алған түрк қолбасшысы-Иштеми Цин императоры Канси өлгеннен кейін 1723 ж қалыптасқан саяси жағдай:Жоңғария барлық күш қуатын қазақ еліне жұмсауға мүмкіндік алды Цинь империясына күресте Абылайға көмекке келген Кіші жүз сұлтаны: Ералы Цинь патшалығы өзінің шекарасын қорғау үшін Ұлы Қытай қорғанын соқты-Б.з.б 3 мыңжылдықта Черкасск қорғанысында шайқас созылды: 1918ж маусым- 1919ж қазан Чжи-Чжи бастаған солтүстік ғұндардың батысқа жылжыған уақытысы-Б.з.б 1ғ аяғы Ш.Құдайбердіұлы жетік білген тілдер: араб,парсы,түрік,орыс Ш.Түркістаннан Ферғанаға дейінгі кең байтақ жерді алып жатқан өлке- Маңлай Сүбе Ш.Түріктер өз мемлекетін қалпына келтірген жыл- 682ж. Ш.Түріктерде қолбасшы болып, түріктердің жауынгерлік даңқын асқақтатқан- Тоныкөк Ш.Түріктердің аумағы- Қазақстан, Орталық Азия, Ш.Түркістан, Оңтүстік Сібір. Ш.Түріктердің тұңғыш қағаны-Құтлық (Елтеріс) Ш.Уалиханов «Қозы Көрпеш – Баян Сұлу» жырының нұсқасын жазып алған ақын- Шөже Ш.Уалиханов 1855 жылы Жетісу, Тарбағатай мен Орталық Қазақстанды аралады-генералГ.Х.гасфорттың экспедициясымен Ш.Уалиханов әкесімен Омбыға келді-1847ж(12жасында) Ш.Уалиханов Г.Х.Гасфорттың экспедициясына қатысты 1855ж Ш.Уалиханов қағазға түсірген эпикалық шығарма «Манас» Ш.Уалиханов қай орыс досының кейінгі көзқарастарына сын көзбен қарай бастады - Достаевский. Ш.Уалиханов өмірінің кейінгі кезеңін өткізген, Солтүстік Қазақстандағы тарихи аңызға айналған сұлу өңір-Сырымбет Ш.Уалиханов Петербургте араласқан петербург университетінің профессоры, Құлжадағы бұрынғы орыс елшісі- И.Захаров Ш.Уалиханов Ф.М.Достоевскиймен тұңғыш рет Омбыда танысқан уақыты- 1854ж. Ш.Уалихановқа әсер еткен- Пушкин мен Лермонтов поэзиясы Ш.Уалихановты еркелетіп Шоқан деп атаған- анасы Ш.УалихановтыңҚытайдағы дүнгендер көтерілісі туралы ақырғы еңбегі жарияланды- «Русский инвалид» газетінде Ш.Уалихановтың Қытайдағы дүнгендер көтерілісі туралы соңғы еңбегі жарияланды: 1865 жылы Ш.Уалихановтың өмір сүрген жылдары- 1835-1865ж.ж. Ш.Уалихановтың Петербургте болған жылдары- 1859-1861 Ш.Уалихановтың туған жері Құсмұрын бекінісі Ш.Уалихановтың шыққан тегіақсүйек Шыңғыс тұқымы Ш.Уәлиханов 1853 жылы кадет корпусын бітірген кездегі жас мөлшері 18 де Ш.Уәлиханов 1865 жылы сәуір айындақайтыс болған жер: Алтын Емел жотасы Ш.Уәлиханов Верный бекінісінде болды 1864 жылы Ш.Уәлиханов Орынбордағы Сібір кадет корпусын бітіріпшыққанда берілгенофицерлік шен:Корнет Ш.Уәлихановтың білім алған орныСібір кадет корпусы Ш.Уәлихановтың досы, кейін Семейге ауыстырылған орыс жазушысы:Ф. Достоевский Ш.Уәлихановтың Құлжаға барған жылы 1856 жыл Ш.Уәлихановтың шын есімі Мұхамед-Қанапия Шаға қорымы табылған жер-Түркістан Шағатай мемлекетінің Інжулік жерлері-Шу, Іле, Талас бойы Шағатай ұлысына тиісті жерлер- Оңтүстік және Оңтүстік-Шығыс Қазақстан, Орта Азия ШағатайұлысыныңОртаАзиядағыбилігінқалпынакелтіругетырысқанМоғолстанханы:Тоғылық-Темір Шағатай ұлысының орталығы- Алмалық Шағатай ұлысының орталығы болған қала:Алмалық Шағатайдың жазғы ордасы-Құяш(Іле өзенінің бойында) Шағатайдың жазғы ордасы орналасқан жер:Іле өзені бойында Шағын электр станцияларын тоқтатып, ірі жылу орталықтары мен СЭС-тер салудың нәтижесінде ауыл шаруашылығын электрлендіру жүргізілді-1960ж соңында Шайбан әулетімен қатынас орнату үшін Хақназар қай қаланы басып алу саясатын тоқтатты-Ташкент Шайбани ұлысы құрылды-Батый ханның тұсында Шайбани ұлысының билеушісі Әбілқайыр хан ойраттардан жеңілді: 1456-1457 жж. Шайбани ұрпақтарының арасындағы талас-тартысты пайдаланып, Қасым ханның басып алған қаласы- Сайрам Шайбани хан ұрпақтарыныңарасындағы хандық билікке өзара таластың басталуына әсер етті: Шайбанидың қаза болуы Шайбани хан ұрпақтарының арасындағы хандық билікке таласты пайдаланған Қасым хан өзіне қаратқан қаласы: Сайрам Шайбани ханға қарсы Моғолстан ханы Сайдқа Қасымханның көмек беруін бас тартуы себебі:Қазақтардың қыстауға көшетін мерзімінің жақындауы Шайбани ханның қазақ даласына жорық жасаған жылдары: 1503,1505,1506 жылдар Шайқастакөрсеткентабандылығы мен ерлігіүшін «Сталинградтық» деген құрметті атақ алған гвардиялық дивизия:73-ші Шайх Хайдар өлгенен кейін Астраханға қашып кеткен ұлы-Мұхамед Шайбани Шалбар, үзеңгі, қайқы қылышты алғаш ойлап тапқандар-Көшпелілер Шамамен 1667-1764 жылдары өмір сүрген қазақтың атақты биі: Қазыбек би Шамандық наным-сенімнің сақталып келе жатқан және бір түрі- Отқа табыну Шанхай ынтымақтастық ұйымыбасшылары 1998 жылы бас қосқан қала Алматы. Мәскеу1997ж,Бішкек1999ж. Шанхай ынтымақтастықұйымыныңалғашқыфорумы өткен уақыт:1996 ж. 26 сәуір Шанхай ынтымақтастық ұйымының алғашқы форумына қатысқан мемлекеттердің саны:5 Шапырашты Қарасай,арғынбатырларбасшылықжасап,жоңғарларға қарсысоғысқашайқас:Орбұлақшайқасы Шарап ашытатын орыннан христиандық крест таңбасы салынған кірпіштер табылған ортағасырық қала:Ақтөбе Шаруалар толқуына қатысқаны үшін Махамбет қамауда отырған жыл-1829 жылы(Калмыков бекінісінде) Шаруашылықтағы ең алғашқы ірі қоғамдық еңбек бөлінісіЕгіншілік пен мал шаруашылығы болып бөлінуі Шаш қаласына (ташкент) түріктердің былғарысы,бағалы терілеріәкелінгенітуралы жазған ортағасырлықғалым:әл-Макдиси Шаштан(Ташкент) басқа елдерге сүйектен жасалған заттар шығарылса,ал мұнда түріктердің былғарысы, қымбат аң терілері әкелінгенін жазған- Әл-Макдиси Шаяхметов Республикада партия ұйымынбасқарды – 1949-1954 Шәкәрім Құдайбердіұлыжетік білгентілдер:Араб,парсы,түрік,орыс ШәкәрімҚұдайбердіұлыныңжазғанғашықтық жыры:«Еңлік-Кебек» Шәуешек қайшылығын шешуді тездетті:Ағылшан-орыс бәсекелестігі Шәуешектегі сауда орындарының талап торожға ұшырауына байланысты Ресей үшін сауда осы қаламен шектелді:Құлжа Шебір елдімекенінен табылған еңбек құралдары жасалған- Тас және қыштан Шебір тұрғындары ыдыстарды әшекейлеу үшін пайдаланған өрнек- Тарақ тісі Шебір тұрғындарының негізгі кәсібі-Аң аулау ШежірелердеШыңғысханның бірде аңдасы, бірде досыретінде сипатталған- Жамұқа Шекаралық сот бағындырылды-Генерал губернаторға ШетелдердегіҚарсыласуқозғалысынадаңқыншығарған,кеңесОдағыныңБатырыатанған қазақстандықтар:А.Егоров,З.Құсайынов Шоқан өзін әлемге әйгілі еткен Қашқар сапарына барып қайтты- 1858-1859 жылдары Шоқан Уалихановпен бірге жүрген, Абайға өлең арнаған сазгер-Жаяу Мұса Шоқан Уалихановтың білімділігін бағалаған айдаудағы ақын - С.Дуров Шоқан Уалихановтың білімділігін бағалағанғалымдар - С.Тяншанский, Г.Потанин ШоқанУәлиханов 1865жылықайтысболғанжері:Тезек сұлтанныңауылында Шоқан Уәлиханов Сібір кадет корпусында білім алған жылдар 1847-1853 жылдары ШоқанУәлихановтың 1857 жылы Алатау қырғыздарына жасағансапарыкезіндежазып алған аса құнды әдеби туындысы:«Манас» Шоқанды әлемге әйгілі еткен еңбегі Қашғар сапарынан туған еңбегі Шоқанмен саяхаттардың кейбір маршруттарында бірге болған көрнекті ғалым, географП.Семенов – Тянь-Шанский(1827-1914) Шоқанның ғылымға деген бағытын дұрыс анықтауына себепші болғанкөректі орыс ғалымы - Березин И.Н. Шоқанның ғылымға деген бағытын дұрыс анықтауына себепші болған тандаулы ұстазы - Н.Костылецкий Шоқанның досы, көрнекті орыс жазушысы Ф.М.Достоевский Шоқанның сана-сезімінің ерте оянуына әсер еткен адам Әжесі Айғаным Шорман балаларының жаласымен Тобылға жер аударылған сазгер, әншіЖаяу Мұса Шохан Уәлиханов Г.Х.Гасфорттың экспедициясына қатысты:1855 жылы Шөже Қаржаубайұлының өмір сүрген жылдары- 1808-1895ж.ж. Шөженің суырып салма өнерін жоғары бағалаған: Ш.Уалиханов Шөл және шөлейт жерлерді мекендеген сақтар өсірген мал түрі-Түйе Шөлдеп келе жатқанда қыпшақтар сиыр сүтінен жасалған қышқыл сусын бергенін, оны айран деп атайтындарын жазған: В.Рубрук Шұбат жасалды:түйе сүтінен Шыбықтан шарбақ тоқуды меңгерген кезең- Неолит Шығармаларын араб тілінде жазған ортағасырлық ғұламалар:Әл-Фараби және Әл-Бируни Шығыс Африканың Олдувай шатқалынан табылған ең көне құралдармен замандасқұралдар табылған тұрақтар-Шақпақата, Арыстанды Шығыс Қазақстан аумағын ертеде мекендегенАримаспылар Шығыс Қазақстан жеріндегі 51 обадан тұратынтемірдәуірініңескерткіші:Шілікті Шығыс Қазақстан облысы Абыралы ауданында дүниеге келген ақын:Жанақ(1775-1846) ШығысҚазақстаноблысы, Абайайданында жерленген халық ауыз әдебиетінің көрнекті өкілі, жырау:Ақтамберді Шығыс Қазақстанда ХІХ ғасырдың 80-жылдары ашылған ірілі-ұсақты қалалық, далалық жәрмеңкелер саны- 70-тен астам Шығыс Қазақстанның ерте темір дәуірінің б.з.б. У-ІУ ғ. аралығын қамтитын кезеңіБерел кезеңі Шығыс Қазақстанның Зайсан ауданында орналасқан сақ дәуірінің обалар саны-200-ден аса Шығыс Қарахан мемлекетін құлатқан- Найман ханы Күшлік Шығыс Түрік қағанаты әлсіреп, ыдырай бастаған уақыт:741 жыл Шығыс Түрік қағанатының алғашқы қағаны:Құтлық Шығыс Түрік қағатаныМонғоллиядаөз мемлекетінқалпынакелтіргенжыл:682 ж. Шығыстағы шекарасын Алтайға, Батыс шекарасын Тарым мен Памир тауына дейін жеткізген Батыс Түрік қағаны-Шегу Шығыстанушы Л.Н.Гумилевтің мәлімдеуінше ғұн державасының пайда болған мерзіміб.з.б. 209 ж. Шығыстанушылар менқазақстандық археологтардың пікірінше, сақ тайпалары неше топқа бөлінген - 3 Шығыстың аса көрнекті ғалымы Әбу Наср әл-Фараби өз шығармаларын қай тілде жазды- Араб Шығыстың атақты ғалымы, екінші ұстаз, IX-X ғғ өмір сүрген данышпан адам:Әл-Фараби Шымкентсантонин (дермене) зауыты пайдалануғаберілген уақыт:1920 жылы Шынғысханның ұрпақтары қазақтың қай руын құраған – Төре Шыңғығсханның Жалайыр тайпасынан шыққан ең жақын адамы, әрі ақын, әрі батыр- Мұқылай Шыңғыс жаулап алып балаларына бөліп берген жерлерді Інжу деп атаған, оның мәні: Жасау Шыңғыс тұқымдарының арасындағы талас шиеленісе бастаған уақыт- 1259ж. Мөңке қайтыс болғаннан кейін Шыңғыс тұқымдарының қай ғасырдан бастап толық түркіленіп кетті: XIV ғ Шыңғыс тұқымдарының толық түркілене бастаған уақыты- ХІҮғ. Шыңғыс Уалихановтың аулында талай рет қонақта болған академиктер -С.Семенов, В.Басаргин, А.Шренк Шыңғыс Уалихановтың аулында талай рет қонақта болған білімді адамдар - Н.Костылецки, Т.Сейфуллин Шыңғыс Уалихановтың аулында талай рет қонақта болған Қазан университетінің студенті - Сотников С. Шыңғыс хан «күй үн чінсан тәйжі» атағын алған Шыңғысханныңсол қанатының түменін басқарған - Мұқылай Шыңғыс хан Жамұқаны жеңу үшін одақтасты-Керейт ханы Торымен Шыңғыс хан Жетісудағы түркі халқын өзіне тарту үшін:Діни қысым жасамау ұранын басшылыққа алды. Шыңғыс хан мен Керей ханы Ванханнан жеңілген Найман ханы Бұйрық қашып тыылды: Енисей қырғыздарына Шыңғыс хан Монғол империясын қанша әкімшілік иелікке бөлді- 95 түмен Шыңғыс хан таңғұттар мемлекетін басып алған жылдар: 1207-1209 ж Шыңғыс хан тұсындағы Моңғол империясының астанасы:Қарақорым. Шыңғыс хан шапқыншылығы қарсаңындағы Отырар билеушісі:Ғайыр хан Шыңғыс хан шапқынышылығынан кейін түркіленген этникалық топ:Барлас Шыңғыс ханды тәрбиелеуге еңбек сіңірген керей ханы: Торы Шыңғыс ханның басты заңы «Жасақ» неше бөлімнен тұрды-2: 1-бөлім; Шыңғысханның нақыл сөздері 2-бөлім: Әскери азаматтық заңдар Шыңғыс ханның заманында Сартақ ноян туралы дерек айтады-Қ.Жалайри Шыңғыс ханның керуенің тұтқындап қырғынға ұшыратқан-Ғайр хан Шыңғыс ханның қолжазбасы сақталған қала:Ташкент Шыңғысты тәрбиелеуде көп еңбек сіңірген Керей ханы- Торы Шыңғысхан 1217 жылы Күшліктің Жетісудағы иеліктерін басып алуына кімді аттандырды?Жебе ноянды. Шыңғысхан алғаш бағындырған түркі тілдес хандықтар: Найман, Керей Шыңғысхан әскери феодалдық Моңғол мемлекетін құрды:ХІІІ ғасырдың басында. Шыңғысхан Енисей қырғыздары мен Сібір орман халықтарын бағындырды.1207-1208 жылдары. ШыңғысханЖамұқаны жеіпжалайырлардыбағындырукезіндеодқтасты:керейітханымен Шыңғысхан жаулап алған жерлерін балаларына бөліп берген.Үлкен ұлы Жошыға тиісті ұлыс қай жерлерді қамтыды? Ертіс өзенінен батысы Еуропаға дейін. Шыңғысхан империясында басқару жүйесі басталды:Ондықтан Шыңғысхан құрған монғол мемлекетініңбасты заңы:Жасақ. Шыңғысхан таңғұттар мемлекетін, Тұрфан князьдігін және ұйғырларды бағындырды- 1207-1209ж.ж. Шыңғысхан Шығыс Түркістан мен Жетісуды басып алғаннан кейін көз тіккен аймағы- Қазақстанның оңтүстігі мен Орта Азия Шыңғысханға қарсы қырғыз, меркіт, найман одағы қалыптасқан құрылтай болған жыл- 1201ж. Шыңғысханды тәрбиелеугееңбексіңіргенкерейханы:Торы Шыңғысханнан жеңілгенЖалайыр билеушісі:Жамұқа Шыңғысханның «Жасақ» заңы бойынша құрылтай жылына:1 рет шақырылды Шыңғысханның «Жасақ» заңы бойынша өкімет билігінде жоғарғы органы: Құрылтай Шыңғысханның «Жасақ» заңының бірінші бөлімінде қарастырылған: Шыңғысханның өзі айтқан нақыл сөздері Шыңғысханның балаларына бөліп берген жерлерінің атауы – “Інжу” Шыңғысханның елбилеуі:1206-1227 жж. Шыңғысханның жеке басын қорғайтынтаңдаулы мыңдық – Кешіктен Шыңғысханның Керейттерді жаулап алған уақыты- 1202ж. Шыңғысханның кіші баласы Төлеге қараған аймақ- Монғолия территориясы Шыңғысханның құрметіне өзінің астанасы Тураны Чимги Тура деп атаған- Тайбұға Шыңғысханның Наймандарды біржола жеңген уақыты-1204ж. Шыңғысханның серттескенеңжақын досы, кейінқас жауы болғанжалайыр тайпасының өкілі:Жамұқа Шыңғысханның үлкен баласына қараған жерлер атауы:Жошырысы Шыршық өзенінің оң жағындағы қаңлы қаласыЗах Шыршық өзенінің оң жақ жағалауындағы Зах каналы, бұл…қаңлылардікі ШЫҰ елдерінің кездесуінде бұл елдердің арасында қатынастарда басым бағыттар айқындалғанкелісім шарт болған қала – 1998 ж Алматы ШЫҰ мүшелерішекаралық аудандарда қарулы күштерді қысқартуғақол қойды- 1997ж Мәскеу Шілікті алып қорғанының биіктігі-8-10м Шілікті қорғанныі №1 облысынантабылғанархеологиялық жаңалық:Үшінші алтын киімдіадам Шілікті қорғанында№ 1 обадан табылғанүшінші алтын Адамдыашқан археолог.Ә. Төлеубаев Шілікті қорғанында№ 1 обадан табылғанүшінші алтын киімді адамның киімінің алтын қаптырма – түймешіктерінің саны-4325 Шілікті қорымындағы оба саны-51 Шіліктінің №5 обасынантабылғанқаптырматүймешіктер саны:500-денастам Шірік Рабат қаласының күзет мұнаралары бар орталығыЦитадел Шірік Рабат қаласының цитадель бөлігінен табылған заттар- Жебенің қола ұштары, алтын қапсырма, саздан жасалған бұйымдар Шірік Рабат қаласының цитадель бөлігінен табылған заттар қай кезеңге жатады- б.з.б ІҮ-ІІ ғ.ғ. Ы.Алтинсариннің педагогикалық көзқарасының қалыптасуына әсер еткен орыс педагогы:К.Ушинский Ы.Алтынсарин бай педагогикалық мұрасын пайдаланды-Л.Толстой, Ушинский, Тихомиров Ы.Алтынсарин егіншілікті уағыздаған «Қыпшақ Сейітқұл» әңгімесіндегі осы өзен бойындағы жатақшылықты сипаттаған:Торғай Ы.Алтынсарин көңіл аударған саласы:қазақ халқынаң әдет ғұрпы Ы.Алтынсарин өмір сүрген жылдар 1841-1889 жылдары Ы.Алтынсаринмен тығыз байланыста болып, педагогикалық көзқарасына әсері тиген, Еділ бойында, Сібірде, Орта Азияда және Қазақстанда миссионерлік қозғалыстың рухтандырушысы- Н.И.Ильминский Ы.Алтынсаринның «Кел, балалар оқылық» өлеңіне ән шығарған сазгер Жаяу Мұса Ы.Алтынсариннің «Қыпшақ Сейітқұл» әңгімесінде уағыздаған кәсіп Егіншілік Ы.Алтынсариннің алтын медальмен бітірген оқу орны:Орынбор шекара комиссиясы жанындағы мектеп Ы.Алтынсариннің қазақ қауымының өмірін қайтадан жандандыруды көксеген прозалық шығармалары- «талаптың пайдасы»,«Байлық неде» Ы.Алтынсариннің негізгі оқу құралы «Қырғыз хрестоматиясы» жазылған алфавитті белгілеңіз – Орыс альфавиті Ы.Алтынсариннің негізгі оқу құралы «Қырғыздарды орыс тілге үйретуге негізгі басшылық», «Қырғыз хрестоматиясы» Ы.Алтынсариннің Орынбор бекінісінде ашылған қазақ балалырн оқытуға арналған мектепте оқытушы болып жұмыс істеген жылы- 1864жылы Ы.Алтынсариннің Орынбор шекаралық комиссиясы жанындағы мектепті алтын медальмен бітірген жылы- 1857ж. Ы.Алтынсаринніңорыс-қазақ мектептеріне арнапжазғаноқуқұралы:«Қырғызхрестоматиясы» Ыбырай Алтынсарин(1841-1889ж.ж.) Ыбырай жақын қатынаста болған Орынбор шекаралық комисасының төрағасы шығыстану ғылымының көрнекті өкілі - Ф.Григорев Ыбырай жақындасып, бай кітапханасын пайдаланған Орынбор шекаралық комиссиясының төрағасы, Шығыстану ғылымының көрнекті өкілі- В.В.Григорьев Ыбырай жиі оның пәтерінде болып бай кітапханасын пайдаланған - Ф.Григорев Ыбырайдың қазақ қауымының өмірін қайтатан жандандыруды көксеген араманы сипатталған еңбегі - Талаптың пайдасы, Байлық неде Ыбырайдың орынбор бекісінде ашылған мектепте оқытушы болған жылы - 1864ж. Ықылас Дүкенұлының «Қорқыт» сияқты туындыларын кеңінен насихаттап, кейінгі ұрпаққа жеткізген- баласы Жүсіпбек Ықыласқа алғаш қобыз үйретуші ұстазы - Әкесі Ықыластн аса белгілі туындылары - Ықыластың күйі, Қоңыр күйі Ықыластың баласы Жүсіпбек кеңінен насихаттап кейінгі ұрпаққа жеткізген әкесінің күйі – Қорқыт Ықыластың патша шенеуніктерін сынап шығарған күйі «Жарым патша» Ымыраласу тактикасын ұстанған зиялы топ өкілдері-Ә.Бөкейханов Ырғыз, Торғай уездерінде дала ақсүйектерінің хан сайлаған өкілдерінің саны: 9. Ыстықкөл мен Іле өзенінің жағалауы аралығында орналасқан ежелгі үйсін қаласы: Қызыл аңғар Іле алқабындағықалалық мәдениетмүлдеқұрыпбіткенуақыт: XIV ғ. басы Іле өзенінің Қытаймен саудада пайдаланудың маңызын түсіндірген Жетісу облысының губернаторы: Колпаковский Іле өзенінің оң жағалауындағысаққорымы:Бесшатыр Іле өзенінің оң жақ жағалауындағы Желшалғыр тауының етегінде табылған сақ қорымыБесшатыр Іле су жолымен алғаш рет Қытайға тауар апарып сатқан көпес Вали Ахун Юлдашев Ішекті музыкалық аспаптар-Жетіген, шертер, домбыра, қобыз Ішкі Орда ханы Жәңгірдің ұлы Зұлқарнайдың тәрбиешісі болған ақын: Махамбет Ішкі Орда ханы Жәңгірдің ұлы Зұлқарнайым тәрбиешісі болған ақын:Махамбет Ішкі Ордада «Хандық кеңес» құрылған жыл1827 жыл Ішкі Ордада жылма-жыл өткізілетін жәрмеңкеде жиналатын салық:Жәңгір отбасы үшін Ішкі Ордадағы «Бүлік» басшыларын қатаң жазалауды талап еткен патша: І Николай Ішкі ордадағы көтеріліс барысында қайта көтеріліс болмас үшін кейбір ауылдарға кешірім беру ұсынысын жасаған: Подполковник Геке Ішкі Ордадағы көтеріліс басшылары Лаубай Мантайұлы мен Аппас Қошайұлы тұтқынға алынған жыл: 1844 жылы Ішкі Ордадағы көтеріліс кезеңдері-3 Ішкі Ордадағы көтерілістің алғышарты қалыптасқан уақыт: 1833 - 1836жылдары Ішкі Ордадағы көтерілістің Петербург сарайына әбден белгілі болған уақыты- 1836ж. аяғы Ішкі Ордадағы хан сарайы орналасты: Жасқұста Ішкі Орданы құру туралы жарлыққа қол қойған орыс патшасы І Павел Ішкі істер министрі Дурново Қазақстандағы қарсылықтарды басуға тапсырма берген жыл- 1906 жыл 10 қаңтар ІІМ жүйесінен қуылған адамдар саны : 1200 Экономикада түбегейлі бет бұрыс жасап нарықтық қатынастардың бастамасы болған заң : ҚазКСР-дегі меншік туралы заң экономикалық және саяси жағынан тығыз байланыста болған‑XVII-XVIII ғ Энеолит қоғамында ең ірі екі өзгеріс- Қоғамдық еңбек бөлінісі, аталық ру үстемдігі Энеолит шеберлеріәйелдердің әсем заттарын жасады-мыстан энеолитте кейіннен тас тісті ағаш соқаны алмастырған құрал-Темір тісті соқа Энеолитте тесені алмастырды-Тас тісті ағаш соқа ЭнеолиттікБотайтұрағыныңмерзімі:Б.з.б. 3-2 мыңжылдықтар аралығы ЭнеолиттікШебірмекені орналасқанөңір:Маңғыстау Эпостық сарынмен жазылған «Батыр Баян» поэмасының авторы:М.Жұмабаев Этнограф әрі сазгер Затаевич жазып алған халық әндерімен күйлерінің саны – 2300ден астам Этнографиялықоркестрқұрып,ән жазудыұлттықаспаптымузыканыуағыздауменұштастырған:Н.Тілендиев Этносаяси қауымдастық дегеніміз:белгілі бір тарихи аймақта құрылған хандықтың тұрғындары ЮНЕСКО-ның Астананы «Бейбітшілік қаласы» деп атаған жылы: 1999 ж. ЮНЕСКО-ның шешімімен ғалым Қ.Сәтбаевтың 100 жылдық мерейтойы атап өтілді: 1999ж Ява аралынан табылған адам қаңқасы:Питекантроп Яғма тайпасының тотемі- Бура(боғра)
Рекомендуемые страницы:  |